مراقبت های پس از بارداری | نکات مهم | تغذیه و ورزش | سوالات متداول

شاید به این دلیل که بیشترین حساسیت‌ها و وسواس‌ها درباره مراقبت‌های دوران بارداری است، کمتر کسی از اهمیت مراقبت‌های پس از بارداری مطلع باشد.
مراقبت‌های پس از زایمان در حفظ سلامت نوزاد و مادر او نقش بسیار مهمی دارند، به همین دلیل مادر و افراد نزدیک به او باید از آنها مطلع بوده و در رعایت آنها کوشا باشند.
اما این مراقبت‎‌ها شامل چه مواردی هستند؟
در این مطلب با ما همراه باشید تا با تمام اقدامات لازم و ضروری پس از بارداری آشنا شوید. مطالعه این مطلب اطلاعات بسیار خوبی را در اختیارتان قرار خواهد داد.

چرا رعایت مراقبت‌های بعد از بارداری مهم است؟

بیشترین مرگ و میر مادران و نوزادان در ماه اول پس از زایمان اتفاق می‌افتد. از این رو مراقبت صحیح پس از زایمان برای پیشگیری و یا بهبود عوارض کوتاه مدت و بلند مدت مادر و نوزاد پس از زایمان ضروری است.
دوره پس از زایمان بلافاصله پس از زایمان شروع می‌شود و معمولاً شش تا هشت هفته طول می‌کشد و زمانی پایان می‌یابد که بدن مادر تقریباً به حالت قبل از بارداری خود برگردد. هفته‎های اول پس از تولد، پایه و اساس حفظ سلامت طولانی مدت برای زن و نوزاد او به شمار می‌روند. بنابراین، باید برنامه ریزی درستی برای رعایت مراقبت‌های پس از بارداری ایجاد شود.

پس از زایمان باید چه مراقبت‌هایی انجام داد؟

در ادامه تعدادی از مهمترین مراقبت‌های پس از بارداری را معرفی کرده‌ایم:

