گرفتگی و اسپاسم عضلات پا در بارداری؛ با گرفتگی عضلات در بارداری چه کنیم؟

‎‌‌آیا این مطلب برای شما مفید است؟ 

یکی از عوارض دوران بارداری که ممکن است برای شما بسیار آزاردهنده باشد، گرفتگی و اسپاسم عضلات پا است. به عنوان یک خانم باردار، دانستن علت ایجاد این عارضه جهت کنترل و یا پیشگیری از آن بسیار مهم است. اما آیا گرفتگی عضلات پا در بارداری خطرناک است؟ با چه روش‌هایی می‌توان آن را درمان کرد؟
آگاهی از همین نکته های ساده اما مهم که در این مقاله با آن آشنا می‌شوید، سبب گذراندن دوره بارداری راحت تر و خیالی آسوده تر می‌شود. در ادامه شما را با تمام جوانب و نکات اسپاسم پا در بارداری آشنا می‌نماییم.

آیا گرفتگی عضلات پا در بارداری طبیعی است؟

گرفتگی عضلات ساق پا (leg cramps) که به آن اسب چارلی هم می‌گویند، عارضه‌ای کاملا طبیعی در دوران بارداری است که در این حالت ماهیچه‌ها منقبض شده و با درد همراه است. این اتفاق ناشی از تغییر روند جذب کلسیم توسط بدن است. مقدار زیادی از کلسیم دریافتی در رژیم غذایی توسط بدن برای کمک به رشد استخوان‌ها و سایر اندام‌های جنین استفاده می‌شود و سهم کلسیم مادر کاهش می‌یابد. در نتیجه استخوان‌ و ماهیچه ضعیف می‌شود و گرفتگی ناگهانی و همراه با درد در عضلات پا رخ می‌دهد در این حالت عضلات نمی‌توانند از آن حالت سفتی و انقباض خارج شوند و همین امر باعث درد و گرفتگی عضلات پا می‌شود.

گرفتگی عضلات پا در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟

گرفتگی عضلات (کرامپ) پا معمولا در سه ماه دوم بارداری شروع می‌شود. در سه ماه سوم و با بالا رفتن وزن مادر، ماهیچه‌ها خسته شده و فشار رحم به بالاترین اندازه خود می‌رسد. به این ترتیب شدت این گرفتگی‌ها بیشتر شده و تا پایان بارداری ادامه دارد. البته گاهی پیش می‌آید که اسپاسم در بارداری در همان ماه‌های اول هم بروز کند. گرفتگی عضلات پا در روز کمتر است و در شب که پاها خسته است، شدیدتر می‌شود و خواب مادر را دچار اختلال می‌کند.

علائم گرفتگی عضلات پا در حاملگی چیست؟

از جمله علائم اسپاسم پا در بارداری این عارضه می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. عضله غیرارادی منقبض و سفت می‌شود.
2. ناگهانی شروع می‌شود.
3. گرفتگی همراه با درد است.
4. گرفتگی اختلال در خواب ایجاد می‌کند.
5. در شب شدیدتر است.

علت‌ گرفتگی عضلات پا در دوران بارداری چیست؟

گرفتگی عضلات پا در بارداری به یکی از دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

1. افزایش وزن

   افزایش وزن در دوران بارداری که معمولا با شروع سه ماهه دوم آغاز می‌شود، باعث وارد شدن فشار زیادی به پاها شده و این امر موجب گرفتگی عضلات پا به ویژه در ناحیه ساق پا می‌شود.

2. فشرده شدن رگ‌های خونی در پاها

   متورم شدن پاها یکی از عوارض معمول دوران بارداری است. این عارضه باعث فشرده شدن رگ‌های خونی در پاها شده که در نتیجه آن ممکن است گرفتگی عضلات این ناحیه اتفاق بیفتد.

3. تغییرات هورمونی

   تغییرات هورمونی در دوران حاملگی که باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی مانند تغییرات اسکلتی عضلانی در بدن مادران باردار می‌شود، می‌تواند فشار به عضلات ناحیه پایین پا را افزایش دهد و موجب اسپاسم آنها شود.

4. فشار رحم روی سیاهرگ‌هایی که خون را از پا به قلب می‌برند.

   سیاهرگ رگی است که خون را از اندام‌ها به سمت قلب انتقال می‌دهد. بزرگ شدن رحم به این رگ فشار وارد می‌کند و برگرداندن خون از پاها به سمت قلب توسط این رگ را سخت می‌کند. دشوار شدن گردش خون در این ناحیه با علائمی از جمله اسپاسم عضلات همراه خواهد بود.

5. کمبود مواد معدنی

   کمبود مواد معدنی از قبیل پتاسیم، کلسیم و منیزیم می‌تواند یکی از علل اسپاسم‌ عضلات پا در حاملگی باشد.

