انواع تغییرات پوستی در حاملگی؛ 6 علت اختلالات پوستی و روشهای درمان

آیا این مطلب برای شما مفید است؟

برای هر زنی، مادر شدن یکی از تجربیات بزرگ و شیرین است؛ اما لذت در آغوش گرفتن نوزاد از مسیر سختی می‌گذرد. این مرحله از زندگی با تغییرات جسمی و روحی زیادی همراه است که می‌تواند فرد را با چالش‌هایی مواجه کند. از جمله مهم‌ترین عوارض بارداری که زیبایی ظاهری فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تغییرات پوستی در بارداری است. ممکن است از خود بپرسید: علت این تغییرات و انواع آن چیست؟ آیا راهی برای پیشگیری یا درمان آن‌ها وجود دارد؟ آیا اثرات مشکلات پوستی در حاملگی دائمی است؟ می‌توان این مشکلات را در خانه درمان کرد؟ صبور باشید. با کسب آگاهی در این زمینه نگرانی‌های شما کاملا را رفع خواهد شد؛ بنابراین اگر باردار هستید یا قصد دارید مادر شوید، تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.

مشکلات پوستی در بارداری! آیا طبیعی است؟

لزوما همه خانم‌ها شاهد تغییرات پوستی در دوران بارداری (Skin Conditions During Pregnancy) نیستند؛ اما این یک اتفاق کاملا طبیعی است. در واقع، زنان زیادی در دوران بارداری خود حالات غیرعادی را در پوست، مو و ناخن‌هایشان مشاهده می‌کنند. از نظر متخصصین پوست، علت اصلی، ناشی از تغییرات هورمونی است که در بارداری رخ می‌دهد؛ بنابراین، در صورت بروز اولین نشانه‌ها، استرس را از خود دور کنید و موضوع را با پزشک زنان و زایمان در میان بگذارید.

انواع تغییرات پوستی در دوران حاملگی

آشنایی با انواع تغییرات پوستی در بارداری کمک خواهد کرد در مواجهه با هر کدام، اقدام مناسب را انجام دهید. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. ماسک بارداری

   

   با شروع بارداری در اثر افزایش مقدار ملانین در بدن، لکه‌های تیره رنگ روی پوست ظاهر می‌شوند که به کلواسما (Chloasma)، ملاسما (melasma) یا ماسک بارداری معروفند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی در بارداری با تأثیر بر رنگدانه‌های پوست می‌توانند خال‌های مادرزادی را پر رنگ‌تر از قبل نمایش دهند. همچین، باعث شکل‌گیری خال‌های جدید و کک‌ومک‌ شوند.

2. ترک‌های پوستی

   

   با رشد جنین و بزرگ شدن شکم، خطوط قرمز رنگی روی پوست بوجود می‌آیند که به آن‌ها ترک‌های پوستی (stretch marks) می‌گویند. علاوه بر شکم، روی باسن، سینه‌ها و ران‌ها و هر جائی که پوست بیش از حد کشیده شود، نیز دیده می‌شوند. ترک‌های پوستی در برخی افرد کم‌رنگ و در برخی دیگر بسیار مشخص هستند.
   در اغلب موارد ترک های پوستی در بارداری بعد از زایمان محو می‌شوند، اما ممکن است به‌طور کامل از بین نروند. فراموش نکنید، با وجود تبلیغات گسترده کرم‌ها و لوسیون‌های مختلف، هیچ‌کدام نمی‌توانند از بروز این حالت پیشگیری کنند یا آن را کاملا از بین ببرند. لیزر درمانی بعد از زایمان می‌تواند مؤثر باشد.

3. هایپرپیگمانتاسیون

   

   تغییر در رنگدانه‌های پوستی در دوران حاملگی به ملاسما محدود نمی‌شود، نوع رایج تغییرات پوستی در حاملگی هایپرپیگمانتاسیون (hyperpigmentation) یا تیره شدن پوست است. با افزایش هورمون تحریک کننده ملانین و ترشح بیشتر هورمون‌های استروژن و پروژسترون شاهد پوستی تیره‌تر خواهید بود. این تغییر رنگ بعد از زایمان از بین خواهد رفت.

4. آکنه

   

   یکی از رایج‌ترین تغییرات پوستی در زنان باردار، آکنه (acne) است. افزایش جریان خون و چربی در این دوران، پوستی صاف و درخشان را به ارمغان می‌آورد، اما می‌تواند برای برخی افراد منجر به بروز جوش ‌شود! البته برای جنین خطری ایجاد نمی‌کنند و معمولا مدت کوتاهی پس از زایمان از بین می روند.
   اگر قبل از شروع حاملگی هم از مشکل آکنه در رنج هستید، بهتر است بدانید با شروع این دوران احتمالا شدت بیشتری پیدا می‌کنند.

