حضور همسر در زمان زایمان موجب کاهش یا افزایش اعتماد به نفس می شود؟ حضور شوهر ترس از درد زایمان را کمتر می کند؟ و...
تجربه به دنیا آوردن كودك یك تجربه منحصر به فرد در زندگی هر زنی است. عوامل متفاوتی در چگونگی دریافت و احساس این تجربه توسط مادر مۆثر هستند.
به دلیل چند بعدی بودن این قضیه، توصیف و بررسی پدیده زایمان دشوار است. مطالعات زیادی به بررسی جنبه ها و عوامل مۆثر در فرایند زایمان و سلامت جسمی و روانی مادر پرداخته اند. در اكثریت آنها بر تأثیر مثبت حمایت های عاطفی و اجتماعی ازسوی همسر، والدین، ماما و سایر كاركنان بیمارستان و بخش زایمان روی سلامت مادر و كودك تأكید می شود. این حمایت ها سبب می شود زایمان با وجود درد، اضطراب و ناراحتی به صورت تجربه ای خوشایند درك شود كه خود نتایج مثبتی در دوره پس از زایمان به دنبال دارد و باعث سازگاری بهتر با شرایط جدید می شود. مطالعات نشان می دهند حمایت های عاطفی - اجتماعی و حمایت های اطلاعاتی (ارائه اطلاعات ضروری در مورد فرایند زایمان) ارتباط مثبتی با سلامت روانی و جسمانی مادر دارد.
مطالعات نشان می‌دهد که مراقبت مرد از همسر باردار خود، تاثیرات مثبتی بر روابط خانوادگی برجای می‌گذارد.
دكتر عزیزه ابراهیم پور روانپزشك و كارشناس اداره سلامت و روان وزارت بهداشت می گوید: «حمایت های عاطفی درطول بارداری و همچنین تداوم آن درطول زایمان و حضور همسر موجب احساس راحتی و آرامش درمادر می شود. بویژه كه نگرش مثبت همسر نسبت به حاملگی اهمیت دارد. در واقع تجربه فرزند دار شدن برای مادر تنها تجربه فرزند وابسته نیست؛ بلکه نگاه مادر به فرزنددار شدن وابستگی بالایی به دیدگاه پدر، حضور فیزیکی و توجهات عاطفی وی به این پدیده دارد.
به اعتقاد وی نتایج حضور و حمایت همسر و یا سایر افراد (مادر، خواهر، دوست یا افراد آموزش دیده) هنگام زایمان منجر به كاهش موارد سزارین، كاهش استفاده از داروهای ضد درد، كوتاه شدن طول دوره زایمان، كاهش موارد استفاده از زایمان با فورسپس، واكیوم و استفاده از اكسی توسین می شود، همچنین باعث كاهش عوارض زایمان و افزایش سلامت روانی و جسمی مادر می شود، رضایت مادران از زایمان افزایش پیداكرده و زایمان را به صورت تجربه ای خوشایند درك می كنند، حمایت عاطفی همسر درطول دوران بارداری و حضور وی درطول زایمان موجب احساس راحتی و امنیت خاطر مادر می شود. بویژه هرچه رابطه زوج مثبت تر باشد این اثر به صورت بارزتری نمود پیدامی كند و موجب كاهش افسردگی پس از زایمان می شود.
حضور همسر و سلامت روانی مادر
در رابطه با اثرات حضور همسر بر سلامت روانی مادر و مراقبت از نوزاد، كارشناس اداره سلامت و روان وزارت بهداشت تصریح می كند: «حضور همسر در كنار زائو با دو اثر زودرس و دیررس همراه است. در اثرات زودرس ما با كاهش اضطراب، احساس مثبت در مورد تجربه زایمان و افزایش موارد شروع تغذیه نوزاد با شیرمادر روبه رو هستیم و در اثرات دیررس كاهش علایم افسردگی، افزایش اعتمادبه نفس، افزایش موارد تغذیه انحصاری با شیرمادر و افزایش حساسیت مادر نسبت به نیازهای نوزاد به وجود خواهدآمد.»
تحقیقات نشان می‌دهد زنانی که همسرانشان در هنگام وضع حمل در کنار آنها بودند، در مقایسه با زنانی که شوهرانشان حضور نداشتند، کمتر درد کشیدند، کمتر دارو مصرف کردند و احساس بهتری در مورد زایمان داشتند.
همچنین در میان کسانی که به روش سزارین وضع حمل کرده اند نیز همبستگی و ارتباط مشابهی میان حضور پدر و احساس مادر راجع به وضع حمل مشاهده شده است.
