علت و درمان خستگی در دوران بارداری؛ برای کاهش بی حالی در حاملگی چه کنیم؟

آیا این مطلب برای شما مفید است؟

خستگی بارداری، خطرناک است یا طبیعی؟ بارداری، روندی ناگهانی و سریع است که در طی چند ماه، بدن مادر را با تغییرات زیادی مواجه می‌کند. بی شک در طی این فرایند، مادران را با مشکلات زیادی از جمله خستگی مفرط رو به رو می‌کند.
آیا خستگی ناشی از بارداری قابل اجتناب و درمان است؟
در این صفحه، قصد داریم تا به بررسی یکی از عوارض بارداری، یعنی خستگی بپردازیم. با ما همراه باشید.

آیا خستگی در بارداری طبیعی است؟

خستگی و بی حالی در دوران بارداری یکی از علائم شایع بارداری است. طبق تحقیقات، حدود ۹۰ درصد مادران، درجاتی از خستگی را در دوران بارداری خود گزارش می‌کنند.
بی حالی بارداری به خصوص در ۱۲ هفته اول، معمولا طبیعی تلقی می‌شود. در سه ماهه دوم، تا حدی کاهش می‌یابد. اما در سه ماهه سوم، مجددا بروز پیدا می‌کند.
همچنین، بروز نوسانات خلقی در دوران بارداری، به خستگی دامن می‌زند و آن ها را کم تحمل‌تر از قبل نشان می‌دهد. بنابراین، از شریک عاطفی ایشان انتظار می‌رود، تا به او در گذر از این دوره پر اضطراب، کمک کند.

علت خستگی در ماه‌های مختلف حاملگی

در ادامه، علت‌های خستگی و بی حالی ناشی از بارداری را، به تفکیک ۳ ماهه‌های بارداری، بررسی می‌کنیم:

1. در سه ماهه اول بارداری

   خستگی در اوایل دوران حاملگی، یکی علائم اولیه در این دوران بوده و معمولا طبیعی محسوب می‌شود. برخی از علل آن عبارت‌اند از:
   • در طول سه ماهه اول، بدن شما برای تشکیل جفت و تامین اکسیژن و تغذیه جنین در حال رشد، به انرژی بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل متابولیسم بدن و حجم جریان خون افزایش می یابد و طبیعتا بیش از حد معمول به تغذیه و استراحت نیاز خواهید داشت.
   • این احتمال وجود دارد که تغییرات هورمونی، مانند افزایش چشمگیر پروژسترون، مهم ترین علت خستگی در سه ماهه اول باشد.
   • به دلیل تغییرات خلقی و عاطفی، بار روانی مادر افزایش پیدا می‌کند و نگرانی در مورد آینده بارداری و سلامت جنین، بر این خستگی می‌افزاید.
   • اختلالات خواب در اوایل حاملگی نیز به خستگی مفرط در مادران منجر می‌شود.

2. در سه ماهه دوم بارداری

   پس از گذراندن یک دوره سه ماهه، همراه با دردها و خستگی های فراوان، حالا وقت یک استراحت کوتاه است!
   زیرا اکنون جفت تشکیل شده و بدن شما، با وجود جنین کوچک در حال رشد، کمی کنار آمده است. همچنین، تهوع و استفراغ در سه ماهه دوم بارداری، به حداقل خود می‌رسد و زمان خوبی است که به کارهای عقب افتاده خود بپردازید.
   یک نکته مهم، خستگی در ماه دوم بارداری نیز می‌تواند وجود داشته باشد. در این دوران میزان خستگی و بیحالی کاهش پیدا می‌کند؛ اما همچنان ممکن است مادر باردار به دلایلی مانند کاهش فشار خون دچار این عارضه شود.
    اگر این عارضه با علائمی همچون مشکلات بینایی و یا سردردهای مزمن همراه نباشد، معمولا طبیعی محسوب می‌شود.

3. در سه ماهه سوم بارداری

   پس از سه ماه آرام و لذت بخش، دوباره برخی علل که در ادامه آنها را بیان کرده‌ایم باعث احساس خستگی و بیحالی می‌شوند: 
   • در این دوران سر و کله سردردهای مزاحم پیدا شده و باعث بیحالی مادر می‌شوند.
   • در این دوره، رشد حداکثری جنین و مشکلات خواب، سطح انرژی شما را کاهش می‌دهد.
     پیشنهاد می‌کنیم برای داشتن خواب بهتر در اواخر بارداری، وضعیت خواب خود را تغییر دهید. معمولا وضعیت خوابیده به پهلو، در حالی که یک بالش کوچک در بین پاها قرار گرفته است، در بهبود وضعیت خواب موثر خواهد بود.
   • تکرر ادرار و دردهای ناشی از تحرک جنین نیز، می‌تواند منجر به این عارضه شود.
   • دیگر علت آن افزایش یبوست، احتباس مایع و تورم مفاصل و گرفتگی عضلات در شب است.
   • همچنین، نگرانی در رابطه با چالش‌های تولد نوزاد و نگهداری از او، باعث افزایش خستگی ذهنی مادر می‌شود.

