آیا این مطلب برای شما مفید است؟
بارداری با تغییرات فیزیولوژیکی متعددی مشخص می‌شود که ممکن است منجر به انواع علائم و اغلب به شکایات گوارشی مانند سوزش سر دل، تهوع و استفراغ یا یبوست شود. یکی از مهم‌ترین مشکلات گوارشی، دیسفاژی یا مشکل در بلع غذا در بارداری است. بیماری‌ها و شرایط مختلفی ممکن است باعث دیسفاژی شوند و مدیریت و درمان آن به علت بستگی دارد.
علائم اصلی دیسفاژی چیست؟
چه عللی باعث ایجاد اختلال در بلع غذا در دوران بارداری می‌شوند؟
راه‌های درمان مشکل در بلع غذا در بارداری کدام‌اند؟
در این مقاله، اطلاعات جامعی درباره علل این مشکل به همراه علائم، تشخیص و درمان‌های بالقوه ارائه خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
مشکل در بلع غذا یا دیسفاژی چیست؟
بلع ممکن است یک حرکت ساده به نظر برسد، اما در واقع شامل هماهنگی دقیق 50 جفت ماهیچه، تعداد زیادی از اعصاب، حنجره (دستگاه صوتی) و مری است. دیسفاژی یا اختلال در بلع می‌تواند به دلیل مشکل در هر یک از مراحل فرایند بلع ایجاد شود.
انواع دیسفاژی یا مشکل در بلع غذا
سه نوع دیسفاژی عمومی وجود دارد:
-
دیسفاژی دهانی (دیسفاژی فوقانی)
مشکل در دهان است و گاهی پس از سکته مغزی و در اثر ضعف زبان، در جویدن غذا یا عبور مواد غذایی از دهان مشکلاتی ایجاد می‌شود. -
دیسفاژی حلقی
در دیسفاژی حلقی، گلو دچار مشکل است. مشکلات گلو اغلب ناشی از یک مشکل عصبی است که بر روی اعصاب تأثیر می‌گذارد (مانند بیماری پارکینسون، سکته مغزی، یا اسکلروز جانبی آمیوتروفی). -
دیسفاژی مری (دیسفاژی پایینی)
مشکل در مری است. این مشکل معمولاً به دلیل انسداد یا تحریک شدن است. اغلب فرایند جراحی مورد نیاز است. شایان ذکر است که درد هنگام بلع (ادینوفاژی) متفاوت از دیسفاژی است، اما ممکن است هر دو در یک زمان ایجاد شوند و احساس گیر کردن چیزی در گلو وجود دارد.
آیا اختلال در بلع غذا در بارداری طبیعی است؟
افزایش سطح برخی هورمون‌ها که در دوران بارداری رخ می‌دهد، باعث ایجاد تغییرات مختلفی در بدن می‌شود. یکی از مهم‌ترین تغییرات، ضعف دریچه اسفنکتر معده و کندی دستگاه گوارش است. از طرف دیگر جنینی که در رحم رشد می‌کند، به معده فشار آورده و ممکن است باعث رفلاکس یا بازگشت اسید معده به مری شود.
مجموع این شرایط باعث ضعف سیستم گوارشی و عدم عملکرد مناسب دهان یا مری شده و در نتیجه مواد غذایی مصرف شده با صرف زمان و زحمت بیشتری به معده انتقال می‌یابند.
بنابراین، با توجه به دلایلی که بیان شد، اختلال بلع در بارداری طبیعی است. البته در موارد نادر ممکن است مشکل در بلع غذا در بارداری به دلایل جدی‌تری مانند برخی بیماری‌های گوارشی باشد. در هر صورت از آنجایی که اختلال در بلع غذا می‌تواند عوارض خطرناکی مانند سوء تغذیه، کم آبی بدن و پنومونی را برای مادر باردار به همراه داشته باشد، با بروز علائم باید به پزشک خود مراجعه کنید.
علائم دیسفاژی یا مشکل در بلع غذا در بارداری
برخی از افراد مبتلا به دیسفاژی در بلع برخی غذاها یا مایعات مشکل دارند، در حالی که برخی دیگر اصلاً نمی‌توانند قورت دهند. سایر علائم مرتبط با دیسفاژی در بارداری عبارت‌اند از:
- احساس خفگی در هنگام غذا خوردن
- سرفه کردن یا احساس گرفتگی هنگام بلع
- جاری شدن آب دهان
- بازگشت اسید معده یا مواد غذایی به گلو
- سوزش سردل مکرر
- گرفتگی صدا
- احساس گیرکردن غذا در گلو و یا قفسه سینه و یا پشت جناغ سینه
- بالا آوردن غذا (استفراغ)
- دشواری در کنترل غذا در دهان
- دشواری در شروع فرآیند بلعیدن
- ناتوانی در کنترل بزاق دهان
با گذشت زمان، دیسفاژی همچنین می‌تواند علائمی مانند کاهش وزن و عفونت‌های مکرر قفسه سینه را ایجاد کند.
