درمان تنبلی تخمدان

چکیده مطلب

یکی از بیماری های رایجی که در سنین مختلفی از خانم ها بروز می کند، تنبلی تخمدان است. آیا نام این بیماری را شنیده اید و یا علل بروز آن را می دانید؟
آیا علائمی دارید که به وجود تنبلی تخمدان مشکوک شده اید؟ آیا ممکن است تغییرات هورمونی شما را به این عارضه مبتلا کرده باشد؟ کدام یک از روش های درمان این بیماری برای شما مناسب است؟
در ادامه این مقاله علاوه بر دریافت پاسخ این سوالات می توانید راهکار هایی را برای پیشگیری از این بیماری مطالعه نمایید.

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک ¬¬(Polycystic Ovary Syndrome) یک بیماری شایع در زنان می باشد که معمولا در سنین باروری (15 تا 50 سالگی) در زنان و دختران رخ می دهد. در این بیماری، یک یا تعدادی کیست کوچک که حاوی مایعات می باشند، درون تخمدان ها رشد می کنند که علائم و عوارضی را به همراه خواهند داشت، این کیست ها می توانند حاوی مایعات خونی و یا چرکی باشند که در این صورت سلامت فرد را به خطر می اندارند.
پس باید در صورت مشاهده علائم این بیماری به متخصص زنان مراجعه نمود و آن را درمان کرد، زیرا در صورت عدم درمان می تواند شامل عوارضی از جمله نازایی شود. در ادامه مطلب به طور مفصل به توضیح آن ها می پردازیم.

علائم تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان می تواند شامل علائم زیادی باشد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1. قاعدگی های نامنظم، سبک و یا پریود نشدن برای چند ماه
2. رشد مو های زائد در نواحی مانند پشت لب، چانه، قفسه سینه، شکم و کمر
3. ضخیم تر شدن و سیاه تر شدن موهای بدن
4. افزایش وزن و چاقی (به ویژه بزرگ شدن شکم)
5. بروز آکنه و چرب شدن پوست
6. ریزش موی وسط سر و اطراف شقیقه ها و یا نازک شدن مو ها
7. نازایی
8. بروز لکه های تیره یا ضخیم شدن پوست در پشت گردن، زیر بغل و زیر سینه ها

انواع تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان شامل 4 نوع می باشد که در ادامه به معرفی و توضیح آن ها می پردازیم:

1. تنبلی تخمدان ناشی از مقاومت به انسولین

   در تعداد زیادی از زنانی که به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، مقاومت به انسولین مشاهده می شود. این هورمون میزان قند موجود در خون را کنترل می کند. داشتن رژیم غذایی مناسب و انجام پیاده روی های روزانه در شکستن مقاومت به انسولین و بهبود علائم، موثر می باشد.

2. تنبلی تخمدان ناشی از مصرف قرص

   گاهی ممکن است بر اثر مصرف قرص های ضد بارداری، دچار تنبلی تخمدان شد. مصرف این قرص ها در اکثر زنان مشکلی ایجاد نمی کند اما گاهی امکان دارد این قرص ها تاثیراتی بر روند تخمک گذاری آن ها داشته باشد و حتی باعث عدم تخمک گذاری شوند که در صورت مشاهده ی علائم آن، باید به متخصص زنان مراجعه کرد.

3. التهاب درجه پایین

   وجود التهاب درجه پایین در بدن باعث می شود تخمدان های پلی کیستیک، مقدار اضافی آندروژن تولید کنند. در صورت مشاهده ی علائمی مانند سر درد، تب و یا حساسیت های پوستی با انجام آزمایش خون می توان به علت آن پی برد. ممکن است فرد دچار کمبود ویتامین دی باشد که در این حال توصیه می شود مکمل های منیزیم مصرف شود، زیرا دارای خواص ضد التهابی می باشند که علائم تنبلی تخمدان را کاهش می دهند.

4. تنبلی تخمدان پنهان

   گاهی ممکن است تخمدان پلی کیستیک بدون علائم باشد و تنها با انجام آزمایش هایی مشخص شود. برخی از عللی که می توانند سبب ابتلای فرد به این بیماری شوند، ولی علائمی ظاهر نشوند، عبارتند از: کمبود روی، کمبود ید و اختلالات تیروئید می باشند.

تشخیص تخمدان پلی کیستیک

پزشک متخصص زنان پس از پرسش سوالاتی درباره سابقه پزشکی و سلامتی بیمار، با انجام معاینات زیر به بررسی وجود کیست تخمدان می پردازد:

1. معاینه فیزیکی

   معاینه ی فیزیکی شامل معاینه لگن و بررسی سلامت اندام تناسلی بیمار خواهد بود.

