آیا این مطلب برای شما مفید است؟
بسیاری از مادران خصوصاً در سه ماهه اول بارداری خود، دچار بی‌اشتهایی می‌شوند.
اما علت این بی‌اشتهایی چیست؟ آیا این عارضه می‌تواند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد؟
چگونه می‌توان از بی‌اشتهایی در بارداری جلوگیری کرد؟
در ادامه این مقاله با ما باشید تا این موضوع بحث برانگیز در بارداری را با هم بررسی کنیم.
بی اشتهایی در بارداری! آیا طبیعی است؟
دوران بارداری، با احساسات متناقض زیادی همراه است. مثلاً ممکن است با وجود یک خواب کافی، همچنان احساس خستگی کنید. یا در حالی که شکمتان از گرسنگی قار و قور می‌کند، تمایلی به خوردن غذا نداشته باشید!
بسیاری از مقالات پزشکی معتبر، بی‌اشتهایی در بارداری را جزئی از روند طبیعی بارداری برشمرده‌اند. همچنین روش‌های ساده‌ای برای کاهش این بی‌اشتهایی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
دقت کنید که موضوع بی‌اشتهایی در بارداری را نباید با ویار حاملگی اشتباه گرفت. در ویار، مادر نسبت به یک نوع غذا یا خوراکی بی‌میل می‌شود. در حالی که مشکلی با خوردن سایر غذا‌ها ندارد.
اما بی‌اشتهایی در بارداری به معنای عدم تمایل به خوردن غذا به دلایلی از جمله تهوع و استفراغ، عدم تحمل معده و سایر مشکلات گوارشی مانند یبوست است.
بی اشتهایی در بارداری به چه علت است؟
نوسانات اشتها در طول یک بارداری معمول، کاملاً طبیعی است. بسیاری از مادران در سه ماهه اول و آخر بارداری بی‌اشتها می‌شوند و در سه ماهه دوم، اشتهای سیری ناپذیری پیدا می‌کنند. در ادامه به بررسی علل کاهش اشتها در بارداری خواهیم پرداخت:
- حالت تهوع و استفراغ حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه اول بسیار شایع است اگرچه در برخی از زنان، شدت آن کمتر است.
در این شرایط اشتهای مادر کمتر می‌شود و به دلیل عدم تغذیه مناسب ممکن است علائم ضعف و احساس گرسنگی در بارداری ایجاد شود. - اضطراب و استرس زیاد زنان باردار به دلیل تغییرات مختلف خلق و خو، متحمل فشار روانی بالایی می‌شوند. اضطراب و استرس زیاد مادر، می‌تواند بر کاهش اشتها و در نتیجه سوء تغذیه در بارداری منجر شود.
در طول کم اشتهایی، ذخایر مواد مغذی بدن مانند فولات، اسید‌های چرب، آهن و روی به شدت کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر منفی بگذارد. - دارو‌هایی کاهش دهنده اشتها در بارداری دارو‌های Zoloft و Prozac (مهارکننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI)) برای درمان افسردگی یا اضطراب در بارداری تجویز می‌شوند. این دارو‌ها در عین بی‌خطر بودن برای مادر و جنین، می‌توانند باعث کاهش اشتها در مادر شوند.
طبق تحقیقات، حدود ۳۵ درصد از زنانی که فلوکستین (Prozac) مصرف می‌کنند، پس از چند هفته، دچار کاهش اشتهای شدید می‌شوند.
کاهش اشتها در دوران بارداری می‌تواند باعث ایجاد ضعف و احساس گرسنگی در بارداری شود. - نداشتن برنامه غذایی منظم اگر برنامه غذایی منظمی ندارید یا وعده‌های اصلی روزانه را به بهانه‌های مختلفی حذف می‌کنید، باید منتظر تغییر عادات غذایی، به ویژه کم اشتهایی خود باشید.
- سایر علل کم اشتهایی در دوران بارداری کاهش اشتها در بارداری، خصوصاً در سه ماهه اول بارداری معمولاً طبیعی است. اما این بی‌اشتهایی، گا‌هاً به علت‌های غیرطبیعی و پاتولوژیک نیز می‌تواند ایجاد شود.
انواع تومور‌ها، عدم تخلیه مناسب معده، سوزش و زخم معده و بیماری آدیسون، از اختلالاتی هستند که باعث کم اشتهایی می‌شوند.
همچنین تغییر در حس چشایی و بویایی، کمبود مواد مغذی بدن مثل ویتأمین B۱۲ و آهن نیز باعث کاهش تمایل مادر به غذا خوردن و در نتیجه ایجاد بی‌اشتهایی در بارداری می‌شود.
