غربالگری در بارداری | انواع آزمایش و تست | تشخیص نقص های مادرزادی | بهترین روش

در این مطلب چه چیزی مطالعه خواهید کرد؟

پزشکان، غربالگری در بارداری را برای همه زنان باردار توصیه می‌کنند. این آزمایش‌ها، احتمال ابتلای جنین به بیماری‌های کروموزومی یا فیزیکی را تخمین می‌زند. تست‌های غربالگری قبل از تولد اختیاری است؛ اما تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد انجام این آزمایشات بسیار مهم است زیرا می‌تواند به تصمیم‌گیری درباره ادامه یا پایان بارداری منجر شود.
غربالگری در بارداری چیست؟
آیا نتایج تست‌های غربالگری قطعی است؟
آیا انجام تست‌های غربالگری به مادر یا جنین آسیب می‌رساند؟
در ادامه این مقاله اطلاعات کامل و مفیدی درباره انواع تست‌های غربالگری و مزایا و معایب آن ارائه خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

غربالگری در بارداری چیست؟

آزمایش‌های غربالگری قبل از تولد می‌توانند احتمال ابتلای نوزاد به نقایص مادرزادی خاصی که بسیاری از آنها ناشی از اختلالات ژنتیکی هستند را مشخص کنند. این آزمایش‌ها شامل تست‌های مختلفی هستند و معمولاً در سه‌ ماهه اول، دوم و سوم انجام می‌شوند.

اهمیت انجام تست‌های غربالگری در بارداری

مراقبت‌های دوران بارداری فرصت‌های مهمی برای رسیدگی به شرایطی هستند که می‌توانند اثرات طولانی ‌مدت بر سلامتی داشته باشند. تست‌های غربالگری در بارداری می‌توانند از انتقال پری ناتال جلوگیری کنند.
متخصصان توصیه می‌کنند که همه زنان باردار در هر دوره بارداری، آزمایش HIV، ویروس هپاتیت B ، ویروس هپاتیت C و سیفلیس را انجام دهند. تست‌های غربالگری در بارداری با هدف تشخیص و درمان به ‌موقع عفونت HCV، جلوگیری از انتقال HIV، HBV و سیفلیس به نوزاد ضروری است. زیرا تأخیر در تشخیص این بیماری‌ها درمان را مشکل و گاهی ناممکن می‌کند.
اهمیت انجام این آزمایش‌ها برای تشخیص ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون، پاتائو و... نیز قابل ‌توجه است.

لیست آزمایش‌های غربالگری دوران بارداری

پزشک شما ممکن است انواع غربالگری‌ها، آزمایش‌ها و تکنیک‌های تصویربرداری را در دوره بارداری توصیه کند. این آزمایش‌ها برای ارائه اطلاعاتی در مورد سلامت فرزند شما طراحی شده‌اند و جزئی از روند مراقبت‌های دوران بارداری محسوب می‌شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. آزمایش‌های خون

   اکثر متخصصین زنان و زایمان، انجام آزمایش خون برای مشاهده سطح غلظت دو ماده پروتئین A PAPP-A پلاسمای خون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان hCG را توصیه می‌کنند. تغییر شدید میزان این هورمون‌ها، وضعیت جدی اختلال کروموزومی را نشان می‌دهد. این آزمایش باید در هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ انجام ‌شود.

2. آزمایش‌های برای بیماری سلول داسی‌شکل و تالاسمی

   ممکن است برای بررسی بیماری سلول داسی‌شکل و تالاسمی، آزمایش خون دیگری به شما پیشنهاد شود. تغییر در سطوح هموگلوبین می‌تواند باعث این بیماری‌ها شود. هموگلوبین، وظیفه انتقال‌ اکسیژن در گلبول‌های قرمز خونی را دارد.

3. اسکن آناتومی

   اکثر سونوگرافی‌های سه‌ماهه دوم یا سونوگرافی‌های "سطح 2" بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ انجام می‌شود تا آناتومی نوزاد را بررسی کرده و تأیید کند که کودک در حال ‌رشد طبیعی است. پزشکان ممکن است برای زنانی که حاملگی‌های پرخطر دارند، در سه‌ماهه دوم بارداری سونوگرافی‌های متعدد تجویز کنند.

