سزارین و هر آنچه درباره آن باید بدانید

عمل سزارین چیست؟

عمل سزارین به دنیا آوردن کودک از طریق عمل جراحی شکم و رحم مادر است. در برخی از موارد، عمل سزارین از قبل پیش‌بینی و برنامه‌ریزی می‌شود، اما گاهی شرایط به شکلی پیش می‌رود که پزشکان مجبور به انجام این عمل برای به دنیا آوردن کودک می‌شوند. برای مثال اگر مادر یا فرزند در شرایط خطرناکی باشند، عمل سزارین به‌شکل فوری صورت می‌گیرد. بنابر تحقیقات صورت‌گرفته در آمریکا، ۳۲ درصد از زنان این کشور در سال ۲۰۱۵ بچه‌ی خود را از طریق سزارین به دنیا آورده‌اند.

چه دلایلی باعث می‌شوند تا عمل سزارین انتخاب شود؟

شرایط مختلفی وجود دارد که در آنها، پزشکان عمل سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح می‌دهند:

درصورتی که مادر پیش از این یک یا چند بار از طریق سزارین نوزاد خود را به دنیا آورده باشد. در این حالت، زایمان طبیعی ریسک بالایی دارد و می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی رحم شود. البته در نظر داشته باشید که اگر مادری پیش‌تر فقط یک سزارین و آن هم از نوع برش افقی رحم را تجربه کرده باشد، می‌تواند بچه‌ی بعدی خود را از طریق زایمان طبیعی به دنیا بیاورد.
درصورتی که پیش از این عمل‌های دیگری روی رحم مادر انجام شده باشد؛ برای مثال عمل‌هایی همچون جراحی فیبروم رحم که ریسک دوام نیاوردن رحم را در زایمان طبیعی افزایش می‌دهد.
درصورتی که مادر بیش از یک نوزاد را باردار باشد. (البته می‌توان دوقلوها را هم به‌صورت طبیعی و هم به‌صورت سزارین به دنیا آورد که انتخاب روش زایمان بستگی به سن جنین و نوع قرارگیری آنها در رحم دارد.) هرچه تعداد قل‌ها بیشتر باشد احتمال انجام عمل سزارین بیشتر خواهد شد.
درصورتی که وزن بچه زیاد و اندازه‌ی وی بزرگ تشخیص داده شود، دکتر عمل سزارین را پیشنهاد خواهد کرد. همچنین اگر پیش از این مادر تجربه‌ی زایمان را داشته و بچه درحین آن دچار مشکل شده باشد، دکتر پیشنهاد می‌دهد که این بار بچه از طریق عمل سزارین به دنیا بیاید.
درصورتی که قرارگیری بچه در داخل رحم به‌صورت برعکس یا نامتعارف باشد. در این حالت نیز سزارین پیشنهاد می‌شود.
درصورتی که مشکل جفت سرراهی (Placenta Previa) به وجود آمده باشد. در این حالت جنین دهانه‌ی رحم را مسدود می‌کند و سزارین تنها راه ممکن است.
درصورتی که مادر به دلایلی مثل وجود فیبروئید‌ها، دچار انسداد دهانه‌ی رحم شده باشد که زایمان طبیعی را سخت یا غیرممکن می‌کند.
درصورتی که نقص یا مشکلی همچون اختلال طناب عصبی باز در جنین تشخیص داده شود که باعث می‌شود زایمان طبیعی ریسک بالایی برای فرزند داشته باشد.
درصورتی که مادر مبتلا به ویروس اچ آی وی باشد و آزمایشات پیش از زایمان ریسک انتقال بیماری را بالا نشان داده باشند.
در نظر داشته باشید که عمل سزارین، معمولا برای هفته‌ی سی‌ونهم برنامه‌ریزی می‌شود؛ مگر اینکه دلیل پزشکی خاصی باعث شود تا این کار زودتر از موعد صورت گیرد.

چه زمانی به عمل سزارین پیش‌بینی‌نشده نیاز می‌شود؟

هرازگاهی پزشک مجبور می‌شود تا عمل سزارین را به‌صورت از پیش تعیین‌نشده انجام دهد. شرایط زیر می‌تواند باعث اتخاذ چنین تصمیمی شود:

درصورتی که مادر به بیماری‌هایی از قبیل تبخال دستگاه تناسلی دچار شود، عمل سزارین می‌تواند مانع از آلوده شدن نوزاد شود.
درصورتی که گردن رحم مادر بزرگ نشود یا کودک در کانال رحم حرکت نکند یا روش‌های دیگر جوابگو نباشند، سزارین انجام می‌شود.

