تغییرات بینایی در بارداری | اختلالات، درمان، علل و علائم

آیا این مطلب برای شما مفید است؟

از تغییرات بینایی در دوران بارداری چه می‌دانید؟ آیا کسی را می‌شناسید که در دوران بارداری و شیردهی خود، به مشکلات چشمی مبتلا باشد؟
آیا شما در این دوران، اختلالات بینایی را تجربه کرده‌اید؟
تغییرات بینایی در بارداری، یکی شایع ترین و طبیعی‌ترین مشکلات در مادران باردار محسوب می‌شود. این تغییرات، در اکثر موارد بدون نیاز به درمان خاصی، پس از پایان دوره بارداری و شیردهی از بین می‌رود. با این حال توصیه می شود که مادران باردار، پس از مشاهده هر گونه اختلال در بینایی خود، با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنند.
در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با این عارضه، بیشتر آشنا شوید.

آیا بارداری در بینایی تأثیر دارد؟

تغییرات شیمیایی بدن در دوران بارداری می‌تواند اختلالات زیادی را برای مادران به وجود بیاورد. یکی از این عوارض، تغییرات بینایی در بارداری است که عمدتاً به دلیل تغییر در ترشحات هورمونی رخ می‌دهد.
احتباس مایعات و فشار رحم بر عروق و شریان‌های حفره شکمی، سبب تغییرات فشار خون مادر می‌شود. در نتیجه خونرسانی به عروق چشمی کاهش پیدا می‌کند و مشکلات بینایی ظاهر می‌شود.
به علاوه، هورمون‌های جنسی از جمله پروژسترون در دوران بارداری افزایش می‌یابد. این هورمون با تأثیر مستقیم خود، سبب شل شدن عضلات صاف بدن می‌شود.
افزایش این هورمون، رحم را برای نزدیک شدن به زایمان آماده می‌کند. اما تأثیر آن بر روی عضلات صاف چشمی باعث مشکلاتی از جمله تاری دید و دوبینی می‌شود.
خوشبختانه این تغییرات بینایی در بارداری، دائمی نیستند و در بسیاری از مادران پس ار زایمان و شیردهی، کاملاً از بین می‌رود.
بنابراین در این دوران نیازی به تهیه عینک و یا لنز طبی با شماره جدید نیست. همچنین بدلیل تغییرات موقتی در ساختار چشم (مثل ضخیم شدن عدسی و انحنای قرنیه) درمان جراحی لیزیک توصیه نمی‌شود.

بارداری چه تأثیراتی بر بینایی می‌گذارد؟

وقتی از تغییرات بینایی در بارداری صحبت می‌کنیم، منظورمان فقط دور بینی یا نزدیک بینی نیست. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مشکلات چشمی در دوران بارداری اشاره می‌کنیم:

1. خشکی چشم

   از تغییرات دوران بارداری می‌توان به تأثیر بر غدد اشکی و خشکی چشم اشاره کرد. همچنین بانوانی که از لنز‌های طبی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خشکی چشم هستند.
   خیره شدن طولانی به صفحه ‌مانیتور و گوشی موبایل هم می‌تواند باعث ایجاد خشکی چشم و تغییرات بینایی در بارداری شود.

2. پتوز یا افتادگی پلک

   در دوران بارداری شاهد شل شدگی عضلات هستیم. گاهی این مشکل خود را در پلک بالا هم نشان می‌دهد و معمولا فقط در یک چشم بروز می‌کند. این حالت که اصطلاحاً «پتوز» نامیده می‌شود، گرچه اهمیت چندانی ندارد اما به طور موقت می‌تواند باعث اختلال دید شود و ظاهر شخص را خسته جلوه دهد.

3. خستگی چشم

   بعلت احتباس مایع در بافت‌های چشمی، (بخصوص در طی سه ماهه آخر حاملگی ) حس قرنیه چشم مادر به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. این وضع می‌تواند در فردی که از لنز تماسی استفاده می‌کند، باعث بروز مشکلاتی شود و باعث آسیب قرنیه بیش از حد نرمال شده و منجر به قرمزی مزمن چشم، تحریک چشم و عدم تحمل لنز تماسی شود.

4. لکه‌های تیره و چشمک‌ زن در چشم

   مشاهده لکه‌های تیره در چشم و یا دیدن نور چشمک ‌زن، از تغییرات بینایی در بارداری است که نیاز به معاینه دقیق پزشک دارد.
   این عارضه می‌تواند جزیی از روند طبیعی بارداری و یا ناشی از مسمومیت حاملگی باشد. بنابراین در صورت مشاهده این موارد به سرعت با پزشک خود مشورت کنید.

