آیا این مطلب برای شما مفید است؟
آیا شما هم از بی اختیاری ادرار در بارداری رنج می‌برید؟ به نظر شما علت اصلی این عارضه چیست؟ آیا روش قطعی درمان این مشکل را می‌شناسید؟
در ادامه این مطلب، به بررسی یکی از شایع‌ترین و پر چالش‌ترین عوارض ناشی از بارداری، یعنی بی اختیاری ادرار در بارداری می‌پردازیم. همچنین روش‌هایی برای پیشگیری و درمان آن، به شما معرفی خواهیم کرد. پس با ما همراه بمانید.
بی اختیاری ادرار در بارداری! آیا طبیعی است؟
بی‌اختیاری ادرار در حاملگی، اگر ناشی از رشد جنین و فشار رحم بر مثانه باشد، طبیعی و موقتی است. این وضعیت، نه تنها برای مادر باردار، خطری به همراه ندارد، بلکه برای سلامت جنین نیز بی‌خطر است.
پیشنهاد می‌کنیم که همیشه مراقب هر گونه نشت مایع از دستگاه ادراری و تناسلی خود باشید. این مایع می‌تواند ادرار باشد. در برخی موارد، خروج مایع، بدلیل پارگی کیسه آب و یا ابتلا به عفونت‌های واژینال است.
بنابراین، لازم است در صورت مشاهده هر گونه مایع غیر طبیعی (و یا ادراری که با بو و رنگ غیر طبیعی همراه باشد)، با پزشک خود مشورت کنید.
انواع بی اختیاری ادرار در بارداری
بی اختیاری ادرار در دوران حاملگی، به دو دسته کلی تقسیم می شود:
-
بی اختیاری استرسی
بی‌اختیاری استرسی شایع‌ترین مشکلی است که زنان را در دوران بارداری و بعد از آن تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این حالت، مادر هنگام خنده، عطسه، سرفه، دویدن، پریدن یا حتی بلند کردن اجسام سنگین، دچار نشت ادرار و خیس شدن لباس زیر خود می‌شود. -
بی اختیاری اضطراری
حدود دو سوم مادران مبتلا به بی‌اختیاری ادرار نیز بی‌اختیاری اضطراری را تجربه می‌کنند. این وضعیت ناشی از فعالیت بیش از حد مثانه است. در این شرایط، حتی اگر مثانه تقریباً خالی باشد، نیاز فوری به دفع ادرار خواهید داشت. به تدریج بی اختیاری ادرار به حدی می‌رسد که باعث نشت ادرار قبل از رسیدن به توالت می‌شود.
تأثیر بارداری بر کنترل مثانه و بی‌اختیاری ادرار در بارداری
دلایل زیادی همچون تغییرات فیزیکی و هورمونال، می‌تواند بر دستگاه ادراری مادر مؤثر باشد. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد تحریکات مثانه و احساس دفع ادرار شود، حتی در مادرانی که تنها چند هفته از زمان بارداریشان گذشته است!
اما مهم‌ترین تأثیر بارداری بر کنترل ادرار، افزایش فشار رحم بر مثانه در پی رشد جنین است. با رشد جنین، مثانه فشرده می‌شود و فضای کمتری برای ادرار وجود خواهد داشت.
در این شرایط، پس از پر شدن حجم کمی از ادرار، سیگنال تخلیه به مغز ارسال می‌شود. به همین دلیل بسیاری از مادران، بی اختیاری ادرار در زمان بارداری خود را گزارش می‌کنند.
علت بی اختیاری ادرار در بارداری چیست؟
با آنکه در بسیاری از موارد، مشکلات ادراری بدلیل تغییرات ناشی از بارداری ایجاد می‌شوند، اما در برخی موارد، علل پاتولوژیک و غیر طبیعی نیز می‌توانند باعث ایجاد بی‌اختیاری در مادر شوند.