5. حساسیت و خشکی پوست

   

   در دوران بارداری ممکن است حتی به زیورآلات خود نیز حساسیت پیدا کنید. بروز حساسیت که اغلب با خارش همراه است، می‌تواند ناشی از مصرف برخی غذاها نیز باشد. بنابراین، به آنچه می‌خورید، می‌آشامید و می‌پوشید دقت کنید.

6. رگ‌های عنکبوتی

   

   ظاهر شدن رگ‌های ریز قرمز رنگ در نواحی صورت، گردن و حتی بازوها اصلا خوشایند نیست؛ اما آن‌ها ماندگار نیستند و با تولد نوزاد محو می‌شوند. این رگ‌ها به رگ‌های عنکبوتی (Spider veins) معروفند و در اثر تغییرات هورمونی و حجم خون بالا در بارداری (معمولا نیمه اول آن) اتفاق می‌افتند.

7. وریدهای واریسی

   

   واریس در بارداری (varicose veins) از جمله تغییرات پوستی در این دوران است که معمولا پس از اتمام این دوره از بین می‌روند. با افزایش وزن و فشار رحم، جریان خون به قسمت پایین تنه کم می‌شود، در نتیجه رگ‌های پاها متورم، کبود و حتی دردناک می‌شوند. واژن و فرج از دیگر نقاط درگیر با این مشکل هستند.
   در صورتی‌که سابقه خانوادگی ابتلا به واریس داشته باشید، احتمال بروز این پدیده در شما افزایش پیدا می‌کند. به هر حال، اگر بعد از بارداری همچنان مشکل واریس به قوت خود باقی بود، پزشک متخصص می‌تواند از روش‌های مختلف از جمله لیزر آن را رفع کند.

8. خال‌ و کک ‌و‌ مک

   

   تغییرات هورمونی در بارداری با تأثیر بر رنگدانه‌های پوست می‌توانند خال‌های مادرزادی را پر رنگ‌تر از قبل نمایش دهند. همچین، باعث شکل‌گیری خال‌های جدید و کک‌ومک‌ شوند. قرار گرفتن در مقابل نور مستقیم خورشید تعداد آن‌ها را بیشتر می‌کند. پس حتما از ضد آفتاب فاقد آووبنزون و اکسی‌بنزون استفاده کنید تا به فرزندتان هم آسیبی وارد نشود.

9. خط قهوه‌ای روی شکم

   

    در سه ماه دوم بارداری لینا نیگرا (خط سیاه) یا خط قهوه‌ای روی شکم، خود را نشان می‌دهد. این خط که از ناف تا ناحیه شرمگاهی امتداد دارد، همیشه وجود داشته است (لینا آلبا)، اما با شروع بارداری پر رنگ‌تر می‌شود. بعد از زایمان نیز محو خواهد شد.

علل تغییرات پوستی در زمان بارداری

با آغاز حاملگی، بدن خود را با شرایط جدید هماهنگ می‌کند. از افزایش جریان خون گرفته تا تغییر سطح هورمون‌ها، باعث می‌شود شاهد تغییرات جسمی و روحی در این دوران باشید. در تعریف علل تغییرات پوستی در بارداری می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. افزایش جریان خون و میزان چربی این عامل زمینه‌ساز بروز آکنه است. با افزایش میزان چربی، منافذ پوست بسته می‌شوند و شاهد افزایش جوش به‌خصوص در ناحیه صورت خواهید بود.
2. افزایش فشار رحمی ناشی از رشد جنین این فشار سبب می‌شود جریان خون به پایین تنه کُند شده و شاهد شکل‌گیری تغییراتی مانند رگ‌های واریسی در پاها و علائم کشش پوستی روی شکم باشید.
3. ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای قبلی انواع تیروئید درمان نشده با تأثیر بر پوست و مو می‌توانند علت اصلی خشکی پوست یا ریزش موها باشند. بنابراین، قبل از بارداری چکاپ کامل انجام دهید تا با اطمینان از سلامت کامل اقدام به بارداری کنید.
4. سابقه ابتلا به بیماری‌های خودایمنی گاهی بارداری نقشی در بوجود آمدن تغییرات پوستی ندارد؛ تنها با ایجاد عدم توازن در سطح هورمون‌ها علائم بیماری‌هایی مانند پیسی را آشکار می‌کند. به همین دلیل، نباید هر لکه غیرعادی را بدون معاینه دقیق پزشکی، از تغییرات پوست در بارداری محسوب کرد.
5. تغییرات هورمونی این مورد را می‌توان اصلی‌ترین منشاء تغییر در رنگدانه‌های پوستی دانست. افزایش رشد موهای زائد و شکنندگی ناخن‌ها از دیگر تأثیرات آن است.
6. اضافه وزن و کاهش جریان خون در قسمت پایین تنه هر چه اضافه وزن بیشتری داشته باشید، گردش خون و اکسیژن‌رسانی به نواحی پایین تنه سخت‌تر انجام می‌شود؛ در نتیجه، شاهد پارگی پوست و تغییر شکل در رگ‌ها خواهید بود.
   هر کدام از موارد بالا می‌توانند باعث بروز یک یا چند تغییر پوستی در بارداری شوند. گاهی عوامل بیرونی مانند استفاده از لباس‌های تنگ، در معرض آفتاب قرار گرفتن، لوازم آرایشی چرب یا خوردن غذاهای ناسالم نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز یا تشدید حساسیت‌ها و مشکلات پوستی شوند.

