غربالگری سه ماهه اول بارداری

آیا این مطلب برای شما مفید است؟

خوشحالیِ حاصل از صاحب فرزند شدن، نباید مانع از این شود که از سلامت جنینِ خود غافل شوید! این موضوع در ماه‌های اول حاملگی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر چه برای انجام غربالگری اجباری در کار نیست؛ اما فراموش نکنید، اقدامات و تصمیمات شما نقش مهمی در پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های ژنتیکی و اختلالات کروموزومی در کودکتان دارد.
بنابراین، لازم است ضمن مشاوره با پزشک، از مزایای غربالگری 3 ماهه اول حاملگی بهر‌ه‌مند شوید و از 9 ماه همراهی با جنین‌تان لحظات خاطره‌انگیزی بسازید.
اگر می‌خواهید، بدانید: روش‌های غربالگری سه ماهه اول بارداری کدامند؟ چه زمانی انجام می‌شوند؟ نتایج آن‌ها چه چیزی را نشان می‌دهد و چقدر قابل اعتمادند؟ هزینه این غربالگری چقدر است؟ و بسیاری سؤالات دیگر، خواندن این مطلب را از دست ندهید.

اهمیت غربالگری سه ماهه اول بارداری

هیچ‌چیز برای یک مادر باردار، نمی‌تواند بدتر از شنیدن این جمله از زبان یک پزشک باشد: «متأسفانه دیر اقدام کرده‌اید»!. قطعا برای یک مادر، سلامت جنین و آرزوی در آغوش گرفتن فرزندی سالم، بزرگ‌ترین آرزوست؛ غربالگری در سه ماهه اول، گام مهمی در رسیدن به این هدف ارزشمند است. این روش‌ها کمک می‌کنند، موارد مشکوک در جنین زودتر شناسایی شوند.
اهمیت غربالگری در سه ماه اول حاملگی برای مادرانی که حاملگی پُر خطر دارند (سابقه سقط جنین، داشتن بیماری زمینه‌ای، سن بالای 35 سال و...) دو چندان است؛ اما اکثر متخصصان توصیه می‌کنند، همه مادران نسبت به انجام آن‌ها اقدام کنند. به یاد داشته باشید، برخی اختلالات کروموزومی (مثل سندرم داون) گاهی بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای و برای اولین بار رخ می‌دهند!

غربالگری سه ماهه اول بارداری در هفته‌های چندم انجام می‌شود؟

با توجه به روش غربالگری به کار رفته، زمان انجام آن کمی تفاوت دارد؛ معمولا تست خون بین هفته‌های 9 تا 14 و روش‌های سونوگرافی، بین هفته 11 تا 13 هفته + 6 روز حاملگی انجام می‌شوند. خارج از این بازه، نتایج به دست آمده قابل اعتماد نخواهند بود. برای مثال، تنها تا قبل از 13 هفته + 6 روز، می‌توان مایع شفاف پشت گردن نوزاد را برای بررسی اختلالات کروموزمی مورد بررسی قرار داد.

غربالگری 3 ماهه اول بارداری شامل چه روش‌هایی است؟

مجموعه‌ای از آزمایشات خون در کنار سونوگرافی، غربالگری 3 ماهه اول را تشکیل می‌دهند. این تکنیک‌ها به تنهایی و گاهی در کنار سایر تست‌ها قابل انجام هستند.
انواع روش‌های غربالگری در سه ماه اول حاملگی عبارتند از:

1. تست خون مادر

   در این روش میزان پروتئین A پلاسمای خون (PAPP-A) و هورمون hCG ) گنادوتروپین جفتی انسان( که در هفته‌های نخست حاملگی، توسط جفت تولید می‌شوند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. با گرفتن نمونه خون از مادر، می‌توان سطح این دو فاکتور مهم را ارزیابی کرد. مقادیر غیر طبیعی آنها نشان دهنده احتمال وجود مشکلات کروموزمی مانند تریزومی 18، تریزومی 21 و... در جنین است.

2. سونوگرافی NT

   سونوگرافی شفافیت نوکال جنین یا غربالگری شفافیت پس گردنی، مایع پشت گردن جنین را اندازه گیری می‌کند. معمولا در جنین‌هایی که به اختلالات کروموزومی مبتلا هستند، ضخامت این مایع یا حجم آن بیش از حد معمول است.