1. دریافت آموزش‌های مراقبت از نوزاد پس از به دنیا آمدن نوزاد، پرستاران باید آموزش‌های لازم درباره مراقبت از نوزاد، مانند مراقبت از بند ناف، حمام کردن، شیردهی و سایر نکات لازم را به مادر آموزش دهند.
2. مراقبت‌های بهداشتی پس از زایمان چه زایمان شما به طور طبیعی و چه به صورت سزارین باشد، باید از زخم‌های ایجاد شده مراقبت کنید. رعایت بهداشت فردی یکی از مهم‌ترین مراقبت‌های پس از بارداری است:
   • شستشوهای لازم را در فواصل زمانی تعیین شده توسط پزشکتان انجام دهید و همواره زخم خود تا زمان بهبودی کامل تمیز نگه دارید.
   • اگر زایمان طبیعی داشته‌اید، پس از دستشویی رفتن محل زخم را با با آب ولرم و صابون شستشو دهید.
   • از تامپون استفاده نکنید.
   • از نوار بهداشتی بزرگ و ساده استفاده نمایید و آن را هر 2 تا 4 ساعت یک بار عوض کنید.
   • لباس زیر تنگ نپوشید.
3. بستن شکم بند یکی از دغدغه‌های زنان، جمع شدن شکم بعد از زایمان است. معمولا در مراقبت‌های پس از بارداری، استفاده از شکم بند به زنان توصیه می‌شود. شکم بندها در دو نوع قابل تهیه هستند. نوع اول آنها همانند گن هستند که از بالای زانو تا بالای شکم ادامه پیدا می‌کنند، ولی استفاده از آن باعث عرق کردن می‌شود و بهتر است تا زمان بهبودی زخم‌های پرینه از آنها استفاده نشود.
   نوع دوم شکم بندهای ساده‌ای هستند که روی شکم از بالا تا پایین بسته می‌شوند و معمولا استفاده از آنها بیشتر از نوع اول توصیه می‌شود.
   هنگام بستن شکم بند باید توجه داشته باشید که فشار بیش از اندازه به شکم وارد نشود.
4. استراحت کردن دوران بارداری و زایمان انرژی زیادی را از مادر می‌گیرد، به همین دلیل احساس خستگی و بی‌حالی پس از زایمان طبیعی است. زنان بعد از به دنیا آوردن نوزاد خود باید استراحت کافی داشته باشند تا به بدن خود فرصت بهبودی و سر حال شدن بدهند. حتی اگر زایمان طبیعی داشته باشید و درد و ناراحتی زیادی تجربه نمی‌کنید، باز هم بهتر است تا چند هفته از انجام فعالیت‌های خانه داری و یا کارهایی مانند بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید و در مراقبت‌های پس از بارداری کوشا باشید.
5. تسکین درد واژن و شکم در حین به دنیا آمدن نوزاد در زایمان‌های طبیعی، پارگی‌های خفیفی در بافت واژن اتفاق می‌افتد که چند هفته طول می‌کشد تا بهبود پیدا کنند. چنانچه میزان این پارگی‌ها بیشتر باشد، مدت بیشتری طول می‌کشد تا بهبود یابد. زنانی که عمل سزارین انجام داده‌اند نیز دردهای زیادی را در محل جراحی تجربه می‌کنند. در طول این مدت زنان برای درمان درد ناشی از این امر، می‌توانند داروهای مسکن بدون نسخه مصرف کنند یا برای تسکین درد کمپرس یخ بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهند. بهتر است برای استفاده از هریک از این راه‌حل‌ها ابتدا با ماما یا پزشک خود مشورت نمایید. همچنین در صورت بروز دردهای شدید حتما با ایشان تماس بگیرید.
6. توجه به خونریزی و ترشحات واژینال در 3-4 روز اول پس از زایمان، خونریزی واژن شدید است و رفته رفته قوام آن آبکی و رنگ آن روشن‌تر می‌شود. توصیه می‌شود در صورت تداوم خونریزی شدید واژن بعد از زایمان حتما موضوع را به پزشک خود گزارش دهید.
7. شیر دادن به نوزاد مادران باید نحوه صحیح شیر دادن به فرزند خود را بیاموزند. برای یادگیری نحوه صحیح انجام این کار می‌توانید از راهنمایی‌های پزشک خود و یا اطرافیانتان که سابقه شیر دادن به نوزاد خود را داشته‌اند، استفاده کنید. حداقل چهار تا شش ماه، هر سه تا چهار ساعت در روز به فرزند خود شیر دهید.
   شیر دادن به نوزاد از سینه مادر، برای هر دوی آنها مفید است. شیردهی خطر ابتلای نوزاد به عفونت‌های دستگاه گوارش، سرطان‌های کودکان و اگزمای آتوپیک را کاهش می‌دهد. علاوه بر این زنان شیرده کمتر به سرطان سینه، سرطان تخمدان و دیابت نوع 2 مبتلا می شوند.
8. مراقبت از سینه‌‌ها سینه‌های خانم‌ها پس از زایمان پر، سفت و حساس می‌شوند. برای تسکین درد و کاهش حساسیت آنها توصیه می‌شود از دوش آب گرم یا کیسه آب گرم و کیسه آب سرد در فواصل بین شیردهی استفاده کنند. برای جلوگیری از گرفتگی سینه‌ها، باید به طور مکرر از هر دو سینه به نوزاد شیر داد.
   مادرانی که قصد شیردهی به فرزند خود را ندارند، می‌توانند از کمپرس یخ، مصرف داروی مسکن و در صورت نیاز تخلیه شیر سینه با شیردوش کمک بگیرند.
9. توجه به عملکرد مثانه و روده برای جلوگیری از پر شدن بیش از حد مثانه بدون علامت، تخلیه ادرار باید کنترل شود. اگر اجابت مزاج طی 3 روز پس از زایمان اتفاق نیفتد، بهتر است از ملین‌ها استفاده شود. برای انتخاب نوع ملین با پزشک خود مشورت نمایید.
10. داشتن رابطه جنسی در زمان مناسب توصیه می‌شود تا 4 الی 6 هفته پس از زایمان از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنید تا بافت واژن فرست ترمیم و بهبودی کامل داشته باشد.
    میل جنسی ممکن است پس از زایمان به دلیل کاهش سطح استروژن کاهش یابد و حتی تا یک سال پس از زایمان، به ویژه در زنانی که به فرزند خود شیر می‌دهند، ادامه داشته باشد. پس نگران این موضوع نباشید.
11. توجه به تغذیه داشتن رژیم غذایی سالم و مقوی برای سلامت مادر و نوزاد تازه متولد شده بسیار مهم است. علاوه بر این به این دلیل که در روزهای اول پس از زایمان احتمال ابتلا به یبوست وجود دارد، در مراقبت‌های پس از زایمان بر داشتن تغذیه مناسب تاکید می‌شود. مصرف غذاهای کم‌چرب، پرفیبر، میوه‌هایی مانند انواع توت‌ها و پرتقال، مایعات زیاد و سالاد به داشتن تغذیه خوب بعد از زایمان کمک می‌کنند.
12. ورزش کردن در مراقبت‌های پس از بارداری توصیه می‌شود که در روزهای ابتدایی پس از زایمان از فعالیت‌های شدید خودداری کرده و تا 2-3 هفته اول استراحت کامل و کافی داشته باشید. رفته رفته می‌توانید فعالیت‌هایی مانند پیاده روی را شروع کرده و به فعالیت‌های قبلی خود برگردید. توجه به این موارد در بهبودی سریع‌تر پس از زایمان و رسیدن به وزن طبیعی موثر است.
13. مراقبت از سلامت روان یک عارضه شایع که اکثر زنان پس از بارداری دچار آن می‌شوند، افسردگی پس از زایمان است. در این صورت سعی کنید حتما از یک تراپیست و یا یکی از اطرافیان نزدیک به خود برای سپری کردن این دوران کمک بگیرید.
14. انتخاب روش مناسب پیشگیری از بارداری برای انتخاب بهترین روش پیشگیری از بارداری (قرص‌های پیشگیری از بارداری، IUD و سایر موارد) با متخصص زنان و زایمان خود مشورت نمایید. قرص‌های هورمونی پیشگیری از بارداری می‌توانند بر شیر مادر تاثیر بگذارند، به همین دلیل بهتر است پس از مشورت با پزشک، مناسب‌ترین نوع را انتخاب کنید.

