سوزش معده در بارداری

آیا این مطلب برای شما مفید است؟

با شروع حاملگی، بدن دچار تغییرات کوچک و بزرگ زیادی می‌شود تا بتواند شرایط لازم را برای رشد سالم جنین فراهم کند. گاهی این تغییرات با عوارض ناخوشایندی همراه است و می‌تواند مادر را با مشکلات جسمی و روحی مواجه کند. یکی از تجارب آزار دهنده، سوزش معده در بارداری است.
با تکرار این درد در هر بار غذا خوردن و حتی هنگام خواب، نگرانی‌هایی برای مادر بوجود می‌آید: آیا سوزش معده در بارداری خطرناک است؟ دلیل آن چیست و چه زمان برطرف می‌شود؟ آیا راهی برای درمان سریع یا پیشگیری از آن وجود دارد؟ می‌توانم بدون نگرانی از سلامت فرزندم، دارو مصرف کنم؟ و... .
اگر کمی صبور باشید، با خواندن این مطلب پاسخ تمام سؤالات خود را خواهید گرفت.

سوزش معده در بارداری! آیا طبیعی است؟

سوزش معده یکی از شایع‌ترین اثرات بارداری است. زنان باردار در ابتدا و اواخر دوران بارداری، مستعد ابتلا به سوزش معده هستند. در واقع، تغییرات هورمونی و فیزیکی بدن باعث سوزش سر دل می‌شود. در هر فرد این درد درجه متفاوتی دارد؛ از یک درد خفیف و آزار جزئی گرفته تا سوزش شدید که خواب و خوراک را از شما می‌گیرد.
در برخی زنان این مشکل بعد از مدت زمان کوتاهی کاملا رفع می‌شود. خوشبختانه راهکارهای زیادی برای برطرف کردن سوزش معده در حاملگی وجود دارد؛ از تغییر در سبک و عادات زندگی گرفته تا مصرف برخی داروهای بی‌خطر برای جنین. کافیست موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کند.

آیا سوزش معده در بارداری خطرناک است؟

سوزش سر دل در بارداری به خودی خود خطرناک نیست؛ به بیان دیگر، این مسئله بیشتر مادر را رنج می‌دهد و برای جنین خطری ندارد. زمانی که سوزش معده غیر قابل کنترل شود، می‌تواند تغذیه و خواب مادر را مختل کند؛ اینجاست که دخالت پزشک و درمان فوری برای پیشگیری از عوارض بعدی ضرورت پیدا می‌کند.
در برخی موارد، سوزش معده در بارداری می‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری خاص باشد و باید جدی گرفته شود. برای مثال، در سندرم HELLP که شکل نادر و تشدید شده‌ای از بیماری پره اکلامپسی (فشار خون بالا) است، سوزش سر دل، سوزش در قفسه سینه، درد و فشار در ناحیه فوقانی معده از علائم هشدار دهنده هستند.

علل سوزش معده در بارداری

سوزش معده در دوران حاملگی به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. البته زنانی که قبل از باردار شدن سابقه ابتلا به سوزش سر دل داشته‌‌اند، ممکن است در دوران بارداری مجددا آن را تجربه کنند. برخی از مهم‌ترین دلایل سوزش معده در بارداری عبارتند از:

1. تهوع صبحگاهی

   در روزهای ابتدایی حاملگی، ممکن است به علت افزایش سطح هورمون‌هایی مانند استروژن، تهوع صبحگاهی را تجربه کنید. این مسئله علائمی مثل: حالت تهوع، استفراغ و حتی سوزش سر دل یا معده ایجاد می‌کند. توجه کنید، مصرف برخی از داروهای ضد تهوع نیز ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن سوزش معده در دوران بارداری شوند.

2. شل شدن عضلات در محل اتصال معده و مری

   در دوران بارداری، عملکرد هورمون‌های زنانه باعث شُل شدن عضلات دستگاه گوارش و کاهش تحرک معده و روده‌ها می‌شود. ماهیچه‌های محل اتصال معده و مری (اسفنکتر تحتانی مری) نیز مستعد شل شدن هستند و همین امر می‌تواند منجر به برگشت اسید معده به مری شود.

3. فشرده شدن معده و روده توسط رحم

   بزرگ شدن رحم در اثر رشد جنین، به معده و روده‌ها فشار وارد می‌کند و باعث کاهش تحرک دستگاه گوارش می‌شود. سوزش سر دل و بی‌اشتهایی در سه ماهه سوم بارداری، به دلیل فشاری است که رحم به معده وارد می‌کند. هر چه شکم بزرگ‌تر می‌شود، رسیدن اسید معده به مری آسان‌تر می‌شود. همچنین، این فشار می‌تواند منجر به کاهش سرعت هضم غذا شود. به همین دلیل است که با پیشرفت بارداری، سوزش سر دل بدتر می‌شود.