2. سونوگرافی

   در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از برخی بافت های بدن مانند رگ های خونی و اندام های مورد معاینه به دست می آید. با استفاده از این روش به بررسی اندازه تخمدان ها و ضخامت پوشش داخلی رحم (آندومتر) می پردازند که می تواند اطلاعات مفیدی جهت تشخیص مشکلات موجود، ارائه دهد.

3. آزمایش خون

   با استفاده از اطلاعات بدست آمده از نتیجه آزمایش خون، سطح کلسترول و تری گلیسیرید، میزان هورمون آندروژن (هورمون مردانه)، سطح گلوکز و سایر هورمون ها، به بررسی وجود اختلال تنبلی تخمدان، پرداخته می شود.

درمان تنبلی تخمدان

درمان تنبلی تخمدان به مواردی مانند سن، شدت علائم، و سلامت عمومی بدن بیمار بستگی دارد. همچنین نوع درمان با توجه به اینکه آیا بیمار قصد باردار شدن دارد یا نه، می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. تغییر در رژیم غذایی و فعالیت

   داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش کردن به کاهش وزن و همچنین کاهش علائم کمک می کند. این اقدامات میزان انسولین را در بدن بیمار به طور موثری کنترل می کنند و سطح گلوکز خون را کاهش می دهند که این اتفاق به تخمک گذاری بیمار کمک می نماید.

2. دارو درمانی

   دارو درمانی شامل مصرف داروهایی می باشد، که باعث تخمک گذاری می شوند. این دارو ها عبارتند از:

   1. دارو های ضد بارداری

      مصرف روزانه پروژسترون می تواند به کنترل برخی علائم تخمدان پلی کیستیک، کمک کند. این دارو باعث می شود، بیمار تعادل هورمونی طبیعی را مجددا بدست آورد، تخمک گذاری را تنظیم می کند، علائمی مانند رشد مو های زائد را کنترل و از سرطان آندومتر پیشگیری نماید.

   2. متفورمین

      از متفورمین برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود، علاوه بر این با کنترل سطح انسولین، در درمان تنبلی تخمدان نیز موثر می باشد. متفورمین در کاهش سطح آندروژن، کند شدن رشد مو های زائد و همچنین کمک به تخمک گذاری منظم تخمدان ها، نقش موثری دارد. مصرف این دارو همزمان با تغییر در رژیم غذایی و ورزش منظم، باعث کاهش قند خون و تنظیم سریع تر چرخه قاعدگی می شود.

   3. کلومیفن

      نوع دیگری از این داروها، داروی کلومفین می باشد که داروی باروری است و در باردار شدن به زنان مبتلا به تنبلی تخمدان کمک می کند. اما مصرف این دارو می تواند شامل عوارضی مانند بالا رفتن احتمال تولد چند قلو (دوقلو و یا بیشتر) شود.

   4. دارو های رفع موهای زائد

      همانطور که اشاره کردیم یکی از عوارض تخمدان پلی کیستیک، رشد موهای زائد روی بدن و صورت است که وجود آن ها برای خانم ها ناراحت کننده می باشد، ولی استفاده از درمان هایی مانند کرم موضعی افلورنیتین، لیزر موهای زائد و الکترولیز به کاهش و یا پیشگیری از رشد آن ها، کمک می کند.

3. عمل جراحی

   در صورتی که درمان های محافظه کارانه در درمان این اختلال موثر نباشند، ممکن است متخصص زنان، عمل جراحی را برای درمان تخمدان پلی کیستیک، پیشنهاد کند که می تواند با استفاده از روش های زیر انجام شود:

   • لاپاراسکوپی

     لاپاراسکوپی کیست تخمدان، عمل جراحی می باشد که طی آن با ایجاد برش های کوچک بر روی شکم و وارد کردن دستگاه لاپاراسکوپ به درون آن، اقدام به برداشتن کیست های تخمدان می نمایند.

   • اوفورکتومی

     این روش، نوعی جراحی می باشد که در آن اقدام به برداشتن تخمدان می نمایند که یکی از دلایل انجام این عمل وجود کیست در تخمدان می باشد. در صورتی که یکی از تخمدان ها دچار مشکل شده باشد، فقط همان تخمدان برداشته می شود و به آن اوفورکتومی یکطرفه می گویند و اگر هر دو تخمدان درگیر باشند، به آن اوفورکتومی دوطرفه گفته می شود.