4. غربالگری دیابت بارداری

   این آزمایش دیابت حاملگی را بررسی می‌کند، یک نوع دیابت کوتاه‌مدت که در برخی از زنان در دوران بارداری ایجاد می‌شود و می‌تواند مشکلاتی را برای سلامتی نوزاد ایجاد کند، به‌خصوص اگر تشخیص داده نشود یا درمان نشود.

5. آزمایش برای مشکلات کروموزومی

   این آزمایش خون برای غربالگری اختلالات کروموزومی (مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸) و نقص لوله عصبی (مانند اسپینا بیفیدا) انجام می‌شود. طبق توصیه پزشک باید بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام شود. پزشک، نتایج این آزمایش را با آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه اول ترکیب خواهد کرد تا نتایج دقیق‌تری به دست آورد.

6. تست غیر تهاجمی قبل از تولد (NIPT)

   آزمایش غیر تهاجمی قبل از تولد (NIPT) یک نوع آزمایش غربالگری رایج برای مشکلات کروموزومی است. نمونه‌هایی از NIPT تست پانوراما، تست هارمونی یا تست تأییدیه هستند.
   این آزمون بین هفته‌های ۱۰ تا ۲۲ حاملگی انجام می‌شود. این تست برای بررسی DNA کودک که در خون مادر وجود دارد، انجام می‌شود. اگر نتیجه مثبت یا "خطر بالا" باشد، ممکن است cvs یا آمینوسنتز برای تأیید نتیجه آزمایش به شما پیشنهاد شود.

7. تست غربالگری چشم برای زنان مبتلا به دیابت

   اگر قبل از بارداری دیابت برای شما تشخیص داده شد، به شما توصیه می‌شود در هر سه‌ماهه غربالگری چشم انجام دهید. این برای بررسی علائم مشکلات چشمی ناشی از دیابت مانند رتینوپاتی دیابتی است.
   رتینوپاتی دیابتی به این معنی است که دیابت شروع به تأثیرگذاری بر عروق خونی پشت چشم کرده است. این می‌تواند مشکلات چشمی جدی ایجاد کند.

غربالگری مرحله اول و زمان انجام آن

آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه اول شامل آزمایش خون و سونوگرافی است. این آزمایش‌ها می‌توانند از هفته ۱۰ بارداری آغاز شوند. آنها رشد کلی جنین را ارزیابی کرده و بررسی می‌کنند که آیا فرزند شما در معرض خطر بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون است یا خیر.
این غربالگری‌ها همچنین می‌توانند به پزشک در بررسی ناهنجاری‌های قلبی، فیبروز کیستیک و سایر نگرانی‌های رشدی جنین کمک کند. این آزمایش‌های غربالگری زودهنگام می‌توانند جنسیت جنین شما را نیز تعیین کنند.

غربالگری مرحله دوم و زمان انجام آن

تست‌های غربالگری سه‌ماهه دوم ممکن است بین ۱۴ تا 26 هفته انجام شود. غربالگری مرحله دوم می‌تواند شامل آزمایش خون برای بررسی میزان خطر داشتن فرزندی با سندرم داون یا نقص لوله عصبی باشد.
سونوگرافی آنومالی که به پزشکان کمک می‌کند تا به‌دقت آناتومی نوزاد را بررسی کنند، معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ انجام می‌شود.
اگر هر یک از این تست‌های غربالگری نتایج غیرطبیعی را نشان دهد، ممکن است غربالگری‌های بعدی یا آزمایش‌های تشخیصی داشته باشید که اطلاعات دقیق‌تری در مورد فرزندتان به پزشکتان می‌دهد.