3. سونوگرافی NB

   وجود یا عدم تشکیل استخوان تیغه بینی جنین، نقش مهمی در سنجش احتمال ابتلای او به ناهنجاری‌های کروموزمی دارد. برای مثال، معمولا در جنین‌های مبتلا به تریزومی 21، تیغه بینی وجود ندارد. با توجه به اهمیت موضوع، در سونوگرافی NB وجود تیغه بینی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

نحوه انجام غربالگری سه ماهه اول بارداری

با توجه به اینکه در غربالگری سه ماهه اول حاملگی از تست خون و سونوگرافی استفاده می‌شود، روش انجام هر کدام به شرح زیر است:

1. نحوه انجام تست خون مادر برای این آزمایش نیاز به اقدام خاصی مانند ناشتا بودن ندارید؛ با استفاده از یک سرنگ، مقداری از خون شما گرفته می‌شود؛ سپس، جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
2. نحوه انجام سونوگرافی برای سونوگرافی در سه ماهه اول حاملگی، بهتر است مثانه پُر باشد؛ پس قبل از آن مایعات بنوشید. کافیست روی تخت مخصوص دراز بکشید؛ پزشک بعد از آغشته کردن شکم شما به ژل مخصوص، با استفاده از ابزاری به نام پروب، به بررسی میزان مایع پشت گردنی جنین می‌پردازد. همچنین، وجود یا عدم وجود تیغه بینی را با استفاده از تصاویر به دست آمده بررسی می‌کند.
   در مواردی ممکن است برای افزایش دقت سونوگرافی، پزشک از سونوگرافی واژینال استفاده کند. به‌ طور کلی، مدت زمان انجام سونوگرافی بین 10 تا 20 دقیقه طول خواهد کشید. در صورت افزایش تعداد جنین (چند قلویی)، این مدت زمان افزایش پیدا می‌کند.

هزینه غربالگری سه ماهه اول بارداری

تعیین مبلغِ دقیق غربالگری سه ماهه اول بارداری ممکن نیست؛ زیرا به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

1. میزان پیشرفته بودن امکانات و تجهیزات آزمایشگاه یا مرکز سونوگرافی
2. چند قلو بودن جنین‌ها و نیاز به سونوگرافی‌های جداگانه
3. خصوصی یا دولتی بودن آزمایشگاه یا مرکز سونوگرافی
4. تحت پوشش بیمه بودن متقاضی انجام غربالگری
5. محل جغرافیایی آزمایشگاه یا مرکز سونوگرافی

برای انجام غربالگری سه ماهه اول بارداری به کجا مراجعه کنم؟

در ابتدا باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. وی با توجه به آگاهی از شرایط و پرونده پزشکی شما، راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار می‌دهد. سپس، بعد از تجویز روش غربالگری 3 ماهه اول حاملگی توسط وی، کافیست به یکی از آزمایشگاه‌ها یا مراکز سونوگرافی مجهز و معتبر معرفی شده مراجعه کنید.

آیا همه مادران باید غربالگری سه ماهه اول بارداری را انجام دهند؟

همه مادران می‌توانند از مزایای این روش‌ها استفاده کنند، اما انجام آن‌ها کاملا به اختیار و انتخاب والدین نوزاد است. اگر می‌خواهید زمان کافی را برای پیگیری مشکلات احتمالی در سلامت جنین خود داشته باشد، انجام غربالگری سه ماهه اول کار عاقلانه‌ای است. پس، فرصت را از دست ندهید!

نتایج غربالگری سه ماهه اول بارداری چگونه تفسیر می‌‌شوند؟

نتایج حاصل از روش‌های غربالگری سه ماهه اول حاملگی، مادرانِ باردار را در یکی از سه گروه زیر قرار می‌دهد:

1. کم خطر یا ایمن در این حالت نیاز به اقدام تشخیصی خاصی نیست؛ می‌توانید در سه ماهه دوم، تست خون AFP را انجام دهید تا بار دیگر وجود اختلالات کروموزمی مورد ارزیابی قرار گیرد.
2. خطر متوسط یا احتیاط برای این مادران، انجام غربالگری‌های 3 ماهه دوم حاملگی ضروریست؛ از این رو، پزشک توصیه اکید می‌کند نسبت به انجام آن‌ها در زمان مناسب اقدام کنید.
3. پر خطر مادرانی که نتایج غربالگری سه ماهه اول آن‌ها بیانگر وجود مشکل اساسی در جنین است، مطابق با تجویز پزشک لازم است، ضمن دریافت مشاوره ژنتیک، روش‌های تشخیصی دقیق‌تر و البته تهاجمی مانند نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS) یا آمنیوسنتز را انجام دهند.