علل مشکل بلع غذا در بارداری
اگرچه اصطلاح پزشکی "دیسفاژی" اغلب به عنوان یک علامت یا نشانه در نظر گرفته می‌شود، اما گاهی اوقات برای توصیف یک بیماری به تنهایی استفاده می‌شود. طیف وسیعی از علل بالقوه برای دیسفاژی وجود دارد. اما مهم‌ترین علل مشکل بلع غذا در بارداری شامل این موارد است:
-
تغییرات هورمونی
استروژن و پروژسترون، دو هورمون زنانه هستند که در دوران حاملگی بیشتر ترشح می‌شوند و وجود آنها برای ادامه بارداری ضروری است.
این دو هورمون باعث شل شدن عضلات رحم شده و اثرات جانبی مانند شل کردن عضله دریچه تحتانی مری و کند کردن هضم غذا را نیز به همراه دارند که هر دو این عوامل می‌تواند باعث برگشت مواد از معده و ایجاد مشکل در بلع غذا در بارداری شوند. -
فشار رحم به معده
افزایش وزن به خصوص افزایش محیط دور شکم باعث ایجاد فشار بر معده و دهانه تحتانی مری می‌شود. از طرفی رشد جنین و افزایش سایز رحم نیز بر معده فشار وارد کرده و باعث خروج مواد غذایی از معده به مری می‌شود. همه این موارد می‌تواند فرایند بلع غذا را در بارداری دچار مشکل کند. -
عادت‌های نادرست غذاخوردن
غذاهای چرب و سرخ شده، غذاهای تند و پرادویه، پیاز، گوجه‌فرنگی، شکلات، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، الکل و سیگار می‌توانند باعث رفلاکس و سوزش سردل و تشدید مشکل در بلع غذا در بارداری شوند. دراز کشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا هم از عادات نادرستی است که می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. -
انسداد
شرایطی که باعث انسداد در گلو یا باریک شدن مری (لوله‌ای که غذا را از دهان شما به معده می‌برد) می‌تواند بلع را دشوار کند. این ممکن است اتفاق بیفتد اگر شما:- بیماری رفلاکس معده(GERD) داشته باشید. هنگامی که اسید معده به طور منظم به مری شما برگشت می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد زخم در مری شود که سپس باعث ایجاد اسکار می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند مری شما را باریک‌تر کنند.
- ازوفاژیت داشته باشد. این بیماری، التهاب مری است که می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی مانند GERD یا عفونت یا گیر کردن یک قرص در مری باشد. همچنین می‌تواند ناشی از واکنش آلرژیک به غذا یا چیزهای موجود در هوا باشد.
-
شرایط عضلانی
هر شرایطی که بر عضلات مورد استفاده برای فشاردادن غذا به مری و معده تأثیر بگذارد، می‌تواند باعث دیسفاژی یا مشکل بلع غذا در بارداری شود، اگرچه چنین شرایطی نادر است.
دو مشکل عضلانی مرتبط با دیسفاژی عبارت‌اند از:- اسکلرودرمی
زمانی که سیستم ایمنی (سیستم دفاعی طبیعی بدن) به بافت سالم حمله می‌کند و منجر به سفت‌شدن عضلات گلو و مری می‌شود. - آشالازی
شرایطی که در آن عضلات مری توانایی خود را برای استراحت و باز شدن از دست می‌دهند تا غذا یا مایعات وارد معده شود.
- اسکلرودرمی
روش‌های تشخیص علل اختلال در بلع در بارداری
پزشک متخصص برای یافتن علت دیسفاژی، ممکن است یک یا چندین آزمایش را برای شما تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل:
- آسیب‌شناسی گفتاری زبانی آسیب شناسان با بیان پرسش‌هایی سعی می‌کنند بفهمند که علت مشکل در بلع غذا در بارداری چیست و چه بخشی از فرایند بلع دچار مشکل می‌شود. در مورد علائم از بیمار سؤال می‌شود، در حال حاضر چه مدت است که این مشکل را دارند، آیا مشکل با خوردن مایعات، جامدات و یا هر دو ایجاد می‌شود.
- تست بلع این کار معمولاً توسط یک متخصص گفتار درمانی انجام می‌شود. آنها قوام‌های مختلف مواد غذایی و مایع را بررسی می‌کنند که ببینند چه چیزی باعث مشکل در بلع غذا در بارداری می‌شود. همچنین ممکن است یک تست بلع ویدئویی انجام دهند تا ببینند مشکل در کجا وجود دارد.