5. کاهش فشار داخل چشم

   کاهش فشار داخل کاسه چشمی، یکی از تغییرات بینایی در بارداری است که خصوصاً در مادران مبتلا به فشار خون پایین مشاهده می‌شود. برای درمان این مشکل می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید. مصرف آب کافی در طول روز می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.

6. تورم پلک

   تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث تورم پلک شود. این تورم معمولا خوش خیم و بدون عارضه است. بنابراین اگر دچار تورم پلک شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا از عدم وجود حساسیت یا فشار خون بالا مطمئن شوید.

7. تاری دید

   تاری دید از شایع ترین تغییرات بینایی در بارداری است که می‌تواند برای بسیاری از مادران نگران‌کننده باشد. این عارضه اغلب بدنبال احتباس مایعات در اطراف بافت چشم و تغییرات فشار خون رخ می‌دهد و در ۱۵ درصد مادران باردار رخ می‌دهد.
   این عارضه چشمی خصوصا در اواخر بارداری و افزایش ترشحات هورمونی بیشتر می‌شود. تاری دید معمولا همراه با علائم دیگر بارداری همچون بیماری صبحگاهی (تهوع و استفراغ) بروز می‌کند.
   درمان تاری دید، در بسیاری از مواقع نیاز به درمان خاصی ندارد و با مصرف دارو‌ها و قطره‌های چشمی بهبود پیدا می‌کند. فراموش نکنید که مصرف خودسرانه هر گونه دارو ( حتی داروهای بدون نسخه) در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

8. سایر مشکلات بینایی در بارداری

   تغییرات بینایی در دوران بارداری، شامل طیف وسیعی از اختلالات ساختاری و عملکردی چشم است. این اختلالات در ابتدا با دوبینی و تاری دید بروز می کند اما در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می تواند پیشرفت کند و مشکلات بینایی وخیم تری ایجاد کند.
   در ادامه به دو مورد از مهم‌ترین این مشکلات اشاره می‌کنیم:

• اختلالات بینایی ناشی از میگرن

  اختلال بینایی ناشی از میگرن، یا به اصطلاح میگرن چشمی، یکی از رنج آورترین دردهای میگرنی محسوب می‌شود. افرادی که مرتبا دچار میگرن چشمی می‌شوند، تاری دید، دیدن لکه های تیره و نور چشمک ‌زن در چشم، دوبینی و سردرد را گزارش می‌کنند.
  بیماری میگرن شبکیه معمولا با سایر اختلالات بینایی طبیعی بارداری اشتباه گرفته شده و خیلی دیر تشخیص داده می‌شود. بنابراین، مراجعه به پزشک چشم پزشک، قبل از بارداری و در فواصل سه ماهه‌های بارداری برای تشخیص و درمان این بیماری اهمیت ویژه ای دارد.

• کوریورتینوپاتی سروز مرکزی (Central serous retinopathy)

  این بیماری یکی از نادرترین تغییرات بینایی در بارداری است و می تواند منجر به اختلال در بینایی بصورت موقت و اغلب در یکی از چشم ها شود. در این بیماری، شبکیه چشم به دلیل نشت و احتباس مایع، از بافت های نگهدارنده خود جدا می‌شود و حدت بینایی در فرد، کاهش می‌یابد.
  کوریورتینوپاتی، غالبا بدون علت مشخصی رخ می‌دهد و معمولا بعد از ۳ تا۴ ماه، با جذب آب زیر شبکیه بهبود پیدا می‌کند. با این وجود لازم است تا ازمایشات غربالی لازم برای تشخیص به موقع بیماری انجام گیرد.

علت تاری دید در بارداری چیست؟

تاری دید از جمله تغییرات بینایی در بارداری است که می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. برخی از دلایل آن عبارت اند از:

1. تغییرات هورمونی

   

   نخستین علت آن، تغییرات هورمونی (خصوصاً هورمون گونادوتروپین جفتی و پروژسترون) در دوران بارداری است که سبب تغییرات ساختاری و ورم در چشم می‌شود.

2. ادم یا تورم قرنیه

   

   ادم قرنیه، خصوصاً در اواخر بارداری نیز می‌تواند باعث ایجاد تاری دید و حساسیت در چشم‌ها شود. در این شرایط، استفاده از لنز‌های تماسی باعث بروز التهاب یا خستگی چشم می‌شود.