6. کم آب شدن بدن

   عدم نوشیدن آب و مایعات به مقدار کافی در دوران حاملگی یکی از دلایلی است که موجب کم آب شدن بدن شده و سبب بروز این عارضه خواهد شد.

7. تغییر در جریان گردش خون

   گردش خون ضعیف که می‌تواند به دلیل تورم پاها و یا فشار رحم به سیاهرگ‌ها ایجاد شود.

8. کمبود ویتامین‌ها

   کمبود ویتامین‌هایی از جمله ویتامین ب 12 در ایجاد این عارضه در دوران حاملگی موثر است.

9. تغییر غیرطبیعی در متابولیسم بدن

   متابولیسم بدن مادران باردار با توجه به عوامل مختلفی مانند اندازه جنین و نیازهای تغذیه‌ای او ممکن است افزایش و یا کاهش پیدا کند و این امر می‌تواند در گرفتگی عضلات در این دوران نقش داشته باشد.

10. فعالیت زیاد که باعث خسته شدن ماهیچه‌ها می‌شود.

    داشتن فعالیت زیاد و استراحت نکردن به اندازه کافی به ویژه زمانی که مادر باردار وزن زیادی اضافه کرده باشد، باعث وارد شدن فشار زیاد به ماهیچه‌ها و گرفتگی آنها می‌شود.

11. بی‌تحرکی

    بی تحرکی همانطور که در حالت عادی می‌تواند موجب کاهش قدرت عضلانی فرد شود، در دوران حاملگی نیز می‌تواند تاثیر مشابهی بر مادران داشته باشد و عوارضی مانند اسپاسم عضلانی را به وجود آورد.

12. فشار رحم روی اعصابی که از تنه به سمت پاها می‌روند.

    بزرگ شدن رحم باعث وارد شدن فشار به اعصابی که از تنه به سمت پاها منشعب می‌شوند، می‌شوند، می‌گردد و این اتفاق در ایجاد کرامپ عضلانی در پاها نقش دارد.

روش‌های درمان گرفتگی عضلات پا در بارداری چیست؟

اگر دچار گرفتگی عضلات پا در دوران حاملگی شدید می‌توانید با روش‌های زیر درد را کاهش دهید:

1. ماساژ دادن

   عضلات منقبض شده را به آرامی ماساژ دهید. این کار به شل شدن عضلات و رفع اسپاسم آنها کمک زیادی می‌کند.

2. کشیدن پا

    پای خود را بکشید. ابتدا پاشنه پای خود را صاف کنید و سپس انگشتان پا را به سمت روی ساق پا خم کنید.

3. استفاده از پد حرارتی

   پد حرارتی یا کمپرس گرم را به مدت 15 دقیقه بر روی عضله گرفته شده قرار دهید. گرما به افزایش خونرسانی به عضلات این ناحیه کمک کرده و باعث شل شدن آنها می‌شود.

4. استفاده از کمپرس سرد

   بعد از پایان گرفتگی از کمپرس سرد برای کاهش درد استفاده کنید.

5. نشستن در وان آب گرم

   نشستن و یا قرار دادن پاها در وان آب گرم تاثیر بسیار خوبی در شُل شدن عضلات و رفع گرفتگی آنها دارد.

6. قرار دادن پا بر روی بالشت

   هنگام نشستن زیر پای خود بالشت و یا 4 پایه‌ای قرار دهید.

7. استراحت

   استراحت کافی داشته باشید. استراحت به عضلات فرصت استراحت کردن و آرام و شل شدن می‌دهد.

8. ایستادن بر روی پاشنه پا

   برای رفع اسپاسم عضلات پای خود می‌توانید روی پاشنه پا بایستید و کمی راه بروید. این کار را با احتیاط انجام دهید تا تعادل خود را از دست ندهید.

روش‌های پیشگیری از اسپاسم عضلات پا حین حاملگی

با انجام کارهای زیر می‌توانیم از گرفتگی پا در دوران بارداری پیشگیری کنیم:

1. مصرف شیر به صورت روزانه تا کلسیم مورد نیاز مفاصل و استخوان تامین شود.
2. مصرف آب به اندازه کافی، روزانه هشت لیوان آب بنوشید.
3. از ایستادن و نشستن طولانی خودداری کنید.
4. قبل از خواب دوش آب گرم بگیرید.
5. پیاده‌روی کنید.
6. مکمل‌های منیزیم با دستور پزشک مصرف کنید.
7. غذاهای سالم شامل میوه و سبزیجات مصرف کنید.
8. تمرینات کششی انجام دهید.
9. در طول روز خودتان را خسته نکنید.
10. چرخش مچ‌ پاها را در طول روز انجام دهید.
11. ماهیچه‌های پا را در طول روز چندبار ماساژ دهید.
12. لباس مناسب و گشاد بپوشید.
13. ویتامین‌های مخصوص بارداری مصرف کنید.