- ارزیابی تغذیه‌ای ممکن است برای بررسی اینکه کمبود مواد مغذی (سوء تغذیه) ندارید، به آزمایش خون برای ارزیابی تغذیه نیاز داشته باشید.
- آندوسکوپی پزشک از یک دوربین برای مشاهده داخل مری استفاده می‌کند. در صورت پیداکردن چیزی که احتمال می‌دهند سرطانی باشند، یک قطعه کوچک از بافت برای آزمایش بیوپسی برداشته می‌شود.
- مانومتری مانومتری ممکن است زمانی مورد استفاده قرار گیرد که هیچ چیزی در طی آندوسکوپی یافت نشود. در طول این آزمایش، یک لوله کوچک در مری شما قرار می‌گیرد. این لوله به کامپیوتری متصل است که فشار مری شما را هنگام بلع اندازه‌گیری می‌کند.
روش‌های درمان مشکل بلع غذا یا دیسفاژی در بارداری
درمان شما بستگی به این دارد که چه چیزی باعث دیسفاژی شما شده است. پزشک با توجه به شرایط مادر و جنین، بهترین روش را انتخاب می‌کند. روش‌های درمان مشکل بلع غذا در بارداری شامل موارد زیر است:
- توان‌بخشی این کار با گفتار و زبان درمانگر انجام می‌شود. روش‌های جدیدی را برای بلع صحیح به مادر باردار آموزش خواهند داد. تمرینات به بهبود عضلات و نحوه واکنش آنها کمک می‌کند.
- تغییرات رژیم غذایی ممکن است برای اطمینان از دریافت یک رژیم غذایی سالم و متعادل به یک متخصص تغذیه ارجاع داده شوید تا در مورد تغییرات در رژیم غذایی خود به شما توصیه کند.
یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما توصیه‌هایی در مورد غذاهای نرم‌تر و مایعات غلیظی بدهد که ممکن است قورت دادن آنها برای شما آسان‌تر باشد.
آنها همچنین توصیه می‌کنند تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید و بین وعده‌های اصلی، میان‌وعده داشته باشید؛ اما حجم مواد غذایی در هر وعده را کاهش دهید. غذا را به‌آرامی میل کنید و آن را به‌خوبی بجوید. - دارو بسته به علت و شرایط مادر باردار، پزشک ممکن است برای درمان دیسفاژی مری، دارو تجویز کند. به‌عنوان‌مثال، مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) که برای درمان سوء هاضمه استفاده می‌شوند ممکن است علائم ناشی از باریک شدن یا زخم شدن مری را بهبود بخشند.
- استفاده از لوله‌های تغذیه در موارد نادر، فردی که دیسفاژی شدید دارد، ممکن است به لوله تغذیه نیاز داشته باشد، زیرا قادر به دریافت غذا و مایعات کافی نیست و در معرض خطر سوء تغذیه و کم آبی که برای مادر باردار بسیار خطرناک است، قرار دارد.
یک لوله تغذیه همچنین می‌تواند مصرف داروهایی را که ممکن است مادر باردار برای سایر شرایط پزشکی به آن نیاز داشته باشد، آسان‌تر کند.
چه زمانی باید برای مشکل در بلع غذا در بارداری به پزشک مراجعه کرد؟
هر فردی که در دوران بارداری، در بلعیدن مشکل دارد یا هر نشانه دیگری از دیسفاژی دارد، باید در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کند تا برای از بین رفتن علائم خود و جلوگیری از عوارض خطرناک، تحت درمان قرار بگیرد.
برای اختلال در بلع در بارداری باید به چه دکتری مراجعه کرد؟
اگر دچار اختلال در بلع در بارداری هستید، باید ابتدا به متخصص زنان خود مراجعه کنید. پزشک در مورد علائم شما سؤالاتی می‌پرسد و شما را معاینه می‌کند. او می‌خواهد بداند که آیا در بلع جامدات، مایعات یا هر دو مشکل دارید.
او همچنین می‌خواهد بداند که احساس می‌کنید غذاها یا مایعات در کجا گیر می‌کنند، آیا و برای چه مدت سوزش سر دل و چه مدت در بلع مشکل داشته‌اید. او همچنین ممکن است رفلاکس، قدرت عضلانی و گفتار شما را بررسی کند. سپس ممکن است شما را به یکی از متخصصان زیر ارجاع دهد:
- متخصص گوش و حلق و بینی که مشکلات گوش، بینی و گلو را درمان می‌کند.
- متخصص گوارش که مشکلات دستگاه گوارش را درمان می‌کند.
- متخصص مغز و اعصاب که مشکلات مغز، نخاع و سیستم عصبی را درمان می‌کند.