بی اشتهایی در بارداری! آیا برای جنین خطری ایجاد می‌کند؟
بی اشتهایی در بارداری، به خودی خود برای سلامت و جنین تهدید‌کننده نیست. بلکه پیامد‌های این بی‌اشتهایی است که می‌تواند بر سلامت و رشد جنین اثر منفی بگذارد.
اختلالات احتمالی جنین ناشی از بی اشتهایی مادر در دوران بارداری
همانطور که می‌دانید در طول ۹ ماهه بارداری، وظیفه حفاظت و تغذیه جنین بر عهده بدن مادر است. بنابراین لازم است تا ذخایر انرژی و مواد مغذی بدن مادر از طریق وعده‌های غذایی مناسب، جایگزین شود. در غیر این صورت، فرایند رشد جنین می‌تواند با اختلالاتی از جمله موارد زیر مواجه شود:
- اشکال در شکل‌گیری اعصاب و طناب نخاعی
- عدم استحکام استخوان‌ها و مفاصل
- اختلال در تشکیل قلب و عروق خونی
- مشکلات مغزی
- بسته نشدن حفره‌های جنینی قلب
عوارض بی اشتهایی در دوران بارداری برای مادر
در مادرانی که پیش از بارداری نیز دچار سوء تغذیه بوده‌اند، امکان مشکلات جایگزینی تخمک و افزایش شانس بارداری خارج رحمی نیز وجود دارد.
به علاوه این بی اشتهایی در بارداری، مکانیسم‌های حیاتی بدن خود مادر همچون مبارزه با بیماری و التیام و ترمیم زخم‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین طبق آزمایشات اخیر، شانس ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی و پوکی استخوان در این مادران تا ۳ برابر افزایش می‌یابد.
بنابراین لازم است تا در صورت احساس بی اشتهایی مفرط در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید تا اقدامات لازم جهت رفع این عارضه انجام گیرد.
درمان بی اشتهایی در بارداری
بی اشتهایی و عدم میل به غذا، باعث کاهش ذخایر انرژی و مواد مغذی در دسترس بدن مادر می‌شود. این امر نه تنها باعث ضعف و احساس گرسنگی در بارداری می‌شود، بلکه بر رشد مناسب جنین نیز اثر منفی خواهد گذاشت.
بنابراین کنترل و درمان بی اشتهایی در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با رعایت نکات زیر می‌توان کم اشتهایی یا بی اشتهایی ناشی از بارداری را تا حدودی درمان کرد:
- وعده‌های غذایی کم حجم‌تر و کوچکتری بخورید. به جای مصرف سه وعده اصلی، آن را به شش وعده کوچک تقسیم کنید. این کار به بالا نگه داشتن قند خون شما در طول روز کمک می‌کند و ضعف و احساس گرسنگی در بارداری را کاهش می‌دهد.
همچنین خوردن یک میان وعده سبک در صبح می‌تواند به کاهش حالت تهوع صبحگاهی کمک کند تا در بقیه روز اشتهای بیشتری برای میل غذا داشته باشید. - از بو‌های شدید دوری کنید. در زمان بارداری بهتر است از مصرف غذا‌هایی که بوی شدید و محرک دارند، اجتناب کنید. غذا‌های سرخ شده یا پر ادویه با تحریک گیرنده‌های بویایی، پیام سیری را به مغز ارسال می‌کنند و باعث کاهش اشتها در مادر می‌شوند.
- معجون بخورید. مصرف یک کاسه کوچک از معجون در بارداری بدون ایجاد احساس سنگینی، مواد مغذی مناسب را به بدن شما می‌رساند. برای تهیه یک معجون خوشمزه، مقداری ماست، شیر و میوه‌های مورد علاقه خود را مخلوط کنید و یک میان وعده جذاب بسازید.
همچنین می‌توانید کمی آجیل هم به آن اضافه کنید. مصرف این معجون، به کاهش ضعف و احساس گرسنگی در بارداری کمک می‌کند و اشتهای شما را برای مصرف وعده‌های اصلی غذایی افزایش می‌دهد. - از مصرف ویتامین غافل نشوید. کمبود ویتأمین در بدن، می‌تواند با علائم مختلفی از جمله بی‌اشتهایی بروز کند. شما می‌توانید ویتامین مورد نیاز خود را از وعده‌های غذایی تأمین کنید. با این وجود مصرف مکمل‌های ویتامینی مانند آمپول نوروبیون، B۱۲ و مکمل ویتأمین‌های A، C، D نیز در صورت تجویز پزشک بلامانع است.