4. استرس

   گاهی منشاء سوزش معده در بارداری یا حتی درد معده، عصبی است؛ در واقع، استرس ناشی از کمبود خواب یا مواجه شدن با شرایط جدید جسمی در بارداری می‌تواند منجر به سوزش سر دل شود.

5. کُند شدن عملکرد سیستم گوارش

   با تغییر در سطح هورمون‌ها در طول بارداری، فرایند هضم و دفع غذا نیز با تغییراتی همراه است. افزایش هورمون پروژسترون عملکرد سیستم گوارش را کُند می‌کند. در نتیجه، حرکت آهسته روده‌ها در انتقال غذا به معده و هضم کُندتر غذا، باعث نفخ و سوزش سر دل می‌شود.

علائم سوزش معده در بارداری

احساس ناخوشایند سوزش در معده معمولا بلافاصله بعد از صرف غذا و یا با تاریک شدن هوا شروع می‌شود. سوزش معده در بارداری از چند دقیقه تا چند ساعت طول خواهد کشید. این درد بویژه در ماه‌های پایانی حاملگی خواب راحت را از چشمان مادر می‌گیرد. برخی از علائم رایج سوزش سر دل عبارتند از:

1. نفخ شکم
2. درد در گلو
3. بوی بد دهان
4. ترشح بزاق قوی
5. تهوع و استفراغ
6. طعم اسیدی در دهان
7. آروغ ترش و یا آروغ‌های مکرر
8. احساس پُری معده، سنگینی یا سیری
9. احساس سوزش در قفسه سینه، گلو یا پشت دهان
10. دردی که بعد از خوردن غذاهای اسیدی، چرب یا سرخ شده بدتر می‌شود.
11. دردی که هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود و می‌تواند مانع خوابیدن شود.

روش‌های تشخیص علت سوزش معده در بارداری

معمولا با مشاهده اولین علائم متوجه خواهید شد، به سوزش معده دچار شده‌اید. در صورت مراجعه به پزشک، وی اقدامات زیر را انجام خواهد داد:

1. معاینه فیزیکی

   با بررسی علائم، شما را معاینه خواهد کرد و از شما در مورد زمان بروز علائم، ارتباط آن با مصرف مواد غذایی، سابقه مشکلات گوارشی و... خواهد پرسید. در صورت سابقه ابتلا به سوزش معده قبل از بارداری، اطلاعات کامل را در اختیار وی قرار دهید.

2. تجویز آزمایش خون و ادرار

   معمولا با آزمایش روتین خون و ادرار، دید کلی از وضعیت سلامتی شما به دست می‌آورد. برای مثال میزان قند خون، چربی، PH خون، وجود عفونت و... از مواردیست که در این تست‌ها مشخص می‌شود.

3. مانیتورینگ رفلاکس مری

   در این آزمایش که با قرار دادن دستگاهی کوچک به نام پروب در مری انجام می‌شود، سطح اسید برای حداقل 24 ساعت اندازه‌گیری می‌شود. در نهایت، مشخص می‌کند آیا بازگشت اسید از معده به مری (رفلاکس) در شما اتفاق می‌افتد یا خیر.

4. سونوگرافی

   سونوگرافی شکم، روشی معمول برای بررسی وضعیت دستگاه گوارش محسوب می‌شود. همچنین، پزشک می‌تواند سلامت قسمت‌هایی مانند طحال، کلیه‌ها، مجاری ادرار، کبد، کیسه صفرا را نیز با سونوگرافی شکمی ارزیابی کند.

روش‌های درمان سوزش معده در بارداری

پزشکان برای درمان سوءهاضمه و سوزش معده در بارداری، با احتیاط بیشتری راهکارهای درمانی را ارائه می‌دهند. رایج‌ترین روش‌های درمان عبارتند از:

1. روش‌های غیر دارویی

   جهت حفظ سلامت جنین، روش‌های درمانی غیر دارویی در اولویت اصلی قرار دارد. پزشک با ارائه دستورالعمل‌های لازم، سبک زندگی سالم‌تری را به شما ارائه می‌دهد. با چند تغییر کوچک در رژیم غذایی و عادات روزانه، به راحتی می‌توانید این درد را تسکین داده و رفع کنید. برای مثال ترک مصرف نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای تُند، نخوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا و... .

2. روش‌های دارویی

   در مواردی که شدت درد، باعث اختلال جدی در خواب و تغذیه شما شده باشد، پزشک از داروهای آنتی اسید بی‌خطر استفاده خواهد کرد. داروهای کاهش دهنده اسید معده می‌توانند، مؤثر عمل کنند. برای مثال سوکرالفات، Almagel، شربت Gaviscon و... . این داروها اغلب اسید معده را خنثی کرده و یک لایه محافظ روی دیواره معده تشکیل می‌دهند.

