در این مطلب چه چیزی مطالعه می‌کنید
دوران حاملگی گرچه لذت بخش و هیجان انگیز است، اما می‌تواند با مشکلات و چالش‌هایی نیز همراه باشد. یکی از مشکلاتی که زنان باردار با آن مواجه می‌شوند، دیابت در دوران حاملگی است.
دیابت حاملگی در اثر افزایش قند خون رخ داده و می‌تواند خطرناک باشد. حال دیابت در دوران بارداری چه علائمی دارد؟ چگونه تشخص داده می‌شود؟ آیا برای جنین خطری به همراه دارد؟
این دسته از سوالات معمولا برای بسیاری از مادران مطرح شده و می‌توانند نگرانی‌هایی را برای آنها ایجاد کنند.
در ادامه این مطلب با ما‌همراه باشید تا با پاسخ به این پرسش‌ها عارضه دیابت بارداری را به طور دقیق مورد بررسی قرار دهیم.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت در دوران بارداری یکی از عارضه‌های نسبتا شایعی است که بسیاری از مادران باردار آن را تجربه می‌کنند. همانطور که می‌دانید گلوکز( قند) یکی از اصلی‌ترین منابع تامین کننده انرژی در بدن است.
حال انسولین نیز نوعی هورمون بوده که قند را وارد سلول‌های بدن می‌کند. اما در زمان حاملگی گاها سلول‌ها در برابر انسولین مقاومت می‌کنند. به همین دلیل بدن سعی می‌کند انسولین بیشتری تولید کند تا ورود گلوکز به سلول‌های بدن آسان‌تر اتفاق بیفتد.
اما بدن برخی از زنان باردار قادر به تولید انسولین بیشتر و اضافه‌تر نیست. در این صورت قند خون بدن افزایش یافته و فرد به دیابت بارداری مبتلا می‌شود.
انواع دیابت بارداری کدام‌اند؟
دیابت در دوران بارداری به دو گروه زیر دسته بندی می‌شود:
-
دیابت کلاس در بارداری A1
این نوع دیابت در حالت خفیف رخ داده و مادر نیاز به مصرف دارو ندارد. بلکه می‌تواند با اصلاح رژیم غذایی خود دیابت را درمان کند. -
دیابت کلاس در بارداری A2
اما نوع دوم دیابت در حالت حاد رخ داده و تنها با رژیم غذایی نمی‌توان آن را برطرف کرد. در این مورد فرد باید دارو مصرف کند. گاها هم پزشک ممکن است تزریق انسولین را پیشنهاد کند.
حال برخی افراد با تزریق انسولین دچار افت قند خون می‌شوند که این مورد هم باید توسط پزشک بررسی شود. چون افت قند خون نیز همانند افزایش آن برای مادر و جنین خطرآفرین است.
علائم دیابت بارداری در ماه‌های مختلف چیست؟
با توجه به تحقیقات انجام شده دیابت حاملگی در ۳ ماهه اول علائم یا نشانه خاصی ندارد. چون زمان زیادی از بارداری و ابتلای افراد به دیابت نگذشته است. در ۳ ماهه دوم نیز علائم نسبتا خفیف بوده و نگران کننده به نظر نمی‌رسند. اما در ۳ ماهه سوم فرد علائم حادی را مشاهده می‌کند که باید فورا مورد بررسی قرار گیرند.
این علائم عبارت‌اند از:
- تاری دید یکی از شایع‌ترین علائم دیابت حاملگی تاری دید میباشد. وقتی سطح گلوکز بدن افزایش یابد در ساختار چشم نیز تغییراتی ایجاد می‌شود. در این صورت قطعا تاری دید را تجربه خواهید کرد.
اگر یک وعده غذایی شیرین میل کنید، دیدتان کیفیت کافی نداشته و تمرکز بر اشیا برایتان دشوار است. حال وقتی دیابت را کنترل و درمان کنید دید شما نیز همانند قبل خواهد شد. - خستگی زیاد دیگر علامت شایع دیابت بارداری خستگی زیاد است. در زمان حاملگی به علت تغییرات هورمونی، بدن مرتبا احساس خستگی خواهد داشت و این کاملا طبیعی است. اما گاهی زنان باردار دچار خستگی بیش از حد شده و مرتبا میل به خواب و استراحت دارند.