چه زمانی به عمل سزارین اورژانسی نیاز می‌شود؟

هر از گاهی هم دکتر مجبور می‌شود تا برای حفظ سلامت مادر و کودک، عمل سزارین را به‌شکلی کاملا اورژانسی و فوری انجام دهد. موارد زیر می‌توانند منجر به این کار شوند:

درصورتی که ضربان قلب نوزاد وارد شرایط خطرناک شود و دکتر تصمیم بگیرد که نوزاد دیگر قادر به تحمل شرایط فعلی نیست و باید فورا از طریق سزارین خارج شود.
درصورتی که جنین دچار فروافتادگی بند ناف شود. در این حالت امکان دارد که اکسیژن نوزاد قطع شود و به همین دلیل باید فورا از طریق سزارین وی را خارج کرد.
درصورتی که مشکل دکولمان جفت (جدا شدن ناگهانی جفت از رحم) رخ دهد، درصورت عدم انجام فوری عمل سزارین، جنین خواهد مرد.
درصورتی که مادری قبلا عمل سزارین داشته باشد و نوزاد بعدی را به‌شکل زایمان طبیعی به دنیا بیاورد و درحین زایمان امکان آسیب‌دیدگی شدید رحم به وجود بیاید.

پیش از عمل سزارین چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟

اولین کاری که پیش از سزارین انجام می‌شود، این است که دکتر به مادر توضیح می‌دهد که چرا باید بچه از طریق این عمل به دنیا بیاید و سپس فرمی به مادر داده می‌شود که باید آن را پر کند. درصورتی که مشاور ماما باشد، زن باردار به یک جراح هم معرفی می‌شود تا تصمیم نهایی اخذ شود.

در اولین مرحله متخصص بی‌هوشی وارد عمل می‌شود. این روز‌ها به‌ندرت پیش می‌آید که نیازی به بیهوشی کامل باشد، مگر اینکه موقعیتی اورژانسی به‌وجود بیاید یا امکان بی‌حسی وجود نداشته باشد. در حالت عادی معمولا از بی‌حسی استفاده شده و دارو‌های دیگری نیز تجویز می‌شوند تا مادر هنگام تولد نوزادش هوشیار باشد.

همچنین درحین عمل، لوله‌ای وارد مجاری ادرار می‌شود تا ادرار را خارج کند، درنهایت پس از انجام اقدامات لازم مادر به اتاق عمل فرستاده می‌شود. همچنین برای پیشگیری از تهوع، نوعی مایع ضداسید هم به مادر داده می‌شود؛ چرا که درصورت نیاز به بیهوشی کامل، احتمال بروز استفراغ وجود دارد که باعث می‌شود محتویات شکم وارد ریه‌ها شوند. مایع ضداسید با خنثی کردن اسید، باعث می‌شود تا ریه‌ها آسیبی نبینند.

علاوه‌بر این، آنتی بیوتیک‌های وریدی هم به مادر تزریق می‌شود تا امکان ابتلای او به عفونت‌ها را کاهش دهد. البته برخی از پزشکان آنتی‌بیوتیک را بعد از عمل پیشنهاد می‌دهند، ولی در حالت رایج این کار باید قبل از عمل صورت بگیرد.

همچنین درحین عمل، یک صفحه رو‌به‌روی صورت مادر قرار می‌گیرد تا او قادر به دیدن فرایند جراحی نباشد. البته اگر شخص خودش مایل به دیدن لحظه‌ی تولد فرزندش باشد، این صفحه کمی پایین‌تر می‌آید تا مادر در اولین لحظات تولد نوزاد، بتواند او را ببیند.

عمل سزارین به چه شکل صورت می‌گیرد؟

فرایند عمل سزارین به این شکل است که پس از اعمال بی‌حسی یا بیهوشی، پزشک برشی افقی در ناحیه‌ی شکم ایجاد می‌کند و با برش لایه‌های زیرین، به رحم می‌رسد. هنگامی که پزشک به عضله‌های شکم می‌رسد، آنها را کنار می‌زند تا به خود رحم برسد. معمولا برش رحم، به‌صورت افقی و در قسمت زیرین آن صورت می‌گیرد. اما ممکن است در شرایط خاص، مثل زمان‌هایی که نوزاد هنوز بالغ نشده است، این برش به‌صورت عمودی باشد. درصورتی که برش به‌صورت عمودی باشد، مادر قادر نخواهد بود تا در بارداری‌های بعدی فرزند خود را به‌صورت طبیعی به دنیا بیاورد.