- غذا خوردن را به یک کابوس تبدیل نکنید. اگرچه داشتن وعده‌های غذایی منظم بسیار مهم است، اما اگر در یک وعده غذایی، احساس سیری کردید، زیاد به خودتان فشار نیاورید.
تغذیه در دوران بارداری مهم است، با این حال اغلب بدنتان به شما خواهد گفت که چه چیزی نیاز دارد. بنابراین اگر در زمستان هوس یک کاسه بستنی کردید، یا در گرم‌ترین ماه سال، دلتان یک دمنوش زنجبیل خواست، خیلی تعجب نکنید!
مصرف ویارانه‌های ناسالم و تنقلات نیز در حد کم و با مشورت پزشک مشکلی ندارد، اما باید دقت داشته باشید که این مواد جایگزین مناسبی برای وعده‌های غذایی اصلی نیستند.
چه زمانی باید بی اشتهایی در بارداری را جدی گرفت؟
بی اشتهایی در بارداری، تا زمانی که بر سلامت مادر و جنین اثر منفی نگذارد، طبیعی تلقی می‌شود. اما در برخی موارد، معاینه دقیق پزشک و درمان مناسب لازم است. بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت تجربه هر یک از موارد زیر به پزشک خود مراجعه کنید:
- مادرانی که بی اشتهایی طولانی (بیش از ۱۲ ساعت در روز) را تجربه می‌کنند.
- مادرانی که از افزایش قند خون و دیابت بارداری رنج می‌برند.
- مادرانی که اخیراً نشانه‌های پوکی استخوان را تجربه کرده‌اند.
- مادرانی که استفراغ‌های طولانی و شدید دارند. (و یا استفراغ خون آلود دارند. )
- مادرانی که حرکات جنین خود را حس نمی‌کنند. (پس از هفته ۲۰ بارداری)
- مادرانی که سابقه افت فشار خون و کاهش هوشیاری دارند.
- مادرانی که سابقه مشکلات تیروئیدی دارند.
- مادرانی که درجاتی از ریزش مو، خشکی شدید پوست و زخم‌های دهانی را مشاهده کرده‌اند.
بی اشتهایی در بارداری می‌تواند نشان دهنده چه مشکلاتی باشد؟
بی اشتهایی در بارداری، یکی از معمول‌ترین علائم بارداری است و اگر با نشانه‌های خطر همچون افت هوشیاری و کاهش قندخون شدید همراه نباشند، معمولاً طبیعی محسوب می‌شود.
طبق تحقیقات، از هر ۱۰ مادر، حدود ۶ نفر از آن‌ها، بی‌اشتهایی در بارداری را تجربه می‌کنند.
بیماری‌های احتمالی که ممکن است باعث بی‌اشتهایی در بارداری شوند.
در برخی از موارد، بی‌اشتهایی در مادران باردار می‌تواند نشان از یک بیماری و مشکل پاتولوژیک باشد که برخی از این موارد عبارت‌اند از:
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- بیماری کرون
- آسم
- دیابت بارداری
- بیماری مزمن کبد یا کلیه
- سطح بالای کلسیم در خون
- کم کاری تیروئید
شروع بی اشتهایی در بارداری از چه زمانی است؟ تا کی باقی می‌ماند؟
بی اشتهایی، در هر زمانی از دوران بارداری می‌تواند سر و کله‌اش پیدا شود. در این شرایط، مادر نسبت به خوردن هر غذایی بی‌میل می‌شود، حتی غذای مورد علاقه‌اش!
این بی اشتهایی می‌تواند در ابتدای بارداری، همزمان با ترشح هورمون گونادوتروپین انسانی (hCG) و شروع تهوع و استفراغ مادر ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند در ماه‌های بعدی و خصوصاً در سه ماهه آخر بارداری نیز تظاهر پیدا کند.
همچنین مادرانی که پس از زایمان، دچار افسردگی می‌شوند نیز، درجاتی از بی‌اشتهایی را تجربه می‌کنند.
نکات تغذیه‌ای که به کاهش بی‌اشتهایی مادران باردار کمک می‌کند
بی اشتهایی در بارداری امری غیر قابل اجتناب است اما روش‌هایی برای کنترل این بی‌اشتهایی وجود دارد. در ادامه به برخی از نکات تغذیه‌ای جهت افزایش اشتها در مادران باردار اشاره می‌کنیم:
- از مکمل‌های غذایی استفاده کنید. ارزش غذایی مکمل‌ها بسیار بالاست و بنابراین در سوء تغذیه و عدم وزن‌گیری مناسب مادران، توسط پزشک تجویز می‌شود.