در ادامه به اصلی‌ترین علل ایجاد بی اختیاری ادرار در دوران بارداری اشاره می‌کنیم:
-
فشار رحم بر روی مثانه
همانطور که گفتیم علت اصلی بی‌اختیاری ادرار در دوران بارداری، فشار رحم بر مثانه است. در طول سه ماهه سوم، رحم روی مثانه و رباط‌های حمایت‌کننده آن قرار می‌گیرد و باعث کشیدگی رباط‌ها و ماهیچه‌های اطراف آن می‌شود.
شل شدن این ساختار‌ها در نهایت باعث ناکارآمدی مثانه و ناتوانی در نگهداری ادرار می‌شود. در این شرایط، پس از ورود تنها ۲۵۰ میلی لیتر ادرار به مثانه، ایمپالس‌های دفع ادرار صادر می‌شوند. -
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی، از مهم‌ترین دلایل ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری، در سه ماهه ابتدایی بارداری محسوب می‌شود.
یکی از این هورمون‌ها، ریلکسین (Relaxin) است. این هورمون در ابتدای بارداری، با شل کردن عضلات شکم، فضای رشد جنین را فراهم می‌کند و با تأثیر بر استخوان‌ها و مفاصل، گنجایش حفره لگن را افزایش می‌دهد.
این هورمون، علاوه بر لگن و رحم، بر مثانه نیز مؤثر است و با شل کردن عضلات مثانه، ظرفیت نگهداری ادرار را کاهش می‌دهد.
برخی از تغییرات هورمونی که در اواخر بارداری ایجاد می‌شود، باعث انقباض عضلات صاف و آماده کردن رحم برای خروج جنین می‌شوند. اثر این هورمون‌ها بر مثانه نیز، می‌تواند باعث ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری شود. -
یبوست
یبوست، از شایع‌ترین عوارض گوارشی در بارداری است. این وضعیت می‌تواند به کف لگن و مثانه فشار زیادی وارد کند. اعمال این فشار‌ها، نگهداری ادرار را در زنان باردار مشکل می‌کند و باعث ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری شود. -
سایر علل احتمالی بی اختیاری ادرار در بارداری
-
چاقی مادر
-
سن بالای مادر
-
دیابت بارداری
-
بیماری‌های عصبی مانند‌ام اس و سکته مغزی
-
برخی دارو‌ها
-
عفونت‌های ادراری
-
علت بی اختیاری ادرار در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هنگامی که با شکایت بی‌اختیاری ادرار، به پزشک زنان مراجعه می‌کنید، در قدم اول تاریخچه پزشکی شما بررسی می‌شود. در ادامه اگر نیاز به معاینات تخصصی باشد، به یک متخصص اورولوژی ارجاع داده می‌شوید.
همچنین برخی آزمایش‌های تخصصی، به منظور ریشه‌یابی این عارضه انجام می‌شود. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم.
- نمونه ادرار نمونه ادرار مادران بادردار، برای بررسی عفونت‌های احتمالی که ممکن است باعث ایجاد این مشکل شوند بررسی می‌شود.
- سونوگرافی پزشک با مشاهده نتایج سونوگرافی، تخلیه شدن کامل مثانه بیمار را بررسی می‌کند. انجام سونوگرافی دستگاه ادراری در مادران باردار خطری ندارد و سلامت جنین را تهدید نمی‌کند.
- تست بی‌اختیاری ادرار استرسی در این آزمایش، پزشک علائم نشت ادرار در هنگام فعالیت‌هایی مثل سرفه کردن بررسی می‌کند.
- سیستوسکوپی سیستوسکوپی شامل ارسال یک میله نازک، به داخل مجرای ادرار است. در انتهای این میله، یک دوربین کوچک وجود دارد و پزشک به واسطه آن، می‌تواند داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کند.
- یورودینامیک هدف از یورودینامیک یا اورودینامیک، اندازه‌گیری فشار مثانه است. در این روش، یک لوله نازک به مثانه وارد می‌شود. آب از طریق این لوله جریان می‌یابد تا مثانه پر شود، در نهایت فشار داخل مثانه اندازه‌گیری می‌شود.
روش‌های درمان بی اختیاری ادرار در بارداری
بارداری، از شیرین‌ترین لحظات زندگی یک مادر است. اما برخی از عوارض ناشی از بارداری، مانند بی‌اختیاری ادرار، می‌توانند این دوران را برای مادر، با مشکلاتی مواجه کند.