آیا نتایج غربالگری سه ماهه اول بارداری قطعی است؟

خیر؛ این نتایج کمک می‌کند در صورت وجود اختلال در کروموزم‌های جنین، پزشک فرصت کافی را برای انجام اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب داشته باشد و روند حاملگی شما را به بهترین شکل ممکن هدایت کند. در موارد مشکوک، برای دستیابی به نتایج قطعی لازم است، از روش‌های تکمیل کننده مانند غربالگری DNA آزاد، آمنیوسنتز و... استفاده شود.
در زنانی که تست خون و سونوگرافی اِن تی را در کنار هم انجام می‌دهند، امکان تعیین نواقص مادرزادی مانند سندرم داون (تریزومی 21) و سندرم ادوارد (تریزومی 18) افزایش پیدا می‌کند. فراموش نکنید، عدم قطعیت نتایج در غربالگری سه ماهه اول، از اهمیت آن کم نمی‌کند.

سؤالات متداول

1. چقدر طول می‌کشد تا نتایج غربالگری سه ماهه اول بارداری آماده شوند؟

   نتایج تست خون، بستگی به تجهیزات آزمایشگاهی که به آن مراجعه کرده‌اید، دارد. در آزمایشگاه‌های پیشرفته، نتایج تا 2 ساعت قابل دریافت است. معمولا نتایج سونوگرافی نیز در همان روز یا نهایتا یک روز بعد قابل ارائه می‌باشد.

2. آیا انجام غربالگری سه ماهه اول بارداری به مادر یا جنین آسیب نمی‌رساند؟

   خیر؛ تمامی روش‌ها (تست سرم خون مادر و سونوگرافی) کاملا ایمن هستند. امواج استفاده شده در سونوگرافی از نوع فرا صوت بوده و آسیبی متوجه جنین نمی‌شود.

3. اگر جواب آزمایش‌های غربالگری سه ماهه اول بارداری مثبت بود، چکار کنم؟

   در این صورت پزشک انجام یکی از روش‌های غربالگری تشخیصی مانند آمنیوسنتز، CVS یا غربالگری DNA آزاد را تجویز خواهد کرد. گاهی نیاز به انجام سونوگرافی‌های تخصصی‌تر نیز وجود دارد.

4. با استفاده از غربالگری سه ماهه اول بارداری احتمال ابتلا به چه مشکلاتی شناسایی می‌شود؟

   معمولا شناسایی اختلالات کروموزمی بویژه سندرم داون با استفاده از غربالگری 3 ماهه اول امکان‌پذیر است.

5. آیا برای غربالگری سه ماهه اول بارداری نیاز به آمادگی‌های خاصی وجود دارد؟

   خیر. قبل از سونوگرافی بهتر است جهت بالا رفتن وضوح تصاویر، مثانه پُر باشد.

6. مزایای غربالگری سه ماهه اول بارداری چیست؟

   این امکان را فراهم می‌کند تا در صورت وجود اختلالات کروموزمی یا نواقص مادرزادی، فرصت کافی را برای اقدامات تشخیصی و درمانی در اختیار داشته باشید.

7. چه مواردی در غربالگری 3 ماهه اول مشخص نمی‌شود؟

   همه ناهنجاری‌های جنینی را نمی‌توان با استفاده از این روش تشخیص داد. برای مثال، امکان تشخیص نقص لوله عصبی، مانند بیماری اسپینا بیفیدا با این غربالگری امکان‌پذیر نیست.

8. احتمال تشخیص سندرم داون در غربالگری‌های سه ماهه اول چقدر است؟

   حدودا 85% احتمال جنین مبتلا به سندرم داون با استفاده از این غربالگری، درست تشخیص داده شده است.

9. آیا امکان انجام سونوگرافی زودتر از هفته یازدهم حاملگی وجود دارد؟

   در هفته شش تا 11 حاملگی می‌توانید از سونوگرافی مطابق با تجویز پزشک استفاده کنید. پزشک در 6 هفتگی می‌تواند ضربان قلب جنین را ببیند یا اصطلاحا تجسم آن را در مانیتور مشاهده کند؛ زیرا ضربان قلب جنین در این سن شنیده نمی‌شود!

10. چه فاکتورهای در کنار غربالگری در سه ماهه اول، بر نتایج نهایی اثرگذارند؟

    سن مادر و سن حاملگی در کنار نتایج تست خون و سونوگرافی به پزشک کمک می‌کنند، تحلیل درستی از میزان احتمال وجود اختلالات کروموزمی به دست آورد.