- ظاهر غذای خود را تزئین کنید. هر چقدر غذا را زیباتر و اشتها برانگیز‌تر سرو کنید، اشتهای شما به آن نیز بیشتر می‌شود. همچنین سعی کنید فضای آشپزخانه را نیز به سلیقه خود نزدیک‌تر کنید، غذای مورد علاقه‌تان را طبخ کنید و از بو‌ها و رنگ‌های شاد استفاده کنید.
- آب کافی بنوشید. نوشیدن آب کافی در طول روز می‌تواند با کاهش تهوع و استفراغ و بهبود کارکرد گوارشی مادر، به کاهش بی‌اشتهایی در بارداری کمک کند. مصرف روزانه ۸ الی ۱۰ لیوان آب برای مادران باردار توصیه می‌شود.
- از زنجبیل در ترکیب غذایی خود استفاده کنید. مصرف زنجبیل خصوصاً در سه ماهه اول بارداری، به کاهش تهوع و افزایش اشتهای مادر کمک می‌کند. این گیاه خوشمزه را می‌توانید در ترکیب چای و یا شیرینی‌های خود استفاده کرده و نوش جان کنید.
- از خواص گیاهان دارویی غافل نشوید. گلاب، لیمو، روغن گل سرخ، بالنگ و نارنج، از جمله عصاره‌های گیاهی هستند که خواص ضد تهوع و افزایش اشتها دارند. می‌توانید این گیاهان را به صورت عطر استشمام کنید و یا به صورت دمنوش مصرف کنید.
گرسنه ماندن مادر باردار چه عوارضی دارد؟
مادران باردار باید روزانه در حدود ۲۳۰۰ کالری مصرف کنند و چنانچه این میزان به ۱۰۰۰ کاهش یابد اثرات منفی آن بر سلامت مادر و جنین غیر قابل جبران خواهد بود. در ادامه برخی از عوارض گرسنه ماندن مادر باردار را بیان کرده‌ایم:
- مشکلات عصبی در جنین تحقیقات اخیر بر روی مغز جنین حاکی از آن است چنانچه مادران خصوصاً در ماه‌های اول بارداری غذای کافی مصرف نکنند، پروتئین کافی جهت رشد ساختار‌های عصبی و طناب نخاعی در جنین با اختلالاتی مواجه خواهد شد.
- مشکلات استخوانی در جنین و مادر بعلاوه با رشد استخوان‌های جنین، منابع کلسیم و فسفر مادر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت عدم تأمین این ذخایر، رشد استخوان‌ها و مفاصل جنین با اختلال مواجه می‌شود. همچنین مادرانی که از کمبود کلسیم و فسفر رنج می‌برند، نشانه‌های پوکی استخوان و پوسیدگی‌های دندانی را بروز می‌دهند.
- عدم وزن‌گیری مناسب مادر همچنین مادرانی که دچار سوء تغذیه هستند، در دوران بارداری وزن‌گیری مناسبی نخواهند داشت. این امر می‌تواند باعث تضعیف سیستم عضلانی و اسکلتی مادر شده و چالش‌های بارداری و زایمان را با مشکلاتی مواجه کند. چنین مادرانی بیش از سایرین در معرض شکستگی‌های لگنی قرار دارند.
آیا بی اشتهایی در بارداری با جنسیت جنین ارتباط دارد؟
طبق یکی از خرافات بارداری، بی‌اشتهایی در اوایل بارداری، نشان از حاملگی دختر است. باید اضافه کنیم که این باور قدیمی فاقد سند علمی بوده و در هیچ یک از تحقیقات پزشکی معتبر، به اثبات نرسیده است.
سؤالات متداول
-
علت بی اشتهایی در دوران بارداری چیست؟
نوسانات اشتها در طول یک بارداری معمول، کاملاً طبیعی است. این وضعیت می‌تواند ناشی از تغییرات هورمونی و افزایش تهوع و استفراغ در مادر باشد.
بعلاوه برخی از دارو‌های ضد افسردگی و بیماری‌های گوارشی نیز می‌توانند سبب ایجاد بی اشتهایی در بارداری شوند. -
چگونه می‌توان به کاهش بی اشتهایی در بارداری کمک کرد؟
بی اشتهایی در بارداری امری اجتناب ناپذیر است اما می‌توان با بهبود شرایط آشپزخانه و تزئین غذا، استفاده از غذا‌های سبک، داشتن یک فعالیت سبک روزانه و مصرف مکمل‌های غذایی (تنها در صورت تجویز پزشک) به افزایش اشتهای مادران باردارکمک کرد.