با این وجود، آیا راهی برای درمان این مشکل وجود دارد؟
متأسفانه، روش قطعی برای درمان عوارض ناشی از بارداری مانند بی‌اختیاری ادرار وجود ندارد. بهترین روش، اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی است. در ادامه به بررسی برخی از این موارد خواهیم پرداخت:
-
مصرف نوشیندنی‌های بدون کافئین
برای جلوگیری از بی‌اختیاری از نوشیدنی‌های بدون کافئین یا آب استفاده کنید. مصرف زیاد کافئین می‌تواند موجب ایجاد تحریکات عصبی مختلف و ترشح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود که می‌تواند حس استرس را در بدن ایجاد کند. این وضعیت باعث دفع بیشتر آب، از طریق ادرار و عرق می‌شود. -
به حداقل رساندن مصرف مایعات قبل از خواب
مقدار مایعات مصرفی بعد از شام را تا حد امکان به حداقل برسانید تا تعداد دفعات دستشویی رفتن را کاهش دهید. -
مصرف غذاهای پر فیبر
فراموش نکنید که از غذاهای پر فیبر استفاده کنید تا از ایجاد یبوست جلوگیری کنید. -
حفظ وزن متعادل بدن
همواره توصیه می‌شود که وزن متعادل خود را در محدوده نرمال حفظ کنید. چاقی می‌تواند فشار زیادی به مثانه وارد کند و باعث ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری شود. -
دارو درمانی
آخرین گام برای درمان بی‌اختیاری ادرار در مادران، استفاده از دارو‌ها و درمان‌های پزشکی است. این درمان‌ها، برحسب شرایط فیزیکی مادر و سن جنین تجویز می‌شوند و لازم است دوز مصرفی آنها، به دقت رعایت شود. همچنین مصرف خود سرانه دارو برای درمان این مشکل، اکیدا توصیه نمی‌شود.
برای درمان بی اختیاری ادرار در بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟
اولین انتخاب، برای معاینات و بررسی‌های دوران بارداری، مراجعه به پزشک متخصص زنان است. در این مرحله، تاریخچه پزشکی و سن حاملگی مادر بررسی می‌شود.
پس از یک معاینه ابتدایی، اگر داده‌های غیر طبیعی یافت شود و یا نیاز به بررسی‌های تخصصی باشد، به پزشک دیگری مانند متخصص فیزیوتراپیست و یا اورولوژیست ارجاع داده می‌شوید.
بی اختیاری ادرار در بارداری تا چه زمانی باقی می‌ماند؟
بارداری و زایمان طبیعی می‌تواند باعث تضعیف عضلات کف لگن و مثانه شود. در نتیجه، ممکن است حتی پس از زایمان نیز، بی‌اختیاری ادرار در مادران وجود داشته باشد. طبق تحقیقات، این عوارض در حدود ۵۰ درصد از مادران، پس از زایمان نیز باقی می‌ماند.
آیا همه مادران به بی اختیاری ادرار در بارداری دچار می‌شوند؟
طبق آمار، حدود ۶۲ درصد از زنان، در دوران بارداری خود دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. همچنین اگر مادری در زمان اولین بارداری خود این عوارض را تجربه نکند، شانس ابتلا به آن در بارداری‌های بعدی نیز کمتر خواهد بود.
عواملی که ریسک بی اختیاری ادرار در بارداری را افزایش می‌دهند
بی‌اختیاری ادرار ناشی از بارداری، از عوارض قطعی بارداری نیستند، اما ریسک فاکتور‌هایی وجود دارند که ابتلا به این عوارض را افزایش می‌دهند. در ادامه برخی از این موارد را با هم بررسی می‌کنیم:
- چاقی مادر مادران چاق، توده چربی بسیار زیادی را خصوصاً در ناحیه شکم و باسن خود دارند. وجود این لایه‌های چربی، باعث فشار بر کمربند لگنی و تغییرات آن می‌شود.