در واقع حضور پدر به عنوان یکی از عناصر مهم در ابتدای فرزنددار شدن هم می‌تواند تاثیر عمیق در روابط زناشویی داشته باشد و هم شیوه فرزند پروری را تحت تاثیر قرار دهد.علاوه بر این مطالعات دیگری نشان می‌دهد پدری که در دوران حاملگی همسرش شوق و ذوق بیشتری از خود نشان می‌دهد وقتی بچه به دنیا می‌آید، وقت بیشتری را برای او صرف می‌کند و بیشتر احتمال دارد به گریه بچه‌اش واکنش نشان دهد.
ارتباط افسردگی پس از زایمان با حمایت های عاطفی
حمایت عاطفی بویژه ازطرف همسر و والدین با میزان افسردگی پس از زایمان ارتباط دارد و حمایت مثبت باعث كاهش موارد افسردگی می شود. حمایت هایی كه اثر مثبت دارند شامل:
- حمایت همسر: گوش دادن به نگرانی ها و اضطراب های مادر، توجه كردن و رسیدگی به نیازهای مادر، مشاركت در تغذیه كودك.
- حمایت والدین: مشاوره و ارائه اطلاعات در مورد زایمان، مراقبت از كودك و فرایند رشد كودك، مشاركت در مراقبت و پرستاری از كودك و بازی با كودك.
اسلام و حضور همراه هنگام زایمان
اهمیت حضور همسر هنگام زایمان تا بدانجا است كه از دید دین مبین اسلام دورنمانده و دستوراتی در این زمینه دارد. طبق اظهارات حجت الاسلام والمسلمین دكتر عباس زاده اهری، حضور شوهر در اتاق زایمان و هنگام وضع حمل همسرش از لحاظ شرعی مجاز است. زیرا مرد می تواند به بدن همسرش چه درحال حیات، چه در حال ممات، چه درحال صحت و چه درحال مرض نگاه كند.
بنا بر اظهارات دكتر عباس زاده اهری اگر حضور شوهر از حیث روانی موجب آرامش و قوت قلب برای همسرش باشد این حضور توأم با مبنای عقلی و شرعی است. یعنی از حكم استحباب هم برخوردار است.
بنابر توضیحات دكتر عباس زاده اهری حضور زن دیگر در اتاق زایمان با حفظ مسائل شرعی ایرادی ندارد.
دكتر مجد روانپزشك و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران و مۆسس بخش درمان غیردارویی انستیتو روانپزشكی تهران ازجمله افرادی است كه اعتقاد به حضور شوهر هنگام زایمان همسرش ندارد. وی دلایل متعددی را برای این قضیه ذكرمی كند. بنابر اظهارات وی عدم فراهم بودن شرایط كاملاً خصوصی برای یك زن در بیمارستان های ایران وجود شوهر كنار همسر هنگام زایمان با فرهنگ كشور مغایرت پیدامی كند.
ازطرفی وی بر این باور است كه وجود برخی تعصبات در بیشتر مردان ایرانی ممكن است در شرایطی كه زن هنگام زایمان دارد مشكلاتی برای زائو و پزشك فراهم شود. علاوه بر این ممكن است برخی از مردان كه تعدادشان كم نیست با دخالت های بیجا دركارهای درمانی مزاحم پزشك، ماما و دیگر اعضای كادر پزشكی شوند. او می گوید: «مردان ژنتیك شان طوری نهاده شده كه این درد را درك نمی كنند پس چه بسا در آینده این قضیه نمی تواند تأثیر چندانی در بعد تربیتی فرزندانشان یا حمایت های روانی ازجانب او به همسرش داشته باشد.
از دیدگاه من حضور مرد كنار همسرش هنگام زایمان در بیشتر مواقع نمی تواند آن قدر مۆثر واقع شود كه بعدها مانع بارداری های مكرر در جهت پسردارشدن یا دختردارشدن شود.»
وی در ادامه می افزاید: «زن در این شرایط بحرانی خود از لحاظ روانی آزرده است، وجود شوهر و نگرانی های وی ترس و اضطراب و نگرانی زن را نسبت به خود و همسرش بیشتر می كند تا حالا اگر به خود می اندیشید نگرانی اش نسبت به شوهر نیز افزوده می شود. ضمن این كه به نظر من زنان خود حاضر نیستند دراین شرایط همسر كنارشان باشد.»
منبع: تبیان