با مشاهده چه علائمی پس از زایمان باید با پزشک تماس بگیرم؟

اگر بعد از ترخیص از بیمارستان پس از زایمان و رفتن به خانه هریک از علائم زیر را مشاهده کردید، حتما با متخصص زنان و زایمان خود تماس بگیرید:

1. تب و لرز (حتی تب خفیف)
2. خونریزی خیلی بیشتر از خونریزی دوران پریودی و یا کم نشدن میزان خونریزی بعد از هفته اول پس از زایمان
3. احساس درد و یا مشاهده تورم در ناحیه بخیه‌ها
4. احساس درد، حساسیت و تورم زیاد پستان‌ها
5. مشاهده قرمزی در پستان‌ها
6. احساس درد بیش از حد در ناحیه پرینه
7. سرگیجه، ضعف و رنگ پریدگی
8. درد شدید در واژن
9. تنگی نفس یا تنفس سریع
10. ضربان قلب بالا
11. سوزش ادرار، تکرر ادرار یا درد هنگام ادرار
12. بی اختیاری ادرار یا مدفوع
13. مشاهده ترشحات بد بو یا چرکی از واژن
14. افسردگی شدید
15. درد در ساق پا یا حساسیت پا به لمس
16. احساس گرما در هر قسمتی از پا
17. سردرد شدید و مداوم
18. استفراغ شدید
19. دوبینی، تاری دید
20. احساس بی‌قراری یا سردرگمی

سوالات متداول

1. آیا استفاده از مکمل‌ها پس از بارداری مجاز است؟

   به طور معمول متخصص زنان و زایمان یا ماما مصرف مکمل‌هایی مانند قرص آهن یا کلسیم پس از زایمان را به زنان توصیه می‌کنند. بهتر است از مصرف خودسرانه مکمل‌ها بعد از زایمان خودداری کنید.

2. آیا مراقبت‌های بعد از زایمان طبیعی با مراقبت‌های بعد از سزارین متقاوت است؟

   اغلب مراقبت‌های بعداز هر دو روش زایمان مشترک هستند. ولی با توجه به اینکه زنان بعد از زایمان طبیعی سریع‌تر به روال عادی زندگی برمی‌گردند، ممکن است نیاز باشد زنانی که عمل سزارین انجام می‌دهند، برای مدت طولانی‌تری مراقبت‌های پس از زایمان را رعایت کنند.