مناسب ترین زمان استفاده از قرص متفورمین برای تنبلی تخمدان

به طور معمول توصیه می شود این قرص را ظهر، همراه با وعده غذایی اصلی مصرف کرد. مقدار دوز قرص متفورمین نیز با توجه به شدت تنبلی تخمدان و میزان قند خون بیمار، توسط متخصص زنان تعیین می شود.

رژیم غذایی مناسب برای بهبود تنبلی تخمدان

مصرف مواد غذایی زیر برای زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک بسیار مفید می باشد:

1. مواد غذایی دارای فیبر

   مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، بر کاهش سرعت هضم غذا و کاهش تاثیر قند خون، به اختلال مقاومت به انسولین مبارزه می کند. از مواد غذایی حاوی فیبر می توان کلم بروکلی، لوبیا، عدس، فلفل قرمز و سبز، کدو تنبل، بادام وانواع توت ها اشاره کرد.

2. مواد غذایی دارای خاصیت ضد التهابی

   مصرف مواد غذایی که دارای خاصیت ضد التهابی دارند مانند گوجه فرنگی، اسفناج، بادام، گردو، روغن زیتون و ماهی های چرب دارای امگا 3 مانند سالمون، می توانند در درمان این بیماری و کاهش علائم آن موثر باشند.

3. مواد غذایی حاوی پروتئین های کم چرب

   مواد غذایی کم چرب و حاوی پروتئین مانند مرغ و ماهی، گرچه حاوی فیبر نمی باشند، اما گزینه های سیر کننده و سالم برای زنان مبتلا به تنبلی تخمدان می باشند.

علل تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان می تواند بر اثر علل متفاوتی رخ دهد. برخی از علل آن عبارتند از:

1. انسولین اضافی

   انسولین هورمونی است که باعث می شود سلول ها از قند به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. در صورتی که سلول های بدن نسبت به انسولین مقاوم شوند، میزان قند خون افزایش می یابد و بدن انسولین بیشتری تولید می کند. وجود انسولین اضافی در بدن، تولید آندروژن را افزایش داده و باعث ایجاد مشکل در تخمک گذاری می شود.

2. التهاب با درجه پایین

   زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، دچار نوعی التهاب درجه پایین می باشند که باعث تحریک تخمدان های پلی کیستیک به تولید آندوژن اضافی می شود که می تواند منجر به مشکلاتی مانند مشکلات قلبی و عروقی شود.

3. وراثت

   وراثت نقش موثری در ابتلا به این بیماری دارد. در صورتی که خواهر و یا مادر فرد به این اختلال دچار باشند، احتمال ابتلای او نیز به تنبلی تخمدان وجود دارد، به همین دلیل توصیه می شود حتی در صورت عدم داشتن علائم این بیماری، بهتر است چکاپ انجام شود.

4. آندروژن اضافی

   تولید میزان زیاد هورمون آندروژن توسط تخمدان ها، منجر به هیرسوتیسم و آکنه می گردد.

ارتباط هورمون ها با تنبلی تخمدان

زمانی که یک فرد به تنبلی تخمدان دچار می شود، تعادل هورمون هایی که در باروری او تاثیر دارند، بهم می خورد و این اتفاق باعث ایجاد مشکلاتی در تخمدان های او می شود که عادت ماهانه او را تحت تاثیر قرار می دهند و ممکن است باعث عدم پریود شدن و یا اختلال در زمان پریود شدن او شود. این اختلالات، توانایی باردار شدن زن را تحت تاثیر قرار می دهند. در ادامه هورمون هایی که در تخمدان پلی کیستیک نقش دارند، را معرفی می کنیم:

1. آندروژن

   آندروژن نوعی هورمون مردانه می باشد که در بدن زنان نیز یافت می شود. سطح این هورمون در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، بالاتر است که یکی از عوارضی که ایجاد می کند، رشد مو های زائد و یا ضخیم شدن مو های بدن زنان می شود.

2. انسولین

   اکثر زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، دچار مقاومت به انسولین می باشند، که این مشکل باعث اختلال در تخمک گذاری و همچنین چاقی در آن ها می شود.

3. پروژسترون

   در صورت پایین بودن سطح این هورمون در بدن، ممکن است بیمار برای مدتی قاعدگی خود را از دست بدهد و یا قاعدگی او به تاخیر بیفتد.

عوارض تنبلی تخمدان

از عوارض تنبلی تخمدان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ناباروری

   بالا بودن میزان آندروژن باعث ایجاد اختلال در تخمک گذاری می شود که یکی از عوارض جدی آن می تواند نابارور شدن بیمار باشد.

