درمان ناباروری و نازایی | علل و تشخیص | انواع روش ها

ناباروری چه معنایی دارد؟ اگر پس از یک سال رابطه جنسی بدون آنکه از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنید باردار نمیشوید پس شما دچار ناباروری شده اید. ناباروری میتواند از سوی هر یک از زوجین اتفاق بیافتد و در برخی زوج ها علت مشخصی ندارد. زنان با تعداد مشخصی تخمک متولد میشوند که با افزایش سن کیفیت و تعداد تخمک ها به مرور کاهش پیدا میکند. پس از سن 30 سالگی هر سال تا 5 درصد و پس از 40 سالگی احتمال ناباروری بیشتر خواهد شد.

علل ناباروری

آسیب لوله های رحم

وجود هر مشکل در لوله فالوپ که وظیفه حمل تخمک از تخمدان را بر عهده دارد، میتواند مانع رسیدن تخمک به اسپرم شود. بیماری هایی همچون آندومتریوز و عفونت لگن یا جراحی میتواند باعث ایجاد جای زخم یا بافت یا آسیب و بسته شدن آن شود.

تغییرات هورمونی

اگر در ترشح هورمون های تولید مثل زنان که در آزاد سازی تخمک و ضخیم شدن پوشش داخلی رحم اختلالی ایجاد شود در فرایند تخمک گذاری، لقاح و لانه گزینی اشکال ایجاد میشود که در عادت ماهانه نیز میتواند تغییر نیز ایجاد کند.

مشکلات دهانه رحم

غیر طبیعی بودن ترشحات دهانه رحم یا سابقه جراهی دهانه رحم که مانع رسیدن اسپرم به تخمک میشود میتواند باعث بروز مشکلات دهانه رحم شود، البته این مشکلات شایع نیست اما با برخی روش ها که در ادامه به آنها میپردازیم میتواند درمان شود.

مشکلات رحم

برخی مشکلات آناتومی رحم مانند پولیپ یا فیبروئید دلیل این مشکلات میتواند باشد.

تشخیص ناباروری

جهت تشخیص ناباروری آزمایش آنالیز اسپرم انجام میشود تا سطح کیفی آن مورد بررسی قرار گرفته و از نبود مشکل در اسپرم های مرد اطمینان حاصل شود سپس در خصوص مشکل ناباروری زن اقدام انجام دهند. در این مورد اول آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها انجام میشود. برای بررسی بیشتر از آندومتر یا دیواره رحم نمونه برداری شده و برای تشخیص دقیق تر سونوگرافی واژینال، عکس رنگی رحم یا هیستروسالینگوگرافی انجام میشود. اگر هیچ گونه مشکلی توسط این روش ها تشخیص داده نشد برای بررسی دقیق تر رحم، لوله های رحم و تخمدان از عمل لاپراسکوپی استفاده میشود.

روش های درمان ناباروری

درمان ناباروری به روش های مختلفی انجام میشود که اگر بیماری هایی مانند دیابت، تیروئید باعث ناباروری شده باشند ابتدا پزشک آن بیماری هارا درمان کرده و در کنار آن دیگر روش های درمان ناباروری را پیش میگیرد.

داروی ناباروری

 درمان با داروی ناباروری برای افرادی که دچار مشکل در تخمک گذاری یا تنبلی تخمدان هستند، یا در مواردی تجویز میشود که علت ناباروری مشخص نباشد. در روش درمان دارویی ناباروری از داروهایی مانند لتروزول یا گنادوتروپیین، کلومیفن سیترات که تخمک گذاری را تحریک میکند استفاده میشود. پزشک پس از تجویز دارو میخواهد که بصورت طبیعی اقدام به بارداری کنند. این دارو ها شانس باروری را افزایش میدهد.

درمان ناباروری با تلقیح داخل رحمی یا IUI

 اگر پزشک علت ناباروری را مشکلی در دهانه رحم یا لوله رحم تشخیص دهد از روش درمان ناباروری با تلقیح داخل رحمی استفاده میکند که بوسیله ی یک کانتر پلاستیکی باریک اسپرم هارا جمع آوری و شست و شو داده و درون رحم تخله کرده و در کنار آن از درمان دارویی برای تحریک تخمک گذاری استفاده میشود.