3. کند شدن تولید اشک توسط غدد اشکی

   

   در دوران بارداری، تولید اشک توسط غدد اشکی کند می‌شود و ممکن است باعث خشکی و خارش چشم شود. توصیه می‌شود برای کاهش تاری دید و سایر تغییرات بینایی در بارداری، به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

4. پره اکلامپسی

   

   پره اکلامپسی یا حساسیت حاملگی، از خطرناک‌ترین عوارض بارداری محسوب می‌شود. پره اکلامپسی معمولا بدنبال افزایش فشارخون در مادران باردار رخ می‌دهد و با علائمی همچون تاری دید، دوبینی و کوری موقت در یک یا دو چشم همراه است. بنابراین توصیه می‌شود، در خصوص هر گونه تغییرات بینایی در بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

5. افزایش تولید رنگدانه‌ها در بارداری

   

   در دوران بارداری، افزایش ناگهانی هورمون استروژن سبب تحریک تولید بیش از حد ملانین در بدن می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از مادران از تیره شدن پوست خود و یا لکه های تیره پوستی در این دوران شکایت دارند.
   این ملانین اضافی، نه تنها در پوست، بلکه در ساختارهای دیگر بدن همچون چشم‌ها نیز رسوب می‌کند و باعث تاری دید در مادران باردار می‌شود.

6. کاهش ایمنی بدن

   

   کاهش ایمنی بدن، یکی از عوارض مهم دوران بارداری است. این عارضه، می‌تواند تمامی ارگان‌های بدن مادر‌ از جمله چشم‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. با خشکی و حساسیت بیش از حد چشم‌ها در این دوران، مشکلاتی همچون التهاب، سوزش و مشکلات بینایی همچون تاری دید بروز می‌کند.
   همچنین با کاهش ایمنی بدن ، برخی از بیماری‌های خود ایمنی همچون لوپوس و آرتریت روماتوئید، می‌تواند برای مادر و جنین، تهدید کننده باشد.

درمان تاری دید در بارداری

تاری دید، از جمله تغییرات بینایی در بارداری است که معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارد مگر اینکه خیلی جدی باشد.
در چنین شرایطی، پزشک توصیه می‌کند قبل از هر اقدامی برای درمان این مشکل باید حداقل تا شش ماه پس از زایمان صبر کنید. همچنین لازم است ۴ تا ۶ ماه پس از زایمان، به جای لنز تماسی از عینک استفاده کنید.
اگر بعد از بارداری، تاری دید شما ادامه پیدا کرد، تعجب نکنید، زیرا بینایی معمولاً در عرض چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد و پزشک شما احتمالاً درمان مشکل بینایی شما را تا زمانی که خود به خود برطرف شود به تعویق میاندازد. پس زیاد عجله نکنید!

دارو‌های چشمی که بر جنین و شیرخوار تأثیر می‌گذارند

هر یک از قطره‌های چشمی (بتا بلاکر یا دیورتیک) که در درمان گلوکوم (آب سیاه) استفاده می‌شود، می‌تواند باعث زایمان زودرس شوند یا از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند و بر قلب کودک تأثیر بگذارند.
بنابراین مصرف این دارو‌ها در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است. همچنین در صورت مصرف هر دارویی لازم است با پزشک خود مشورت کنید و از بی‌خطر بودن آن مطمئن شوید.

راه‌های مقابله با مشکلات چشمی و کاهش آنها در بارداری

همانطور که گفتیم، تغییرات بینایی در بارداری از عوارض شایع و فیزیولوژیک محسوب می‌شود و نمی‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. اما می توان با رعایت برخی نکات که آنها را در ادامه عنوان کرده ایم، به کنترل آن کمک کنیم:

1. انجام آزمایشات غربالی

   آزمایشات غربالی برای تضمین سلامت مادر و جنین، اهمیت زیادی دارد. با آنکه ایجاد برخی مشکلات چشمی در دوران بارداری، معمولا طبیعی است، اما لازم است تا آزمایشات لازم برای تشخیص به موقع و درمان (در صورت نیاز) انجام شود.

2. تحت نظر پزشک ماندن در صورت ابتلا به برخی بیماری ها

   مادران مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت و گلوکوم، در طول دوران بارداری خود، باید تحت نظر یک پزشک متخصص زنان و زایمان قرار داشته باشند.

3. لزوم مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک

   استفاده از دارو‌های چشمی تجویز شده توسط پزشک و کنترل مداوم فشار خون و قند خون مادر، می‌تواند از پیشرفت مشکلات بینایی در بارداری جلوگیری کند.