این می‌تواند از نشانه‌های دیابت باشد. چون وقتی انسولین نتواند قند را به سلول‌ها برساند، قطعا بدن با کمبود انرژی مواجه شده و‌همین مسئله سبب خستگی مفرط خواهد شد. - تشنگی در زمان حاملگی بدن نیاز به آب بیشتری دارد و باید روزانه ۱۰ لیوان آب بنوشید. اما اگر هر روز این مقدار آب را مصرف کرده و بازهم احساس تشنگی دارید، ممکن است به دیابت دچار شده باشید. چرا که با بالا رفتن سطح کلوگز، بدن برای رقیق کردن قند سعی می‌کند از سلول‌ها آب استخراج کند. در این صورت فرد احساس تشنگی بیش از حد خواهد داشت.
- تکرر ادرار نیاز مکرر به دفع ادرار نیز از علائم مهم دیابت بارداری محسوب می‌شود. زنان حامله به علت افزایش جریان خون و فشاری که جنین بر روی مثانه اشان ایجاد می‌کند در طول روز نیاز به دفع ادرار بیشتری خواهند داشت.
اما افزایش قند خون این مشکل را حاد‌تر می‌کند. وقتی قند خون بالا برود کلیه‌ها دچار مشکل شده و فعالیت خود را افزایش می‌دهند. به این ترتیب ادرار بیشتری نیز تولید کرده و احساس نیاز به دفع ادرار نیز در خانم‌های باردار افزایش می‌یابد. - حالت تهوع و استفراغ انباشته شدن قند در خون می‌تواند سبب حالت تهوع و استفراغ در افراد شود. در نتیجه زنان بارداری که به دیابت دچار می‌شوند معمولا این علامت را نیز تجربه خواهند کرد.
- کاهش وزن دیابت بارداری با نوعی کاهش وزن گول زننده همراه خواهد بود. چون در ابتدا سلول‌ها نمی‌توانند از قند به عنوان سوخت استفاده کنند و بدن این حالت را به عنوان گرسنگی و ضعف به حساب می‌آورد. در نتیجه اشتها افزایش یافته و فرد غذای بیشتری مصرف می‌کند.
اما چون بازهم سلول‌ها قادر به جذب قند خون و مواد مغذی از غذای مصرف شده نیستند، ممکن است کاهش وزن اتفاق بیفتد. این نشانه بسیار نگران کننده است و معمولا از دست دادن وزن در زمان بارداری اصلا طبیعی نیست. - عفونت مکرر باکتری و میکروب‌ها از گلوکز تغذیه کرده و اینگونه رشد می‌کنند. حال اگر سطح قند خون در بدن افزایش یابد رشد باکتری‌ها سریع‌تر شده و احتمال عفونت ادراری و واژینال در زنان افزایش می‌یابد.
- خرناس کشیدن آخرین نشانه دیابت بارداری خرناس کشیدن است که معمولا در اثر انسداد مجرای تنفسی رخ می‌دهد. خرناس کشیدن در زنان حامله بسیار شایع است. اما اگر به دیابت هم مبتلا باشید احتمال بروز آن در شما بالاتر است.
دیابت بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دیابت در دوران بارداری به ۳ روش زیر قابل تشخیص خواهد بود:
- بررسی سوابق بیمار در مرحله اول پزشک سوابق فرد و مواردی مثل بیماری‌های زمینه‌ای، وراثت و ... را بررسی خواهد کرد. همچنین ممکن است در خصوص علائمی که بیمار در طول بارداری مشاهده می‌کند سوالاتی بپرسد.
- آزمایش ادرار دومین روش تشخیص قند خون در بارداری آزمایش ادرار است. در این روش سطح کوگلز در نمونه ادرار بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد و بالا بودن آن می‌تواند نشانه بروز دیابت باشد.
- آزمایش خون آزمایش خون که با نام تست دیابت نیز شناخته می‌شود کمک می‌کند تا سطح قند خون اندازه گیری شود. به این ترتیب تشخیص دیابت به سادگی صورت می‌پذیرد.
نحوه انجام آزمایش خون یا تست دیابت در بارداری
انجام تست قندخون یا همان آزمایش خون در بارداری به دو روش صورت می‌گیرد که در زیر به بررسی آنها پرداخته‌ایم:
-
تست چالش کلوگز
در این آزمایش باید ناشتا باشید و یک نمونه خون از بدن شما برداشته می‌شود. سپس باید یک محلول شیرین که حاوی ۵۰ گرم کلوگز است را میل کنید. این محلول باید در کمتر از پنج دقیقه مصرف شود.