درمان ناباروری با لقاح خارج رحمی یا IVF

 در مواردی که علت ناباروری نامشخص است، پزشک معمولاً با استفاده از روش درمان ناباروری با لقاح خارج رحمی برای باردار شدن زن اقدام میکند. در این روش، تخمک ها پس از بارور شدن توسط اسپرم در آزمایشگاه به رحم مادر منتقل میشوند. پزشک ابتدا با تجویز یک دوره دارو‌ی تحریک تخمک‌گذاری مثل گنادوتروپین، باعث آزاد شدن تعداد زیادی تخمک میشود. پس از بلوغ تخمک ها پزشک با عمل پانکچر از راه واژن و با کمک سونوگرافی تخمک ها را خارج میکند. بعد از جمع آوری اسپرم از مرد و شست و شوی آنها، اسپرم ها در آزمایشگاه برای بارورری به تخمک ها اضافه میشوند. چند روز بعد، بعد از لقاح و تقسیم سلولی یک یا چند تخمک لقاح یافته با استفاده از یک ابزار به داخل رحم مادر منتقل میشود. پزشک ممکن است بنا به درخواست زوج ها، رویان های اضافه را برای دفعات آینده منجمد کند.

درمان ناباروری با میکرواینجکشن

 درصورتی که تعداد اسپرم های سالم مرد کم باشند از درمان ناباروری با میکرواینجکشن استفاده میشود. روش میکرواینجکشن کاملاً شبیه ivf است با این تفاوت که اسپرم های سالم به شکل دقیق درون تخمک تزریق میشوند. در این حالت شانس باروری تخمک به میزان زیادی افزایش پیدا میکند. در این روش نیز مثل روش ivf بعد از بارور شدن تخمک‌ها، آنها به رحم مادر منتقل میشوند. امروزه در روش ivf در ایران نیز برای لقاح از روش میکرواینجکشن استفاده میشود تا دقت و شانس باروری افزایش پیدا کند.

درمان ناباروری با لاپراسکوپی

در درمان ناباروری با لاپراسکوپی زنانی که به بیماری های مرتبط با لوله‌های رحم یا دستگاه تناسلی دچار هستند، پزشک با انجام عمل جراحی لاپاراسکوپی اقدام به بازسازی و رفع مشکل اندام‌های تناسلی میکند. ممکن است بعد از عمل لاپاراسکوپی و رفع مشکلات دستگاه تناسلی، پزشک تشخیص بدهد برای بارداری نیاز به روش ivf است. در عمل لاپاراسکوپی پزشک جراح با وارد کردن چند لوله به همراه دوربین به درون شکم میتواند بافت زخم یا کیست های تخمدان را خارج، آندومتریوز را درمان یا لوله های مسدود رحم را باز کند.

درمان ناباروری با هیستروسکوپی

 در درمان ناباروری با هیستروسکوپی که برای رفع مشکلات رحم مثل پولیپ و تومور‌های فیبروئیدی یا رفع مشکلات لوله های رحم است، پزشک با وارد کردن دستگاه هیستروسکوپ از طریق واژن به داخل رحم، مشکلات را بررسی میکند و در صورت نیاز، بافت های اضافه یا زخم را خارج یا لوله های مسدود رحم را باز میکند.

درمان ناباروری با روش Gift و Zift

در این دو روش نیز مانند روش ivf، تخمک از تخمدان استخراج میشود، در محیط آزمایشگاهی با اسپرم ترکیب و دوباره به رحم منتقل میشود. در روش zift، تخمک‌های بارور یا زیگوت‌ها طی ۲۴ ساعت بعد از لقاح به درون لوله های رحم منتقل می‌شوند و در روش gift، اسپرم و تخمک با هم مخلوط میشوند و مستقیم درون لوله ی رحم قرار می‌گیرند. شانس باروری در این روش‌ها مشابه با ivf است و معمولاً پزشک از روش ivf برای درمان استفاده میکند. اما در مواردی که زن به روش ivf باردار نشده است، پزشک ممکن است چون این دو روش لقاح خیلی نزدیک به حالت طبیعی آن است، این روش را توصیه کند. در هر حال، درمان ناباروری به روش Gift و Zift متداول نیست.

درمان ناباروری با اهدای تخمک

زنانی که سن آنها بالای ۴۰ سال است و دارای نارسایی تخمدان هستند و در نتیجه تخمدان های آنها به درستی کار نمیکند یا تخمکشان کیفیت کافی را ندارد، اما رحم آنها حالت طبیعی دارد، میتوانند از باروری با تخمک اهدایی استفاده کنند. در این روش پس از مصرف داروهای باروری و تحریک تخمک گذاری در فرد اهداکننده، چند تخمک از تخمدان او استخراج میشود، سپس تخمک های اهدایی با اسپرم همسر دریافت کننده ترکیب میشود و لقاح در آزمایشگاه صورت میگیرد، سپس تخمک های بارور به رحم مادر دریافت‌کننده منتقل میشوند.