- آسیب‌شناس گفتار و زبان که مشکلات بلع را ارزیابی و درمان می‌کند.
روش‌های پیشگیری از اختلال در بلع در بارداری
با آنکه اختلال بلع در بارداری درمان دارد؛ اما بهتر است که مادران باردار با رعایت نکاتی از این بیماری پیشگیری کرده تا به آن گرفتار نشوند. با رعایت نکات زیر می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد:
- جویدن کامل غذا
- آهسته و آرام خوردن غذا
- افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کم کردن حجم آن
- خوردن غذاهای نرم و نوشیدنی‌های گرم
- تأمین مواد غذایی لازم بدن
آیا اختلال در بلع در بارداری به سلامت مادر و جنین آسیب می‌رساند؟
جنین شما برای رشد مناسب نیاز به کالری و تغذیه مناسب دارد. اگر به درستی غذا نخورید، خطر آسیب رسیدن به کودک به دلیل سوء تغذیه و کم آبی بدن وجود خواهد داشت. علاوه بر این، عادت‌های غذایی شما در طول بارداری بر میزان وزن شما تأثیر می‌گذارد که می‌تواند بدن را بعد از بارداری تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین یکی از رایج‌ترین مشکلات دیسفاژی، سرفه یا خفگی است. زمانی که چیزی به روش اشتباه بلعیده شود، راه هوایی شما را مسدود کرده و وارد ریه‌ها می‌شود. این بلع نادرست می‌تواند منجر به عفونت قفسه سینه، مانند ذات الریه آسپیراسیون شود که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
آیا مشکل بلع غذا در بارداری با جنسیت جنین ارتباطی دارد؟
اختلال در بلع غذا، یکی از مشکلات شایع دوران بارداری است که به دلیل تغییرات هورمونی که در بارداری رخ می‌دهد و فشاری که به دلیل وجود جنین در رحم به معده وارد می‌شود، اتفاق می‌افتد. فرقی هم نمی‌کند جنین دختر باشد یا پسر. در هر صورت این تغییرات هورمونی و فیزیکی ممکن است باعث ایجاد مشکل در بلع غذا در بارداری شوند؛ بنابراین اختلال در بلع غذا در بارداری، هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارد.
سخن پایانی
بسیاری از مادران در دوران بارداری دچار مشکل در بلع غذا می‌شوند. همان طور که گفته شد، این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی رخ دهد. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که عدم درمان یا تأخیر در درمان این مشکل، می‌تواند عوارض خطرناکی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد؛ بنابراین ضروری است با بروز هرگونه علائم دیسفاژی یا مشکل در بلع غذا در بارداری، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
سؤالات متداول
-
آیا همه مادران در دوران بارداری خود دچار اختلال در بلع می‌شوند؟
مشکل در بلع غذا در بارداری یکی از بیماری‌های تقریبا شایعی است که هر مادر بارداری ممکن است به آن گرفتار شود. این اختلال، اغلب از اواسط بارداری به بعد ایجاد می‌شود. اما ممکن است برخی از زنان باردار اختلال بلع را در سه ماهه اول تجربه کنند. -
علل مشکل بلع غذا در بارداری چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند سبب ایجاد اختلال بلع در دوران بارداری شوند. اما اصلی‌ترین علت مشکل بلع غذا در بارداری، تغییرات هورمونی و فیزیکی است که باعث ضعف سیستم گوارشی و عدم عملکرد مناسب دهان یا مری شده و در نتیجه انتقال مواد غذایی مصرف شده به معده، با کندی و زحمت بیشتری انجام می‌شود. -
آیا دیسفاژی یا مشکل در بلع غذا در بارداری قابل درمان است؟
اختلال بلع در بارداری اغلب به راحتی قابل درمان است. پزشک با در نظر گرفتن علت دیسفاژی، در مورد روش درمان یا مدیریت آن، تصمیم گیری خواهد کرد. روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد که باتوجه‌به شرایط بیمار و تشخیص پزشک می‌تواند شامل اصلاح رژیم غذایی، توان بخشی، دارو و در موارد پیشرفته، تغذیه از طریق لوله باشد. -
آیا اختلال در بلع غذا در بارداری می‌تواند خطرناک باشد؟
اختلال در بلع غذا در بارداری اگر به موقع درمان شود، خطری نخواهد داشت؛ اما در صورت تأخیر در درمان می‌تواند عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد.
داشتن تغذیه مناسب و کافی یکی از مهم‌ترین عوامل رشد جنین است. مادران بارداری که دچار اختلال در بلع هستند، نمی‌توانند آب و مواد غذایی مورد نیاز را به میزان کافی دریافت کنند. به همین دلیل دچار سوء تغذیه و کم آبی بدن می‌شوند که هر کدام می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر گذار باشد.