حال یک الی دو ساعت بعد دوباره آزمایش خون انجام می‌شود و در نهایت میزان احتمال بروز دیابت بارداری مشخص خواهد شد. -
تست تحمل کلوگز
اگر پس از انجام آزمایش بالا به تشخیص پزشک احتمال ابتلای شما به دیابت بالا باشد، آزمایش تحمل کلوگلز برایتان تجویز می‌شود. در این مورد نیز باید ناشتا باشید و در کمتر از ۵ دقیقه محلول حاوی ۱۰۰ گرم کلوگز را میل کنید.
سپس دو مرتبه دیگر از خون شما نمونه برداری شده و در آخر پس از بررسی میزان قند خون دیابت به طور قطعی تشخیص داده خواهد شد.
روش‌های درمان دیابت بارداری چیست؟
روش‌های زیادی برای درمان و کنترل دیابت بارداری وجود دارد. پزشکان بر اساس شرایط بیمار و میزان حاد یا خفیف بودن دیابت او مناسب‌ترین روش درمانی را تجویز خواهند کرد.
در زیر به معرفی بهترین روش‌های درمان این عارضه در دوران بارداری پرداخته‌ایم:
-
ورزش و فعالیت بدنی منظم
یکی از عواملی که می‌تواند در کنترل دیابت موثر باشد ورزش و فعالیت بدنی میباشد. اگر بدن تحرک بیشتری داشته باشد سطح قند خون کاهش می‌یابد. پس می‌بايست تحت نظر پزشک انجام برخی فعالیت‌های بدنی سبک را آغاز کنید. برای مثال پیاده روی می‌تواند بهترین گزینه باشد و باید تا حد امکان کم تحرکی را کاهش دهید. -
مصرف آب فراوان
مصرف آب بیشتر نیز می‌تواند در درمان دیابت بارداری تاثیرگذار باشد. مصرف آب باعث رقیق شدن قند خون و دفع آسان‌تر آن از بدن می‌شود. پس نوشیدن مایعات را افزایش دهید. -
مصرف دارو
سومین روشی که برای درمان دیابت حاملگی پیشنهاد می‌شود مصرف دارو است. اگر دیابت شدید نباشد پزشک برخی داروهای خوراکی را تجویز خواهد کرد. این دارو‌ها به کاهش قند خون و افزایش تولید انسولین در بدن کمک می‌کنند. -
تزریق انسولین
اگر ۳ روش بالا اثربخشی کافی را نداشته و دیابت بارداری از نوع حاد و پیشرفته باشد، به احتمال زیاد پزشک تزریق انسولین را توصیه می‌کند. در این روش انسولین مستقیما به بدن تزریق گردیده و به این واسطه قند خون کنترل می‌شود.
چه عواملی خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهند؟
برخی عوامل وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به دیابت در دوران بارداری را افزایش دهند. این عوامل به شرح زیر هستند:
- حاملگی بعد از ۲۵ سالگی
- وجود سابقه دیابت خانوادگی و وراثت
- چند قلوزایی
- اضافه وزن قبل و بعد از حاملگی
- تولد نوزادی در گذشته با وزن بیش از ۴ کیلو
- کم تحرکی
- تجربه به دنیا آوردن نوزاد مرده یا سقط جنین
- مصرف بی رویه مواد قندی
اگر این عوامل در فرد وجود داشته باشند احتمال ابتلای او به دیابت دوران حاملگی نسبت به سایرین بیشتر است.