روش‌ درمان تغییرات پوستی در بارداری

روش‌های درمان تغییرات پوستی در بارداری با توجه به نوع آن تعیین و اجرا می‌شود. از آنجایی که دوران بارداری بسیار حساس است و مصرف هر نوع دارو می‌تواند بر سلامت جنین آثار مخربی بگذارد، هرگز نباید از درمان‌های خودسرانه پیروی کنید. اغلب مشکلات پوستی به درمان خاصی نیاز ندارند، چرا که با تولد نوزاد از بین می‌روند.
در صورت نیاز به دریافت دارو، پزشک متخصص و با تجربه با در نظر گرفتن شرایط شما از داورهایی که دارای کمترین نفوذ و تأثیر بر جنین هستند، استفاده خواهد کرد. وی تلاش می‌کند از شدت مشکلات پوستی کم کند تا قابل تحمل شوند. در صورت لزوم درمان‌های اختصاصی بعد از پایان بارداری انجام می‌شوند.

روش‌های خانگی برای درمان مشکلات پوستی در بارداری

مراقبت‌های روتین پوستی می‌تواند در بروز بسیاری از مشکلات پوستی در حاملگی، پیشگیری یا از شدت آن‌ها کم کند. به همین منظور، توصیه می‌کنیم اقدامات زیر را انجام دهید:

1. داشتن استراحت و خواب کافی
2. پرهیز از فشار دادن یا دستکاری آکنه‌ها
3. عدم استفاده از لوازم آرایشی روغنی و چرب
4. انجام ورزش‌های سبک و منظم مانند پیاده‌روی
5. استفاده از مرطوب کننده‌های قوی حداقل دوبار در روز
6. استفاده از ماسک‌های طبیعی و ضد التهاب مانند آلوئه‌ورا
7. رعایت تغذیه سالم و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و مایعات
8. پرهیز از نشستن یا ایستادن بیش از حد به‌منظور پیشگیری از واریس
9. استفاده از ضد آفتاب، عینک آفتابی و کلاه هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید
10. شستن صورت با استفاده از یک پاک کننده ملایم (بدون عطر) و آب ولرم (دوبار در روز)

کدام تغییرات پوستی حاملگی خطرناک هستند؟

این تصور که بعد از مدت کوتاهی و با درمان‌های خانگی می‌توان هر مشکل پوستی را حل کرد، کاملا غلط است.
برخی از اختلالات پوستی در حاملگی خطرناک هستند و نیاز به درمان سریع دارند، از جمله:

1. تغییرات ناشی از کهیر بارداری

   برجستگی‌های کوچک و قرمز رنگ همراه با خارش شدید، که معمولا از روی پوست شکم آغاز می‌شوند، پاپول و پلاک‌های کهیری خارش‌دار (PUPPP) نام دارند. این نوع کهیر بارداری بعد از شکم، به سینه و ران‌ها نیز گسترش پیدا می‌کند.
   با داروهای ضد خارش تجویزی توسط پزشک می‌توان تا حدودی از میزان آن کم کرد. خوشبختانه برای جنین خطری ایجاد نمی‌کند؛ اما می‌تواند برای مادر بسیار آزاردهنده باشد. هر چند علت اصلی آن مشخص نیست، اما بعد از زایمان کاملا از بین می‌رود.

2. اختلالات ناشی از پروریگوی بارداری

   با بروز اولین نشانه‌ها ممکن است تصور کنید مورد گزش حشرات قرار گرفته‌اید. اما، این برجستگی‌های ریز و همراه با خارش که رفته رفته بر تعداد آن‌ها اضافه می‌شود، پروریگو (Prurigo) نام دارند. در برخی افراد خیلی زود برطرف می‌شوند، اما احتمال ادامه‌دار بودن آن تا چندین ماه حتی بعد از تولد نوزاد هم وجود دارد.