در چنین موارد، امکان تغییر فرم رحم و نیاز به استراحت مطلق در زمان بارداری وجود دارد. همچنین این مادران بدلیل فشار مضاعف بر مثانه، بیشتر از سایر مادران، در خطر بی‌اختیاری ادرار استرسی هستند. - سن بارداری بالا در مادران جوان‌تر، رباط‌ها و عضلات اطراف مثانه سالم هستند و فشار‌های ناشی از بارداری را به خوبی تحمل می‌کنند. اما در مادرانی با سن بالا، ضعف ماهیچه و رباط‌های نگه دارنده مثانه، آن را در برابر تحمل فشار ناشی از رحم ناتوان می‌کند و بی‌اختیاری ادرار در این مادران، بیشتر است.
- چند قلویی و درشت بودن نوزاد مادران چند قلو‌زا و یا مادرانی که نوزادان درشتی دارند، بیش از سایرین در معرض بی اختیاری ادرار در بارداری قرار دارند. همچنین تروما‌های ناشی از زایمان و فشار بر دستگاه ادراری تناسلی نیز در این مادران بیشتر است.
- بارداری متعدد بارداری‌های متعدد می‌تواند باعث شل شدگی عضلات کف لگن و ایجاد بی‌اختیاری ادرار در مادران شود. همچنین بسیاری از مادرانی که در اولین بارداری، بی‌اختیاری ادرار را تجربه کرده‌اند، در بارداری‌های بعدی نیز دچار این عوارض خواهند شد.
- بیماری‌های عصبی ام اس، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی است. مادران مبتلا به این بیماری، در کنترل اعصاب خود ناتوانند و بسته به درجه بیماری، بی‌اختیاری ادرار در این مادران دیده می‌شود.
- برخی دارو‌ها برخی از دارو‌ها، مانند دارو‌های کنترل استرس و افسردگی، می‌توانند با تحریکات کاذب عصبی، حس دفع ادار را در فرد القا کنند. مادرانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا هستند و دارو مصرف می‌کنند، ممکن است پس از زایمان نیز بی‌اختیاری ادرار را تجربه کنند.
- عفونت عفونت‌های ادراری درمان نشده قبل از بارداری، از مهم‌ترین دلایل پاتولوژیک بی اختیاری ادرار در بارداری هستند. این عفونت‌ها، معمولاً احساس سوزش ادار و یا مشکل در دفع ادرار تظاهر می‌یابند.
- آسیب‌های عصبی، عضلانی و اسکلتی هر گونه آسیب به مثانه و مسیر پیام‌رسانی آن به مغز، می‌تواند باعث بی‌اختیاری ادرار شود.
پس از پر شدن مثانه، اعصابی که در دیواره آن قرار دارند، ایمپالس تخلیه را به مغز ارسال می‌کنند.
بنابراین هر گونه آسیب به دیواره مثانه و اعصاب کنترل کننده آن، می‌تواند باعث تداخل در ارسال این سیگنال‌ها شود. همچنین تضعیف بیش از حد رباط‌ها و ماهیچه‌های مثانه و یا آسیب به آنها، باعث ناکارآمدی مثانه در نگهداری ادرار می‌شود.
شکستگی‌های لگنی و تغییر در فرم لگن نیز، می‌تواند باعث فشار غیرطبیعی بر مثانه و ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری شود.
تمرینات ورزشی برای کمک به بهبود بی اختیاری ادرار در بارداری
تمرینات کگل که به آن تمرینات کف لگن نیز گفته می‌شود به تقویت عضلات حمایت‌کننده دستگاه ادراری و تناسلی کمک می‌کند. بعلاوه تقویت این عضلات در بارداری، برای رشد مناسب جنین و آمادگی زایمان بسیار مؤثر است.
همچنین انجام تمرینات کگل پس از زایمان، به بهبودی بافت‌های پرینه و افزایش قدرت عضلات کف لگن کمک می‌کند و نقش مهمی در بهبود عوارض ناشی از آن خواهد داشت.