عوارض دیابت بارداری بر روی جنین
دیابت دوران بارداری بسیار خطرناک بوده و هم بر روی مادر و هم بر جنین تاثیرات منفی زیادی خواهد گذاشت. در این بخش عوارض دیابت بر جنین را بررسی می‌کنیم:
- تولد جنین با وزن بالا و غیر عادی
- ابتلا به مشکلات تنفسی
- سقط و مرگ جنین قبل یا بلافاصله بعد از تولد
- افت قند خون جنین
- بالا رفتن سطح قند خون جنین و ابتلای او به دیابت بعد از تولد
- افزایش احتمال نارسایی قلبی در جنین
- زردی یا یرقان قبل یا بعد از تولد
عوارض دیابت بارداری بر روی مادر
تاثیرات منفی و عوارض دیابت حاملگی بر روی مادر نیز عبارت‌اند از:
- عفونت‌های رحمی و واژینال
- افسردگی
- ابتلا به دیابت نوع ۲ بعد از زایمان
- زایمان سخت و دشوار
- فشار خون بالا
- دفع پروتئین بیش از حد
- زایمان زودرس
برای دیابت بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟
برای دیابت در زمان حاملگی می‌بايست ابتدا به متخصص زنان و زایمان مراجعه کرده تا وضعیت بیماری‌اتان به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. سپس در صورت لزوم ممکن است پزشک شما را به متخصص تغذیه یا کارشناسان دیگر نیز ارجاع دهد.
در صورت ابتلا به دیابت بارداری، باید هر چند وقت یکبار به پزشک مراجعه کنم؟
در حالت عادی اگر به دیابت مبتلا باشید باید سالانه ۳ الی چهار مرتبه به پزشک مراجعه کنید. اما در دوران حاملگی بدن شرایط حساس‌تری دارد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم هر ماه یک مرتبه به پزشک مراجعه کرده تا دیابت شما کنترل شود.
با شروع روند بهبودی تعداد دفعات مراجعه به پزشک نیز کاهش یافته و تنها برای چکاپ بدنی می‌توانید هر دو یا سه ماه یک بار به متخصص خود رجوع نمایید.
رژیم غذایی مناسب برای مادران مبتلا به دیابت بارداری
تغذیه و رژیم غذایی ارتباط مستقیمی با بهبود دیابت دوران حاملگی دارد. مثلا برخی مواد غذایی می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند. بعضی نیز در افزایش یا کاهش تولید انسولین موثر هستند.
به همین دلیل می‌بايست به یک متخصص تغذیه نیز مراجعه کنید تا رژیم غذایی مناسبی را برای شما تعیین کند. این رژیم باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر کنترل قند خون، انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن مادر و جنین را نیز تامین کند.
همچنین متخصص تغذیه ممکن است نکات زیر را به شما توصیه کند:
- در زمان ابتلا به دیابت بارداری مصرف کربوهیدرات را کاهش داده وسعی کنید بیشتر از حبوبات و غلات استفاده کنید.
- از مصرف بی رویه شیرینی جات و شکر اجتناب کنید.
- حداقل ۲۰ درصد از کالری مورد نیازتان را از مواد پروتئینی تامین کنید. اما توصیه ما به شما مصرف پروتئین‌های کم‌چرب است.
- مصرف میوه و سبزیجات خود را افزایش دهید.
- میران قند خون باید همیشه در حالت ثابت باشد. پس مصرف میان وعده‌ها را فراموش نکنید.
چگونه می‌توان دیابت در دوران بارداری را در منزل پایش کرد؟
دیابت بارداری در منزل نیز قابل پایش و سنجش است. به این کار خودپایشی گفته می‌شود. مادران باردار می‌توانند دستگاه قندسنج یا گلوکومتر را از داروخانه تهیه نمایند.
سپس با استفاده از آن هر روز سطح قند خون خود را اندازه گیری کنند. آمار روزانه سطح قند خون باید درون یک جدول به طور منظم درج شده و به پزشک معالج ارائه شود.
آیا دیابت بارداری پس از زایمان از بین می‌رود؟
دیابت در اکثر موارد بعد از زایمان از بین رفته و به طور کامل برطرف می‌شود. اما اگر مادر تحرک کافی نداشته و دچار افزایش وزن شود، احتمال ابتلای او به دیابت نوع ۲ پس از زایمان نیز وجود دارد.
ورزش کردن، شیردادن نوزاد و رژیم غذایی مناسب می‌تواند از بروز این عارضه بعد از زایمان جلوگیری کند. ۱۰ تا ۱۲ هفته پس از وضع حمل توصیه می‌شود مادران باردار به پزشک مراجعه کنند تا سطح قند خون آنها سنجش شده و اگر غیر عادی است تحت درمان قرار گیرند.
اگر هم وضعیت قند خون آنها نرمال باشد نیاز به اقدام خاصی نبوده و فقط می‌بايست سالی یک مرتبه آزمایش خون انجام شود.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت بارداری
ابتلا به دیابت دوران حاملگی می‌تواند زمینه ساز بروز مشکلات زیادی باشد. پس بهترین کار پیشگیری از این عارضه میباشد. برای جلوگیری از بروز دیابت به نکات زیر توجه کنید:
- روحیه‌اتان را تقویت کرده و استرس و اضطراب را از خود دور کنید.