تمرینات ورزشی برای بهبود گرفتگی پا در بارداری

تمرینات ورزشی کششی پا، گرفتگی عضلات را بهبود می‌بخشند. برخی از این تمرینات را در ادامه آموزش داده‌ایم:

1. تمرین اول حدود پنجاه سانتی‌متر از دیوار فاصله بگیرید و کف دستان خود را به دیوار بچسبانید. سپس در حالی که پاشنه پا روی کف زمین قرار دارد بدن خود را به سمت جلو متمایل کنید. این کار را ده ثانیه ادامه دهید. بعد پنج ثانیه استراحت کنید و باز این حرکت را پنج‌بار تکرار کنید.
2. تمرین دوم رو به دیوار بایستید. دست‌های خود را روی دیوار روبه‌رو قرار دهید. پای راست خود را به عقب برگردانید. پاشنه‌های خود را تمام مدت روی زمین نگه دارید. در حالی که پای خود راست خود را صاف نگه داشته‌اید، زانوی چپ خود را خم و راست کنید. زانو را کمی خم نگه دارید تا کشش ماهیچه به خوبی انجام شود. بعد از چند ثانیه پاها را عوض کنید و حرکت را تکرار کنید.

تغدیه مناسب برای رفع اسپاسم پا در بارداری

تغذیه دوران بارداری می‌تواند گرفتگی پا را کاهش دهد. رژیم غذایی حاوی کلسیم و منزیم می‌تواند به بهبود گرفتگی عضلات کمک کند. موز، بادام، کنجد منبع بسیار خوبی برای تامین منیزیم است. از لبنیات برای تامین کلسیم بدن استفاده کنید.

بهترین زمان مراجعه به پزشک چه زمانی است؟

اگر درد بعد از مدت کوتاهی برطرف نشد و گرفتگی ایجاد شده ادامه دار بود، به طوری که خوابیدن را برای شما مختل کند و اگر دردها شدید و مداوم و نیز با قرمزی و تورم همراه باشند، باید این علائم را جدی گرفت و به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد.

سوالات متداول

1. چه ورزش‌هایی به بهبود گرفتگی عضلات پا در بارداری کمک می‌کنند؟

   ورزش‌های مناسب برای کمک به بهبود این عارضه شامل موارد زیر هستند:
   • شنا یکی از ورزش‌هایی است که باعث تقویت عضلات و بهبود گردش خون می‌شود و گرفتگی را کاهش می‌دهد.
   • پیاده روی طبق یک برنامه منظم می‌تواند گردش خون را در پاها بهبود بخشد.

2. گرفتگی عضلات پا در بارداری در چه صورتی برای سلامت جنین خطرناک است؟

   اگر تعداد انقباض‌ها در یک بازه زمانی زیاد باشد و همراه با سرگیجه، خونریزی یا گرفتگی عضلات رحم باشد. اگر بعد از استراحت، تمرینات کششی، ماساژ عضلات رفع نشد، اگر بعد از چند دقیقه در همچنان باقی ماند، برای سلامت جنین خطر دارد و باید سریع به پزشک مراجعه کرد.

3. کمبود کدام ویتامین باعث اسپاسم عضلات پا در بارداری می‌شود؟

   مصرف ویتامین E و B کمپلکس می‌تواند بسیار مفید باشد.

4. آیا برای درمان گرفتگی عضلات پا در بارداری می‌توان دارو مصرف کرد؟

   معمولا این اسپاسم با انجام تمرینات کششی و استراحت درمان می‌شوند و نیازی به دارو ندارند و در صورت درد شدید با مشورت پزشک استامینوفن ساده می‌توان استفاده کرد.

5. گرفتگی عضلات پا در بارداری نشانه چیست؟

   گرفتگی عضلات پا در حاملگی نشانه انقباض ماهیچه‌هاست که دلایل مختلفی از جمله اضافه وزن، بی‌تحرکی، کمبود کلیسم، برای این انقباض‌ها وجود دارد.

6. آیا اسپاسم عضلات پا در بارداری به جنسیت جنین ربطی دارد؟

   خیر، گرفتگی عضلات ربطی به جنسیت جنین ندارد. عوامل زیادی از جمله اضافه وزن، تغییرات هورمونی، رژیم غذایی، خستگی یا عدم تحرک باعث گرفتگی عضلات می‌شود.

7. آیا برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا حین بارداری، کفش تاثیر دارد؟

   بله، یک کفش طبی مناسب که از همه پا محافظت کند، راحت باشد و پا را ثابت نگه دارد، می‌تواند در گرفتگی عضلات پا تاثیر بگذارد و گرفتگی پا را کاهش دهد.

8. آیا گرفتگی دوران بارداری فقط در پا ایجاد می‌شود؟

   خیر، در دوران بارداری گرفتگی در هر عضله‌ای رخ می‌دهد. مانند شکم، کمر، عضلات رحم، اما گرفتگی عضلات پا شایع‌تر است.