تمرینات کگل به روش‌های مختلفی انجام می‌شوند. یکی از ساده‌ترین روش‌های انجام تمرینات کگل برای زنان باردار به صورت زیر است:
- در حالت راحت قرار بگیرید و عضلات کف لگن را مثل موقعی که می‌خواهید ادرار خود را نگه دارید، منقبض کرده و به بالا بکشید.
- حالا ۵ ثانیه انقباض را نگه دارید و سپس ۵ ثانیه به عضلات استراحت دهید.
- این کار را مجدد تکرار کنید.
اگر این تمرینات را هر روز ۳ مرتبه و در ست‌های ۱۲ تایی تکرار کنید، پس از چند هفته، شاهد تغییرات بی‌نظیر آن خصوصاً در کنترل بی اختیاری ادرار در بارداری خواهید بود.
تمرینات کگل را در هر وضعیتی که راحت هستید، انجام دهید. ممکن است بخواهید این تمرینات را در حالت دراز کشیده، ایستاده و یا نشسته انجام دهید.
البته دقت داشته باشید که با توجه به وضعیت مادر و جنین ممکن است انجام برخی از تمرینات کگل باعث آسیب به مادر یا جنین شود. به همین علت، نحوه انجام این تمرینلت، بایستی کاملا زیر نظر پزشک متخصص باشد.
روش‌های پیشگیری از بی اختیاری ادرار در بارداری
در ادامه مطلب، توجه شما را به روش هایی جلب می‌کنیم که می‌توانند تاثیر بسزایی در پیشگیری از بی اختیاری ادرار در دوران بارداری داشته باشند:
- رژیم غذایی مناسب داشته باشید. تغییرات رژیم غذایی، اولین درمانی است که توسط پزشکان توصیه می‌شود. اصلاح سبک تغذیه، می‌تواند تا حد زیادی به کاهش بی اختیاری ادرار در بارداری کمک کند.
به مادران باردار توصیه می‌شود تا حد امکان مصرف الکل، کافئین، غذاهای اسیدی مانند گریپ فروت و غذاهای تند را به حداقل برسانند، چرا که این موارد می‌توانند مثانه را تحریک کنند. - بهداشت فردی را رعایت کنید. شستشوی دست قبل از دستشویی و پس از آن، از مهم‌ترین روش‌های کنترل آلودگی است. سعی کنید هر روز لباس زیر خود را عوض کنید (خصوصاً پس از نشت ادرار).
پس از ادرار، ناحیه تناسلی را با آب ولرم و از جلو به عقب بشویید. پس از هر بار رابطه جنسی، ادرار خود را تخلیه کنید و ادرار خود را نگه ندارید، زیرا احتباس ادرار، زمینه ایجاد آلودگی و عفونت را فراهم می‌کند. - وزن خود را کنترل کنید. مطالعات نشان می‌دهد زنانی که بعد از بارداری وزن بیشتری اضافه می‌کنند یا در دوران بارداری اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض بی‌اختیاری ادرار هستند. بنابراین روزانه یک ورزش سبک داشته باشید و به اندازه نیاز بدن خود غذا بخورید.
- از یبوست پیشگیری کنید. پر بودن رکتوم و همچنین فشار آوردن در هنگام دفع، به تدریج باعث ایجاد مشکلات ادرار مانند بی اختیاری ادرار در بارداری می‌شود.
همچنین در صورت نشت مدفوع در دوران بارداری، امکان ابتلا به عفونت‌های ادراری وجود خواهد داشت.
بنابراین با اصلاح سبک تغذیه و مصرف فیبر کافی، از ایجاد یبوست جلوگیری کنید. - آب زیاد بنوشید. هر چه ادرار غلیظ‌تر باشد، تمایل بدن برای دفع آن افزایش می‌یابد و امکان ابتلا به بی اختیاری ادرار در بارداری وجود خواهد داشت. سعی کنید به اندازه کافی آب بنوشید تا ادرار زرد کم رنگ یا شفاف شود.
- از شکم بند مناسب استفاده کنید. استفاده از شکم بند‌های بارداری از افتادگی رحم و ایجاد فشار مضاعف بر مثانه جلوگیری می‌کند و ریسک شل شدگی عضلات آن را کاهش می‌دهد.