غربالگری ۳ ماهه سوم

با رشد وزن و اندازه جنین در این دوره، سیستم‌های بدن او، بالغ می‌شوند. مادران باردار ممکن است در این مدت به دلیل افزایش وزن و شروع انقباض‌های کاذب زایمان، احساس ناراحتی بیشتری داشته باشند.
در هفته‌های آخر بارداری، ممکن است معاینه لگنی برای تعیین گشاد شدن دهانه رحم انجام شود. پزشک شما در مورد هرگونه انقباض سؤال کرده و در مورد زایمان و آزمایش‌های موردنیاز در این دوره صحبت می‌کند.
در سه ماهه سوم بارداری، پزشک برای بررسی رشد و تکامل کودک و همچنین سلامت و آمادگی بدنی مادر برای زایمان آزمایش‌هایی را توصیه می‌کند. این اندازه‌گیری‌ها می‌تواند شامل موارد عمومی مثل فشارخون و وزن مادر تا موارد تخصصی‌تر مثل بررسی عفونت‌ها یا ضربان قلب جنین باشد. غربالگری سه ‌ماهه سوم از هفته ۲۷ بارداری شروع می‌شود و تا زمان زایمان ادامه می‌یابد.

هزینه انجام تست‌های غربالگری

هزینه تست‌های غربالگری در بارداری به علت روش‌های مختلف انجام آن متفاوت است. علاوه بر این، عواملی همچون کیفیت تجهیزات موردنظر برای غربالگری، موقعیت مکانی مراکز مربوطه و تعرفه‌ای که هر مرکز در نظر می‌گیرد، در میزان هزینه‌ها مؤثرند. بهتر است جهت اطلاع از قیمت دقیق هریک از آزمایش‌های غربالگری در بارداری با مرکز مورد نظر خود تماس گرفته و سوالات خود را بپرسید. 

آیا نتایج تست‌های غربالگری قطعی است؟

همیشه این احتمال وجود دارد که غربالگری قبل از تولد نتایج کاذب نشان دهد. گاهی نتیجه یک آزمایش غربالگری بیانگر یک مشکل جدی است، در حالی ‌که واقعاً مشکلی وجود ندارد. این نوع نتیجه را نتیجه مثبت کاذب می‌نامند. گاهی هم نتایج آزمایش منفی کاذب است؛ یعنی نشان می‌دهد هیچ مشکلی وجود ندارد، در حالی‌ که واقعاً این ‌طور نیست.
به همین دلیل در صورت مثبت ‌شدن آزمایش‌های غربالگری در حاملگی، پزشکان تست‌های تشخیصی که دقت بالایی دارند را برای تأیید نتیجه غربالگری تجویز می‌کنند. در هر حال، پزشک شما می‌تواند جزئیات مربوط به میزان دقت آزمایش‌های غربالگری در بارداری را برای شما بیان کند.

مزایای انجام تست‌های غربالگری

تست‌های غربالگری برای تأیید سلامت جنین انجام می‌شوند. از مهم‌ترین مزایای این تست‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

1. انجام این تست‌ها هیچ‌گونه خطری برای مادر و جنین ندارند.
2. این آزمایشات، با تأیید سلامت نوزاد می‌توانند به کاهش اضطراب و افزایش آرامش ذهنی مادر کمک می‌کنند.
3. غربالگری به مادر این امکان را می‌دهد که در دوران بارداری با مشاوره پزشک، بهترین تصمیمات را برای سلامتی خود و فرزندش بگیرد.
4. اگر جنین مبتلا به بیماری است، مادر می‌تواند برای رفع این مشکل در طول بارداری یا پس از زایمان برنامه‌ریزی کند و کیفیت زندگی نوزاد خود را افزایش دهد.

معایب تست‌های غربالگری

انواع غربالگری‌های دوره اول، دوم، سوم هیچ‌گونه عوارض قابل ‌توجهی برای جنین در شکم مادر ندارند. اما تست‌های تشخیصی مانند CVS و آمینوسنتز عوارضی مانند سقط و آسیب به جنین را افزایش می‌دهد. یکی از دلایلی که توصیه می‌کنند خانم‌ها به سن بارداری خود توجه داشته باشند و خیلی دیر اقدام نکنند، این است که ناچار به انجام تست‌های تشخیصی این چنینی می‌شوند که خطرات احتمالی ذکر شده را به همراه دارد.

آیا پیش از انجام تست‌های غربالگری در بارداری نیاز به آمادگی‌های خاصی است؟

معمولاً افراد نیاز به آمادگی خاصی پیش از غربالگری ندارند و همچنین ممنوعیت غذایی برای انجام این آزمایش وجود ندارد، فقط کافی است که ۴ ساعت قبل از آزمایش غربالگری، مواد غذایی جز مایعات مصرف نشود. این آزمایش‌ها همچنین نیاز به ناشتا بودن از شب قبل را هم ندارند.