3. مشکلات حاصل از پمفیگوئید بارداری

   پمفیگوئید (Pemphigoid) از آن دسته بیماری‌های پوستی نادر است که به محض تشخیص باید تحت درمان و مراقبت قرار گیرد. در سه ماهه دوم و سوم حتی گاهی بعد از زایمان، با تاول‌هایی روی شکم همراه با خارش شدید آغاز می‌شود و می‌توانند مناطق وسیع‌تر پوست را هم احاطه کند.
   با وجود این بیماری خود ایمنی، احتمال زایمان زودرس و محدود کردن روند رشد جنین افزایش پیدا می‌کند. به ندرت نوزاد با نوع خفیف این تاول‌ها متولد می‌شود که در مدت کوتاهی درمان می‌شوند. جالب است بدانید این بیماری می‌تواند در هر بارداری مجددا خود را نشان دهد.

4. تغییرات پوستی ناشی از کلستاز داخل کبدی حاملگی

   با مسدود شدن جریان صفرا و رسوب آن در پوست، خارش‌هایی بدون بثورات پوستی شروع می‌شوند. استفراغ، حالت تهوع و زرد شدن پوست از دیگر اثرات آن است. به این بیماری کلستاز (ICP) می‌گویند و از رایج‌ترین بیماری‌های کبدی در بارداری است. می‌تواند خطر زایمان زودرس یا حتی مرده به دنیا آمدن نوزاد را افزایش دهد. گاهی آنقدر اوضاع بد است که پزشک زایمان زودرس را برای پیشگیری از مرده‌زائی تجویز می‌کند.

با بروز مشکلات پوستی ناشی از حاملگی به کدام دکتر مراجعه کنم؟

به‌طور کلی، اگر به بیماری پوستی خاصی دچار هستید یا در دوران بارداری علائم غیرعادی مشاهده کردید، حتما به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
وی بعد از بررسی نشانه‌ها، شما را به متخصص پوست دارای صلاحیت معرفی خواهد کرد. در صورت تجویز دارو توسط دکتر پوست، در مورد مصرف آن‌ها با متخصص زنان مشورت کنید تا مطمئن شوید برای جنین و سلامتی شما در بارداری بی‌ضرر هستند. در واقع، درمان‌‌های دکتر پوست و متخصص زنان مکمل یکدیگر خواهد بود و اثربخشی آن را با کمترین عوارض تضمین خواهد کرد.

آیا تغییرات پوستی در بارداری به جنسیت جنین ارتباط دارد؟

در گذشته هر نوع تغییرات در پوست زنان باردار را به جنسیت جنین مرتبط می‌دانستند. برای مثال این باور وجود داشت که جنین پسر باعث بروز لک‌های پوستی می‌شود! اما امروزه علم ثابت کرده است این تغییرات ارتباطی به جنسیت نوزاد ندارند و ناشی از تغییر در سطح هورمون‌ها هستند.

سوالات متداول

1. آیا تغییرات پوستی در بارداری خطرناک است؟ خیر؛ با خاتمه بارداری و تعادل در سطح هورمون‌ها کاملا به حالت عادی برمی‌گردید. البته باید با مشاهده اولین نشانه‌ها به متخصص زنان مراجعه کنید. در صورتی‌که تغییرات پوستی نشانه وجود یک بیماری مزمن باشد، درمان سریع ضروریست.
2. آیا مشکلات پوستی بارداری به جنین آسیب می‌زند؟ خوشبختانه اغلب مشکلات و تغییرات پوستی در حاملگی به سلامت جنین آسیبی نمی‌زنند و بعد از تولد کاملا رفع می‌شوند. در واقع، نحوه برخورد و نوع درمان در دوران حاملگی است که می‌تواند جنین شما را تهدید کند.
3. آیا روشن شدن پوست در بارداری طبیعی است؟ روشن شدن پوست در بارداری ناشی از تغییر در میزان ملانین، اکسیژن و آبرسانی بیشتر و افزایش جریان خون است و کاملا طبیعی می‌باشد.
4. آیا تیره شدن پوست در بارداری درمان می‌شود؟ تیرگی پوست ناشی از بارداری دائمی نیست؛ با تولد نوزاد رنگ پوست به حالت عادی و طبیعی خود برمی‌گردد.
5. استفاده از کدام داروها برای درمان تغییرات پوستی در بارداری ممنوع است؟
   • داروهای هورمونی
     این داروها می‌توانند باعث نقص مادرزادی در جنین شوند.
   • تتراسایکلین‌های (tetracyclines) خوراکی
     این داروها بویژه اگر بعد از ماه چهارم حاملگی مصرف شوند بر رشد و تکامل استخوان‌های جنین اثر منفی می‌گذارند.
   • ایزوترتینوئین (Isotretinoin)
     ایزوترتینوئین از خانواده ویتامین A که زندگی جنین را با خطر نقص‌های جسمی و ذهنی مواجه کرده و حتی جان وی را تهدید می‌کند. استفاده از نوع موضعی آن یعنی رتینوئیدها (retinoids) نیز با وجود جذب کمتر ممنوع است.