پس از برش، پزشک نوزاد را خارج می‌کند و پس از بریدن بند ناف، مادر می‌تواند برای چند لحظه وی را ببیند. سپس معاینه‌های مختلفی روی نوزاد صورت می‌گیرد و دکتر بخیه زدن رحم و شکم مادر را آغاز می‌کند. در این حین پس از اینکه نوزاد پوشانده شد، پرستار کودک را به همسر فرد می‌دهد و مادر می‌تواند فرزندش را مشاهده کند. معمولا فرایند بخیه زدن رحم و شکم طولانی‌تر از شکافتن آنهاست و ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

پس از عمل سزارین چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟

پس از تمام شدن عمل سزارین، بخیه‌های رحم خودبه‌خود از بین می‌روند و بخیه‌های روی پوست شکم هم معمولا پس از سه روز تا یک هفته، توسط پزشک برداشته می‌شوند. شاید هم پزشکی ترجیح بدهد که از بخیه‌هایی استفاده کند که خودبه‌خود جذب می‌شوند.

پس از اتمام مرحله‌ی بخیه زدن، مادر به اتاقی منتقل می‌شود و درصورتی که نوزاد هم شرایط خوبی داشته باشد، به مادر واگذار می‌شود. در این حین مایعاتی به مادر داده می‌شود تا اثرات بی‌حسی یا بیهوشی را از بین ببرد و مادر بتواند آب و غذای معمولی بخورد. همچنین در این زمان مادر می‌تواند به فرزند خود شیر بدهد.

مادر معمولا به‌مدت سه روز در بیمارستان می‌ماند و در این مدت پزشک مشاوره‌های لازم را به وی ارائه می‌کند و با دارو‌های مسکن درد وی را تسکین می‌بخشد.

چه گزینه‌هایی را می‌توان برای عمل سزارین انتخاب کرد؟

معمولا برخی بیمارستان‌ها، گزینه‌هایی را برای عمل سزارین پیشنهاد می‌دهند. برای مثال؛ این امکان وجود دارد که نوزاد بلافاصله پس از تولد، روی سینه مادر قرار بگیرد تا حس نزدیکی بیشتری بین مادر و فرزند به وجود بیاید. درصورتی که فردی به چنین مواردی علاقه داشته باشد، می‌تواند پیش از عمل از امکان عملی شدن آنها سؤال کند.

عمل سزارین چه ریسک‌هایی دارد؟

از آنجا که سزارین نوعی عمل جراحی است، ریسک بالاتری در مقایسه با زایمان طبیعی دارد. به این دلیل هم معمولا مراجع مختلف پیشنهاد می‌دهند که تا حد ممکن، فرزند به‌شکل زایمان طبیعی به دنیا بیاید.

برای مثال، مادرانی که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند، نسبت به مادرانی که زایمان طبیعی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی هستند. موارد دیگری مثل خونریزی یا درد شدید، نیاز به بستری شدن طولانی‌تر و زمان بهبود بلندمدت نیز از دیگر ریسک‌های سزارین هستند. همچنین ممکن است فردی به دارو‌های بیهوشی و بی‌حسی حساسیت داشته باشد و از این طریق دچار مشکل شود.

همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که اگر فرزندی پیش از ۳۹ هفتگی با جراحی سزارین به دنیا بیاید، شانس ابتلا به بیماری‌های تنفسی در وی بیشتر می‌شود. علاوه‌بر این، اگر فردی قصد دارد تا در آینده باز هم صاحب فرزند شود، سزارین ریسک بروز مشکلات حین به دنیا آمدن فرزندان بعدی را هم بیشتر می‌کند.

اما با وجود ریسک‌های اشاره‌شده، شرایط به‌شکلی نیست که جلوی عمل سزارین گرفته شود. گاها شرایط به‌شکلی پیش می‌رود که جراحی سزارین برای سالم نگه داشتن فرزند، مادر یا هر دو، ضروری می‌شود. درمجموع مادر باید به‌شکل دقیقی درمورد دلیل انتخاب سزارین یا ریسک‌های آن با پزشک مشاور خود صحبت کند و با آگاهی بالا، بهترین روش را برای تولد فرزند خود انتخاب کند.

منبع: چطور