خستگی در زنان باردار چه زمانی شروع می‌شود؟

خستگی زنان باردار ممکن است از همان ابتدای دوران بارداری شروع شود. خستگی دوران حاملگی را می‌توان یکی از تشخیص‌های احتمالی بارداری در نظر گرفت. به طوری که برخی از مادران، پس از بروز علائم افت هوشیاری، به بیمارستان مراجعه کرده و پس از انجام آزمایش، متوجه بارداری خود می‌شوند.
این بی حالی و افت انرژی، می‌تواند ناشی از افت فشارخون و قند خون مادر باشد. همچنین به دلیل تغییرات فیزیکی و هورمونی، میزان خستگی مفرط در سه ماهه اول بارداری، بتدریج افزایش می‌یابد.

عواملی که بی حالی در بارداری را افزایش می‌دهند

موارد زیر می‌توانند در افزایش خستگی ناشی از حاملگی موثر باشند:

1. مشکلات گوارشی
2. افزایش سطح استروژن و پروژسترون
3. بیخوابی
4. کاهش فشار خون
5. کاهش قند خون
6. بیماری صبحگاهی
7. رژیم غذایی نامناسب
8. استرس و اضطراب مزمن
9. کم آبی بدن
10. برخی بیماری‌ها
11. مصرف برخی داروها

خستگی زمان حاملگی ممکن است ناشی از چه بیماری‌هایی باشد؟

اگر این خستگی با علائمی همراه باشد و شکل مزمن پیدا کند، می‌تواند نشان از وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد که در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:

1. دیابت بارداری

   

   این بیماری با نشانه‌هایی از جمله پر نوشی و پر ادراری همراه است و با تست قندخون صبحگاهی قابل تشخیص است.

2. کم خونی

   

   آزمایش خون، بهترین روش تشخیص کم خونی است. این بیماری می تواند ناشی از مشکلات ژنتیکی، تغذیه نامناسب و یا تغییرات حاصل از بارداری باشد.

3. مشکلات تیروئید

   

   کاهش یا افزایش هورمون تیروئید می‌تواند باعث ضعف بدن، خستگی، نوسانات وزن و تحریک پذیری شود. انجام آزمایش خون، برای تشخیص و درمان بیماری‌های تیروئیدی، قبل از بارداری توصیه می‌شود.

4. افسردگی ناشی از بارداری

   

   با توجه به چالش‌های دوران بارداری، بسیاری از مادران در معرض افسردگی ناشی از بارداری قرار دارند. این بیماری می‌تواند بر فعالیت روزانه مادر موثر باشد.

5. مشکلات قلبی و عروقی

   

   در برخی از موارد، عدم تحمل فعالیت و خستگی بارداری، می تواند ناشی از مشکلات قلبی باشد. مراجعه به پزشک و معاینه دقیق، می تواند در تشخیص و درمان به موقع این بیماری کمک کند.

6. میگرن

   

   میگرن، یکی از بیماری‌های عصبی است که می تواند باعث ایجاد سردرد و خستگی مفرط در مادران باردار شود. در این موارد، از مصرف خودسرانه مسکن بپرهیزید و به پزشک خود مراجعه کنید.

7. مسمومیت حاملگی

   

   افزایش خستگی مفرط، توام با فشارخون، خصوصا در سه ماهه سوم بارداری، می‌تواند خطر مسمومیت بارداری را افزایش دهد. در صورت وجود سردرد، همراه با تاری دید و حالت تهوع، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

8. ابتلا به عفونت

   

   بروز عفونت‌های دوران حاملگی ناشی از تضعیف سیستم ایمنی، ممکن است منجر به خستگی و بدن درد شدید در بارداری شود. در این موارد، بدن برای مبارزه با میکروارگانیسم‌ها، به انرژی بیشتری نیاز دارد و همین امر، به ضعف و بی حالی منجر می‌شود.

9. استفراغ شدید بارداری

   

   استفراغ شدید بارداری یا "هایپرمیس گراویداروم" یک بیماری نادر است که تقریباً در یک مورد از ۵۰۰ بارداری رخ می‌دهد و با کاهش وزن، کتواسیدوز و ضعف شدید همراه است.