برای انجام تست‌های غربالگری در بارداری به کجا مراجعه کنم؟

قطعاً پزشک شما در اولین ملاقات به آزمایش‌های غربالگری دوران بارداری اشاره خواهد کرد، زیرا بیشتر آنها در سه‌ ماهه اول و دوم انجام می‌شوند. سپس پزشک متخصص زنان، مادر باردار را به مراکز سونوگرافی و آزمایشگاهی مجهز که تست‌های غربالگری را انجام می‌دهند، ارجاع می‌دهد.

بعد از انجام تست‌های غربالگری در بارداری چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر آزمایش غربالگری قبل از تولد نشان دهد که کودک شما در معرض خطر بالایی است، به شما مشاوره ژنتیک ارائه می‌شود. مشاور حقایق را برای شما توضیح خواهد داد. همچنین تست‌های تشخیصی مانند نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS) یا آمنیوسنتز به شما پیشنهاد می‌شود. این تست‌های تشخیصی به شما نتیجه قطعی (بله یا خیر) می‌دهد.

آیا انجام تست‌های غربالگری به مادر یا جنین آسیب می‌رساند؟

آزمایش‌های غربالگری در بارداری هیچ خطری ندارند. تنها آزمایش‌های تشخیصی مانند نمونه‌گیری پرز جنینی و آمینوسنتز با عوارض اندکی همراه هستند. نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی CVS خطر احتمالی ۱ تا ۲ درصدی پارگی کیسه آب، احتمال کمتر از یک در صد احتمال سقط‌جنین و کمتر از یک در صد ریسک مرگ جنین را به همراه دارد.

سؤالات متداول

1. آیا انجام تست‌های غربالگری در بارداری اجباری است؟

   خیر، اجباری نیست. انجام تست‌های غربالگری در بارداری یک انتخاب شخصی بر اساس باورها یا سابقه پزشکی شما است. اگر در مورد آزمایش‌های غربالگری نگران هستید، در مورد خطرات و مزایای آن با پزشک خود مشورت کنید.

2. زمان انجام تست‌های غربالگری در دوران بارداری چه موقع است؟

   تست‌های غربالگری متفاوتی در هفته‌های مختلف بارداری توصیه می‌شود. غربالگری ترکیبی سه ‌ماهه اول، بین ۹ هفته تا ۱۳ هفته بارداری انجام می‌شود. غربالگری دوم مادر در سه ‌ماهه دوم بارداری بین هفته‌های ۱4 تا 26 بارداری انجام می‌شود. آزمایش‌های غربالگری سه‌ ماهه سوم هم از هفته ۲۷ آغاز می‌شود.

3. آیا انجام تست‌های غربالگری در بارداری خطرات و عوارضی دارد؟

   همان‌طور که گفته شد تست‌های غربالگری در بارداری هیچ خطری ندارند. اما تست‌های تشخیصی مانند آمنیوسنتز یا CVS خطراتی را به همراه دارند. به همین دلیل است که این آزمایش‌های تشخیصی تنها زمانی انجام می‌شوند که پزشکان به یک بیماری ژنتیکی مشکوک باشند.

4. چقدر طول می‌کشد تا نتایج غربالگری در بارداری آماده شوند؟

   نتایج آزمایش‌های غربالگری بر اساس نوع آن حدوداً طی ۳ تا ۱۰ روز آماده می‌شود. اما نتایج آزمایش‌های تشخیصی مثل آمینوسنتز یا cvs ممکن است چندین روز یا حتی هفته‌ها طول بکشد.

5. آیا انجام تست‌های غربالگری در بارداری درد دارد؟

   به ‌طور کلی تست‌های غربالگری درد ندارند؛ اما ممکن است هنگام برخورد سوزن با پوست برای گرفتن آزمایش خون، کمی احساس سوزش کنید. همچنین ممکن است بعد از انجام آزمایش، احساس گرفتگی ملایمی داشته باشید که بعد از چند ساعت از بین خواهد رفت.