- هر روز فعالیت بدنی داشته و هیچگاه بی تحرک نباشید.
- پیاده روی کنید.
- رژیم‌غذایی سالم و اصولی داشته باشید.
- مصرف مایعات را افزایش دهید.
- هر روز در تایم‌های از پیش تعیین شده و به صورت منظم وعده‌های غذایی‌اتان را میل کنید.
- در بازه‌های زمانی مختلف جهت انجام چکاپ بدنی به پزشک مراجعه کنید.
- از مصرف بی رویه مواد غذایی و پرخوری پرهیز کنید.
- مصرف کربوهیدرات و شکر را محدود کنید.
آیا دیابت بارداری با جنسیت جنین ارتباط دارد؟
در این خصوص هنوز تحقیقات کامل و دقیقی صورت نگرفته است. اما برخی مطالعات نشان می‌دهد که جنین پسر می‌تواند بر چرخه متابولیسم مادر تاثیر بیشتری بگذارد. در نتیجه زنانی که جنسیت جنین آنها پسر است، معمولأ بیش از سایرین به دیابت مبتلا می‌شوند. البته این مسئله نیاز به تحقیقات بیشتری داشته و همچنان از لحاظ علمی به طور قطعی تایید نشده است.
سوالات متداول
-
آیا ورزش در دوران بارداری به کنترل دیابت کمک می‌کند؟
بله، ورزش می‌تواند دفع قند خون از بدن را تسریع بخشیده و اینگونه به کنترل دیابت کمک کند. -
آیا برای درمان دیابت بارداری باید انسولین تزریق کرد؟
اگر این عارضه در نوع حاد و پیشرفته رخ دهد تزریق انسولین پیشنهاد می‌شود. -
چه زمانی باید برای بررسی قند خون در بارداری اقدام کرد؟
بهتر است در هفته‌های ۱۸ تا ۲۸ بارداری اقدام کنید اما علاوه بر آن چکاپ ماهانه و منظم هم توصیه می‌شود. -
آیا دیابت در دوران بارداری به سلامت جنین آسیب می‌رساند؟
بله، این عارضه با خطرات زیادی برای جنین همراه بوده و می‌تواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد. -
آیا دیابت در دوران حاملگی سلامت مادر را به خطر می‌اندازد؟
بله، دیابت بارداری بر سلامت مادر نیز تاثیرات منفی دارد که در متن مقاله بیشتر به این مسئله پرداخته‌ایم. -
آیا همه مادران در دوران بارداری خود به دیابت مبتلا می‌شوند؟
خیر، گرچه این عارضه شایع است اما برخی از مادران نیز آن را تجربه نخواهند کرد. -
آیا ممکن است در بارداری‌های بعدی نیز به دیابت مبتلا شوم؟
بله، اگر در بارداری اول به دیابت مبتلا شوید احتمال بروز دیابت در بارداری‌های بعدی نیز افزایش می‌یابد. -
عدد قند خون در بارداری چند باشد خطرناک است؟
قندخون خانم‌های باردار در حالتی که ناشتا باشند می‌بايست کمتر از ۹۵ باشد. حال پس از صرف اولین وعده غذایی قند خون آنها تا عدد ۱۵۰ افزایش می‌یابد و دو ساعت بعد نیز به ۱۰۰ تا ۱۲۰ تغییر می‌کند. اگر قند خون از ۱۵۰ فراتر برود خطرناک است و باید مورد معاینه قرار گیرید. -
برای درمان دیابت بارداری چه چیزی بخوریم؟
بهتر است در طول روز غلات، حبوبات، میوه و سبزیجات، پروتئین و آب بیشتری مصرف کنید. -
بهترین صبحانه برای دیابت در بارداری چیست؟
بهتر است در وعده صبحانه از مواد غذایی حاوی پروتئین، آهن، کلسیم و ویتامین استفاده کنید. برای مثال نان و پنیر و گردو، تخم مرغ آب پز، بلغور جو، اوتمیل بدون قند و ... بهترین انواع صبحانه برای یک زن باردار مبتلا به دیابت محسوب می‌شوند.