4. رعایت بهداشت چشم‌ها

   استفاده از قطره اشک مصنوعی و جایگزین کردن عینک، به جای لنز‌های طبی، می‌تواند از خشکی چشم و تغییرات بینایی در بارداری پیشگیری کند.

5. توجه به رژیم غذایی

   همچنین داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی، با میزان کنترل شده چربی و نمک و سرشار از ویتأمین A، به سلامت بینایی مادران در دوران بارداری کمک می‌کند.

6. استراحت دادن به چشم

   سیکل خواب و بیداری منظم مادران و کاهش مدت استفاده از تلفن همراه، برای پیشگیری از تاری و دوبینی مادران توصیه می‌شود.

7. عوض نکردن نمره عینک

   همانطور که گفتیم، تغییرات بینایی در بارداری، در اکثر موارد موقتی است و تنها مدتی پس از زایمان، از بین می رود. بنابراین تعویض نمره عینک و لنز طبی ، تا پایان این دوره، توثیه نمی‌شود.

اقدامات لازم پیش از بارداری برای پیشگیری از تأثیر آن بر بینایی

مادرانی که از بیماری زمینه ای مانند دیابت، فشار خون و یا آب سیاه رنج می برند، بیشتر از سایر مادران به تغییرات بینایی در بارداری مبتلا می شوند. در ادامه اقدامات لازم برای پیشگیری از تاثیر نامطلوب بینایی بر بارداری را بیان کرده ایم:

1. کنترل دیابت پیش از بارداری

   اگر دیابت دارید، حتماً برای بررسی آسیب عروق چشمی، در فواصل منظم به چشم پزشک مراجعه کنید. رتینوپاتی دیابتی از عوارض بیماری دیابت است که در دوران بارداری پیشرفت می‌کند. به همین دلیل در دوران بارداری و بعد از زایمان به معاینات مکرر چشم نیاز خواهید داشت.

2. کنترل مشکل آب سیاه پیش از بارداری

   مادرانی که از گلوکوم یا آب سیاه رنج می‌برند ممکن است در دوران بارداری، بهبودی را تجربه کنند. بنابراین ممکن است نیاز به تنظیم مجدد دوز دارو‌ها باشد. در این شرایط، پزشک برای کاهش تماس جنین با دارو، دوز دارو‌های مادر را تا حد امکان کاهش می‌دهد.

3. کنترل فشار خون بالا

   کنترل مداوم فشارخون یکی از مهم‌ترین پایش های سلامتی برای مادران باردار است. فشارخون بالا، می‌تواند مادر را با مشکلاتی از جمله سقط، زایمان زودرس و یا مسمومیت حاملگی مواجه کند. این امر می تواند برای جنین هم تهدید کننده باشد.

آیا استفاده از قطره برای رفع خشکی چشم‌ها در بارداری مجاز است؟

در صورت خشکی چشم، استفاده از قطره‌های چشمی با نام "اشک مصنوعی" بی‌خطر است. این قطره‌ها بصورت آزاد و بدون نسخه در داروخانه‌ها فروخته می‌شود و برای بهبود علائم و تغییرات بینایی در بارداری موثر است.
مصرف برخی از قطره‌های چشمی دارای ترکیبات فعال، بدلیل تأثیر بر جنین و شیرخوار در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

آیا می‌توان لیزر چشم را در بارداری انجام داد؟

تغییرات بینایی در بارداری از عوارض موقت حاملگی و ناشی از تغییرات ساختاری چشم، بدنبال تغییرات هورمونی و فشار خون است.
این تعییرات پس از زایمان و یا پس از دوره شیردهی از بین می‌رود و بینایی مادران به حالت عادی بر می‌گردد. بنابراین (جز با نظر پزشک) نیاز به درمان خاصی نیست و استفاده از جراحی لیزر در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است.

آیا بیماران با نزدیک بینی شدید می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند؟

تا چند دهه گذشته، زایمان مادران مبتلا به نزدیک بینی شدید، تنها بصورت جراحی سزارین انجام می‌شد. در آن سال‌ها بسیاری از پزشکان به دلیل نگرانی از تغییرات فشار داخل چشمی و ترس از نابینایی مادر، از زایمان طبیعی او جلوگیری می‌کردند.
همچنین تلاش می‌کردند تا با استفاده از وسایل کمکی مانند فورسپس یا وکیوم، زمان مرحله دوم زایمان و زور زدن مادر را بسیار کوتاه کنند.
طبق بسیاری تحقیقات و مقالات جدید، نزدیک بینی شدید، اگر با عوارض دیگری همراه نباشد، منعی برای زایمان طبیعی نیست و به عنوان یکی از تغییرات بینایی در بارداری پذیرفته شده است.
امروزه پزشکان معتقدند که افزایش فشار داخل کاسه چشم در مرحله دوم زایمان، سبب فشردگی ساختار چشم شده و از جدا شدگی شبکیه جلوگیری می‌کند. بنابراین مادران با نزدیک بینی شدید هم می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند.