- پوزیشن خواب خود را اصلاح کنید. به مادران باردار، خصوصاً در سه ماه آخر بارداری، توصیه می‌شود که به پهلو بخوابند. خوابیدن به شکل طاق باز، باعث تحریک مثانه و احساس دفع بیشتر در مادران باردار می‌شود.
- آموزش مثانه این روش در مادران باردار یا افرادی که به نحوی در کنترل ارادی ادرار خود مشکل دارند، استفاده می‌شود. با استفاده از این روش، میزان ادراری که مثانه می‌تواند نگه دارد افزایش می‌یابد و توانایی کنترل ادرار در مواقع اضطراری بهبود پیدا می‌کند.
روش‌های آموزش مثانه، توسط پزشک متخصص ارائه می‌شود و مدت درمان با این روش، معمولاً ۶ هفته است. - جلوگیری از نشت ادرار سعی کنید تا جایی که می‌توانید از نشت ادرار خود جلوگیری کنید. مثلاً قبل از عطسه یا سرفه پا‌های خود را روی هم قرار دهید. نشستن به صورت دو زانو نیز می‌تواند در پیشگیری از بی‌اختیاری در بارداری مؤثر باشد.
- تمرینات کگل انجام تمرینات عضلات کف لگن مانند تمرینات کگل می‌تواند از مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار در دوران بارداری جلوگیری کند. انجام این تمرینات در دوران بارداری آزاد است و خطری برای جنین به همراه ندارد. با این وجود توصیه می‌کنیم قبل از هر گونه تمرین ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
آیا بی‌اختیاری ادرار در بارداری تا پس از زایمان باقی می‌ماند؟
طبق آمار، بی اختیاری ادرار، در ۳۰ درصد از مادران باردار، تا حدود ۶ هفته پس از زایمان نیز باقی می‌مانند.
علل تداوم بی اختیاری ادرار ناشی از بارداری پس از زایمان
برخی از مادران، تداوم بی‌اختیاری ادرار را تا مدت‌ها پس از زایمان گزارش می‌کنند که در ادامه به مهم‌ترین دلایل آن اشاره می‌کنیم:
- افتادگی لگن اگر عضلات اطراف مثانه ضعیف شوند، کنترل آن با مشکلاتی مواجه می‌شود. این مورد خصوصاً در بارداری‌های متعدد، تولد نوازد درشت و یا چند قلویی، بیشتر دیده می‌شود.
- آسیب عصبی لگن عصب در لگن که عملکرد مثانه را کنترل می‌کند می‌تواند در طول زایمان سخت و طولانی واژینال آسیب ببیند.
- تروما در هنگام زایمان گاهی اوقات استفاده از برخی ابزار‌های جراحی در هنگام زایمان می‌تواند به عضلات کف لگن و عضلات اسفنکتر مثانه آسیب برساند.
- فشار مداوم بر مثانه اعمال فشار برای مدت طولانی در زایمان طبیعی می‌تواند احتمال آسیب عصب لگن را افزایش دهد.
آیا بی اختیاری ادرار در بارداری ارتباطی با جنسیت جنین دارد؟
خیر، بی‌اختیاری ادرار تنها بخشی از تغییرات بدن مادر در زمان بارداری است و به جنسیت جنین ارتباطی ندارد.
سؤالات متداول
-
آیا بی اختیاری ادرار در بارداری خطرناک است؟
این تغییرات در بسیاری از موارد کاملاً طبیعی و بی‌خطر است و نیاز به درمان خاصی ندارد. اما اگر شدت بی‌اختیاری ادرار بسیار زیاد و یا با علائمی همچون سوزش و خارش ادرار همراه باشد، مشورت با پزشک ضرورت می‌یابد. -
شایع‌ترین دلیل بی اختیاری ادرار در بارداری چیست؟
شایع‌ترین علت بی اختیاری ادرار در زمان بارداری، فشار ناشی از رشد جنین و بزرگی رحم بر مثانه است که می‌تواند باعث ایجاد بی اختیاری استرسی و اضطراری در مادر شود.