روش‌های کاهش و درمان خستگی حاملگی

زمانی که مطمئن شدید بی حالی شما صرفا بدلیل بارداری است، می‌توانید از روش‌های زیر برای کاهش خستگی بارداری استفاده کنید:

1. برنامه استراحت منظمی داشته باشید. استراحت کافی در دوران بارداری، بسیار مهم است. اگر کار شما باعث می‌شود کمتر استراحت کنید، شاید بهتر باشد، چند وقتی آن را کنار بگذارید.
2. قبل از خواب آب ننوشید. برای خواب منظم شبانه، از نوشیدن آب، چند ساعت قبل از خواب خودداری کنید تا در طول شب، دستشویی لازم نشوید!
3. در طول روز چرت کوتاهی بزنید. همچنین، چرت زدن‌های کوتاه در طول روز هم می‌تواند به تامین انرژی از دست رفته شما، کمک کند. در این دوران فعالیت‌های سخت را تعطیل کنید و اگر می‌توانید، برای انجام کارهای منزل، از اقوام یا دوستان خود کمک بگیرید.
4. در طول روز مایعات و آب فراوان بنوشید. هیدراتاسیون کافی برای اکسیژن رسانی و تغذیه مناسب جنین شما، ضروری است. همچنین مصرف آب کافی در روز، به کاهش خستگی بارداری کمک می‌کند. طبق مقالات معتبر علوم پزشکی، یک مادر باردار، روزانه به ۸ الی ۱۲ لیوان آب نیاز دارد.
5. از میان وعده‌های کوچک غافل نشوید. خوردن یک وعده غذایی کوچک هر دو یا سه ساعت، روش خوبی برای جلوگیری از ایجاد ضعف در طول روز است. زیرا ذخایر انرژی بدن در دوران بارداری به سرعت تخلیه می‌شوند، تا انرژی مورد نیاز جنین را تامین کنند.
   مصرف چند میان وعده های کوچک، سرشار از فیبر و کربوهیدرات، می تواند از افت قندخون شما در طول روز جلوگیری کند.
6. زیاد نخورید، غذای مغذی بخورید! مصرف غذاهای مغذی و غنی از پروتئین مانند شیر، ماست، لوبیا، گوشت (قرمز و سفید) و مغزها (مانند بادام زمینی، بادام، بادام هندی) برای کاهش خستگی بارداری اهمیت زیادی دارد. در عوض، از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و خیلی چرب خودداری کنید.
   همچنین در دوران بارداری باید از مصرف نوشیدنی‌های انرژی زا اجتناب شود. زیرا می‌تواند بر سلامت جنین، اثر منفی داشته باشد.
   در برخی موارد، با وجود رژیم غذایی مناسب، بدن مادر توان جذب مواد مغذی را ندارد. در این موارد می‌توانید، از مکمل‌ها تحت نظر پزشک استفاده کنید. در این موارد، معمولا مصرف مکمل‌های آهن، کلسیم و ویتامین C، برای کاهش خستگی در این دوران تجویز می شود.
7. مصرف کافئین خود را محدود کنید. اکثر متخصصان توصیه می‌کنند که در دوران بارداری بیش از ۳۰۰ میلی گرم کافئین (یا حدود دو فنجان قهوه) در روز مصرف نکنید. به یاد داشته باشید که کافئین در سایر نوشیدنی‌ها مانند چای یا نوشابه نیز وجود دارد.
   قهوه بدون کافئین و چای بدون کافئین جایگزین های عالی هستند و می‌توانید این نوشیدنی‌ها را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
8. برای رفع خستگی و بی حالی در دوران بارداری به طور منظم ورزش کنید. منظور از ورزش در دوان بارداری، حفظ یک برنامه فعالیتی منظم است. ۳۰ دقیقه پیاده روی در روز، یا ۴۵ دقیقه ورزش یوگا، می‌توانند انتخاب‌های خوبی برای رهایی از خستگی حاملگی باشند.

زمان مراجعه به پزشک برای بی حالی در حاملگی

توصیه می‌شود زنان باردار ، قبل از اقدام به حاملگی و در فاصله سه ماهه‌های بارداری، کاملا تحت نظر پزشک متخصص زنان و زایمان باشند.
خستگی و سطوح پایین انرژی می‌تواند نشان دهنده کمبود آهن (کم خونی) باشد. پزشک زنان شما، در هر بار مراجعه، این موارد را در معاینه بررسی می‌کند و در صورت نیاز، مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها را تجویز می‌کند.
همچنین، در صورت صلاحدید پزشک زنان، مراجعه به یک متخصص تغذیه، جهت تدوین یک رژیم غذایی سالم و مغذی، ضروری است.