2. پوکی استخوان

   یکی دیگر از عوارض تنبلی تخمدان، پوکی استخوان می باشد، به این دلیل که هورمون استروژن، هورمونی است که در محافظت از استخوان نقش دارد و در صورت پایین آمدن سطح آن در بدن، احتمال ابتلای فرد به پوکی استخوان وجود خواهد داشت.

3. بیماری قلبی

   پایین بودن سطح هورمون استروژن، در ابتلا به بیماری های قلبی موثر می باشد.

4. افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن

   زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک به دلیل بهم خوردن تعادل هورمون ها در بدن و همچنین نگرانی از عوارض این بیماری مانند ناباروری، ممکن است دچار اختلالات روحی مانند اضطراب، افسردگی و همچنین اختلالات خوردن شوند.

5. ابتلا به دیابت

   مقاومت به انسولین در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، باعث افزایش سطح انسولین در بدن آن ها و ابتلا به دیابت می شود.

6. سرطان پوشش رحم (سرطان آندومتر)

   بر اثر این اختلال تخمک گذاری تحت تاثیر قرار می گیرد که در نتیجه آن تعداد قاعدگی ها کم تر می شود که این اتفاق منجر به افزایش ضخامت پوشش دیواره رحم یا آندومتر می شود. افزایش ضخامت آندومتر ممکن است با افزایش رشد سلول های غیر طبیعی که می توانند سرطانی باشند، همراه شود.

7. سندروم متابولیک

   این سندروم شامل مجموعه ای از بیماری ها از جمله فشار خون بالا، میزان قند خون بالا و سطوح غیر طبیعی کلسترول یا تری گلیسیرید می باشد که در احتمال ابتلای افراد به بیماری های قلبی و عروقی، تاثیر قابل توجهی دارند.

8. آپنه خواب

   حدود 20% از زنانی که به تنبلی تخمدان دچار هستند، دچار آپنه خواب می شوند. این اختلال باعث توقف و یا کاهش تنفس هنگام خواب می شود که می تواند در اثر چاقی و یا افزایش میزان هورمون تستوسترون باشد که برگیرنده های خواب در مغز تاثیر گذار است.

9. خونریزی غیر طبیعی رحم

   ناتوانی تخمدان در تخمک گذاری طبیعی می تواند باعث بروز خونریزی های شدید و غیر طبیعی رحم شود.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده اختلال در قاعدگی و یا سایر علائمی که بالاتر به آن ها اشاره کردیم، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان، مراجعه کنید و هرچه زودتر نسبت به درمان این عارضه، اقدام نمایید.

پیشگیری از بیماری تنبلی تخمدان

به این دلیل که بیماری تخمدان پلی کیستیک، زمینه ژنتیکی دارد، امکان پیشگیری از آن وجود ندارد. اما می توان با انجام نکاتی مانند داشتن رژیم غذایی سالم، پیشگیری از چاقی، انجام منظم فعالیت های ورزشی و چکاپ های منظم از پیشرفت علائم آن جلوگیری کرد.

سوالات متداول

1. آیا امکان ابتلای دختران نوجوان به تنبلی تخمدان، وجود دارد؟

   بسیاری از دختران نوجوان، ممکن است به این اختلال دچار شوند. در دو سال ابتدایی بلوغ، امکان نامنظم بودن پریودها وجود دارد، ولی پس از آن در صورتی که نامنظم بودن عادت ماهانه فرد ادامه پیدا کند و همراه با علائمی مانند اضافه وزن و رشد مو های زائد باشد، باید هرچه زودتر نسبت به تشخیص علت و درمان آن اقدام نمود تا از پیشرفت بیماری و بروز مشکلات بیشتر در سنین بالاتر پیشگیری کرد.

2. ارتباط تنبلی تخمدان و یائسگی زودرس چیست؟

   در برخی دختران مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، به دلیل عدم تشکیل سلول های تولید مثل، پس از چند سال قاعدگی آن ها به طور ناگهانی متوقف می شود و بیمار دچار یائسگی زود رس می شود.

3. بهترین قرص برای تنبلی تخمدان کدام است؟

   به طور قطعی نمی توان گفت که کدام دارو و یا قرص برای درمان این بیماری بهترین می باشد، زیرا نوع دارو و درمان با توجه به علت و شدت اختلال مشخص می گردد.

4. آیا در صورت داشتن تنبلی تخمدان، امکان باردار شدن وجود دارد؟

   در صورتی که بر اثر این اختلال، عمل تخمک گذاری کاملا متوقف شود، احتمال بارداری از بین می رود، ولی در مواردی که تنبلی تخمدان خفیف باشد و با تخمک گذاری همراه باشد، امکان بارداری وجود دارد، اما پیش از آن باید با مراجعه به پزشک تحت درمان قرار گرفت.