تغییرات بینایی هشدار دهنده در بارداری کدام‌اند؟

تغییرات بینایی در بارداری، معمولاً بسیار خفیف و البته بی‌خطر هستند. اما اگر این تغییرات با نشانه‌هایی همراه باشند، می‌تواند نشان از مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی باشد.
بنابراین در صورت مشاهده هر یک از تغییرات زیر فوراً با پزشک خود مشورت کنید:

1. دوبینی و تاری دید گاه به گاه

   اگر تغییرات بینایی با دو بینی و تاری گاه به گاه همراه باشند، می توانند نشان دهنده وجود مشکل جدی باشد. 

2. حساسیت به نور

   اگر این تغییرات همراه با حساسیت به نور باشد، باید جدی گرفته شوند.

1. از دست دادن بینایی به صورت موقت

   چنانچه بینایی خود را به طور موقت از دست دادید، حتما به پزشک خود مراجعه نمایید.

1. ورم یا پف پلک و اطراف چشم‌ها

   تغییرات بینایی که با پف یا ورم پلک و اطراف چشم‌ها همراه باشد، نیاز به پیگیری فوری دارد.

1. ایجاد نور چشمک ‌زن یا جرقه در چشم

   در صورت مشاهده نورهای چشمک زن یا جرقه مانند، نسبت به پیگیری علت آنها سهل انگاری نکنید.

1. دیدن لکه‌های سیاه در چشم

   دیدن لکه های سیاه در چشم نیز جزء دیگر موارد هشدار دهنده درمورد تغییرات بینایی در بارداری است.

سؤالات متداول

1. تغییرات بینایی در بارداری دائمی هستند یا موقتی؟

   این تغییرات موقتی هستند و در اکثر موارد ناشی از تداخلات هورمونی است. بنابراین حداکثر تا چند ماه پس از زایمان و عادی شدن ترشحات هورمونی در بدن از بین می‌رود.

2. آیا بارداری باعث کاهش بینایی و تاری دید می‌شود؟

   بله، تغییرات بینایی در بارداری از شایع‌ترین عوارض بارداری است که در بسیاری از مادران باردار رخ می‌دهد. طبق تحقیقات، تاری دید در ۱۵ درصد از مادران باردار گزارش شده است.

3. آیا بارداری تهدیدی برای سلامت چشم‌ها است؟

   خیر، مشکلات بینایی از جمله تغییرات طبیعی و فیزیولوژیک دوران بارداری است. این مشکلات اگر با علائمی همچون از دست رفتن موقت بینایی، دیدن لکه سیاه یا نور چشمک ‌زن در چشم همراه نباشد، معمولاً بی‌خطر بوده و نیاز به درمان خاصی ندارد.

4. آیا تاری دید در دوران بارداری از زمان خاصی شروع می‌شود؟

   همزمان با افزایش ترشح هورمون جنسی پروژسترون بخصوص در سه ماهه سوم بارداری، میزان تاری دید در مادران افزایش می‌یابد.
   تغییرات بینایی در بارداری از جمله تاری دید می‌تواند با استفراغ و حالت تهوع (بیماری صبحگاهی) همراه باشد.

5. آیا امکان پیشگیری از تاری دید در بارداری وجود دارد؟

   خیر، امکان پیشگیری از تاری دید در دوران بارداری وجود ندارد و بسیاری از مادران باردار، درجاتی از تاری دید را تجربه می‌کنند.
   با این وجود، معاینه چشمی منظم، کنترل قند خون، فشار خون و رژیم غدایی سالم مادر، در کاهش عوارض بینایی ناشی از بارداری مؤثر است.

6. آیا اختلالات بینایی در بارداری با جنسیت جنین ارتباط دارد؟

   خیر. این عارضه کلی است و ارتباطی به جنسیت جنین ندارد.

7. آیا تمام مادران در دوره بارداری خود دچار مشکلات بینایی می‌شوند؟

   خیر. همه مادران دچار این عارضه نمی‌شوند.