علائم همراه با ضعف و خستگی در بارداری که ممکن است به جنین آسیب برسانند

خستگی ناشی از حاملگی، به خودی خود، سلامت جنین را تبدیل نمی‌کند.
اما اگر این خستگی و ضعف، حالتی مفرط و مزمن داشته باشد و با علائمی همراه باشد، می‌تواند برای جنین و البته مادر، خطرناک باشد. در ادامه به برخی از این علائم، اشاره می‌کنیم:

1. سرگیجه
2. تپش قلب
3. تکرر ادرار
4. درد در قسمت بالای شکم
5. سردرد شدید در دوران بارداری
6. سختی در تنفس
7. تورم پاها یا بازوها
8. کاهش دید

خستگی در بارداری و جنسیت جنین چه ارتباطی دارند؟

خستگی و ضعف مادر در دوران بارداری، هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارد و تنها به دلیل تغییرات طبیعی و برخی تغییرات غیرطبیعی رخ می‌دهد.

درمان‌های سنتی و خانگی خستگی در زمان حاملگی

اما این درمان‌ها صرفا موقتی هستند و به درمان عارضه کمک زیادی نخواهند کرد. همچنین به دلیل حساسیت بالای دوران بارداری، هیچ اقدام درمانی بصورت خودسرانه، توصیه نمی‌شود و برای حفظ سلامت مادر و جنین، مراجعه به پزشک، ضرورت دارد.
در ادامه، به برخی از روش‌های سنتی، برای تقویت بدن مادر و کاهش خستگی ناشی از بارداری، اشاره می‌کنیم:

1. مصرف روزانه شربت‌های مقوی مانند شربت عسل و آبلیمو، شربت خاکشیر را فراموش نکنید. ترکیب عسل، آبلیمو و خاکشیر، علاوه بر کمک به رفع عطش و کم آبی بدن مادر، به تقویت سیستم ایمنی و رفع یبوست کمک می‌کند. این شربت را، می‌توانید در بین روز و دو ساعت بعد از غذا مصرف کنید. همچنین این نوشیدنی مفید، با تنظیم فشار خون مادر، از خستگی شدید در دوران بارداری، کمک می‌کند.
2. مصرف عصاره یونجه، به افزایش انرژی از دست رفته بدن کمک می‌کند. مصرف عصاره سونجه، علاوه بر تقویت بدن مادر و رفع خستگی، به استحکام استخوان‌های مادر و جنین و جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند.
3. ماساژ بدن با روغن نارگیل، روغن کنجد و روغن زیتون برای اینکار می‌توانید چند قطره از روغن‌های گیاهی را بر روی دست خود ریخته و به آرامی، ناحیه لگن و پشت کمر خود را ماساژ دهید. همچنین می‌توانید برای اینکار از همسر خود کمک بگیرید.
4. از طب سوزنی استفاده کنید. طب سنتی، به عنوان روشی برای کاهش خستگی در این دوران استفاده می‌شود. استفاده از این روش، اگر تحت نظر پزشک و با مهارت کافی انجام شود، می‌تواند علاوه بر رفع بی حالی و ضعف بدن، در درمان بسیاری از دردهای دوران بارداری نیز، موثر باشد.

سوالات متداول

1. آیا احساس خواب آلودگی در بارداری طبیعی است؟

   خواب آلودگی و استراحت طولانی در دوران بارداری، امری طبیعی است. به طور کل، تغییرات بدن مادر، برای حفاظت و تغذیه جنین، نیازمند صرف انرژی زیادی است که به خواب آلودگی مادر منجر می‌شود.

2. آیا کاهش خون سبب افزایش خستگی در بارداری منجر می‌شود؟

   در اثر تغییرات بارداری، بدن نمی‌تواند فشار خون را به خوبی تنظیم کند، به همین دلیل فشار خون پایین می آید و به دنبال آن بی حالی و خستگی ظاهر می‌شود.

3. علت خستگی ناشی از کم خونی در مادران باردار چیست؟

   هموگلوبین‌ها، ساختارهای پروتئینی حاوی آهن هستند، که علاوه بر ایجاد رنگ قرمز خون، به حمل و تبادل اکسیژن کمک می‌کنند. ساخت هموگلوبین در بدن، تحت تاثیر هورمون‌ها انجام می‌شود.
   در دوران بارداری، هموگلوبین به طور طبیعی کاهش می‌یابد. بدنبال آن، خون رقیق‌تر می‌شود و از رگ های نازک جفت، به خوبی عبور می‌کند. این امر می‌تواند سبب کاهش فشار خون و ایجاد خستگی بارداری، در مادر شود.