توجه: هرگز و هرگز خودسرانه اقدام به مصرف داروهای بدون نسخه نکنید. برخی از آنتی اسیدها دارای سطح بالایی از سدیم هستند و می‌توانند باعث تورم و احتباس آب در بدنتان شوند. همچنین، تعدادی از آن‌ها حاوی آلومینیوم هستند که برای زنان باردار خطراتی را ایجاد می‌کند.

زمان مراجعه به پزشک برای سوزش معده در بارداری

هر خانم باردار باید مرتبا جهت دریافت معاینات دوره‌ای به متخصص زنان مراجعه کند. توصیه می‌کنیم هر علامت جزئی را جدی بگیرید و با پزشک خود در میان بگذارید. متخصص زنان با شناسایی دلیل سوزش معده، بهترین و بی‌خطرترین درمان را تجویز می‌کند. در صورتی که نیاز به دریافت درمان تخصصی داشته باشید، وی شما را به متخصص گوارش دارای صلاحیت معرفی خواهد کرد.
در حالت کلی، اگر شرایط زیر را دارید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید:

1. وزن کم می‌کنید.
2. در بلع مشکل دارید.
3. رنگ مدفوع‌تان سیاه شده است.
4. در آبِ دهان خود خون مشاهده می‌کنید.
5. دل دردی که تمام طول شب شما را بیدار نگه داشته است.
6. اگر سوزش سر دل تا چند روز پس از زایمان ادامه داشته باشد.
7. سوزش سر دل آنقدر شدید است که خوابتان را مختل کرده است.
8. راهکارهای مراقبت در منزل و داروهای بدون نسخه نتیجه نمی‌دهند.
9. سوزش معده و علائم آن با مصرف داروهای تجویزی بدتر شده باشد.
10. علائم دیگری مانند فشار خون بالا، درد غیرقابل توضیح یا تغییر در حرکات جنین اضافه شده‌اند.

توصیه‌های غذایی برای بهبود نفخ و سوزش معده در بارداری

سوزش معده در بارداری را می‌توان با تغییر آنچه می‌خورید، می‌نوشید و حتی نحوه خوابیدنتان تسکین دهید:

1. 5 تا 6 بار در روز وعده‌های غذایی کوچک بخورید؛ غذایتان را خوب بجوید تا از آوردن فشار بیش از حد به سیستم گوارشی جلوگیری شود. شکم پر توصیه نمی‌شود، اما گرسنگی نیز به دلیل ترشح اسید معده ممکن است باعث درد معده شود؛ بنابراین سعی کنید مرتب غذا بخورید.
2. 30 دقیقه قبل از غذا و 3 ساعت بعد از غذا آب ننوشید. همچنین، نوشیدن آب سرد به معده فشار وارد کرده و می‌تواند باعث درد معده شود. تا حد امکان آب را با دمای اتاق بنوشید. نوشیدنی‌ها و آبمیوه‌های گازدار علاوه بر فشار بر معده، حاوی مقدار زیادی قند هستند؛ از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.
3. غذای آسان هضم بخورید؛ غذاهایی که فشاری به معده وارد نمی‌کنند. مثل: گوشت بدون چربی مانند فیله مرغ، ماهی سفید، تخم مرغ، موز، سیب، ماست و...
4. از مصرف غذاهای دیر هضم اجتناب کنید، زیرا معده را تحریک می‌کنند. برای مثال: غذاهای پُر ادویه (پودر کاری، فلفل قرمز و ...)، مواد غذایی چرب و سرخ شده (کره، غذاهای فرآوری شده مانند بیکن و سوسیس)
5. سبزیجات و میوه‌های سرشار از فیبر (قارچ، گلابی، نان سبوس‌دار) مصرف کنید. فیبر سبب تنظیم حرکات روده و بهبود عملکرد آن می‌شود.
6. مصرف مرکبات و میوه‌های ترش را به حداقل برسانید.

درمان‌های خانگی برای سوزش معده در بارداری

با استفاده از راهکارهای خانگی زیر می‌توانید تا حد زیادی سوزش سر دل در بارداری را مدیریت کرده و تسکین دهید:

1. کاهش مصرف کافئین
2. پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت
3. خوابیدن در صندلی بجای دراز کشیدن
4. خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و بیشتر
5. پرهیز از خوردن غذاهای اسیدی، چرب یا سرخ شده
6. نشستن پس از صرف غذا و دراز نکشیدن تا چند ساعت
7. پرهیز از خوردن غذا تا 3 ساعت قبل از رفتن به رختخواب
8. خوابیدن در حالت نیمه نشسته یا وضعیتی که سر بالاتر از بدن باشد.
9. ثبت گزارش غذاهایی که می‌خورید و حذف هرگونه غذایی که باعث تحریک معده‌تان می‌شود.

روش‌های پیشگیری از سوزش معده در بارداری

خوشبختانه اقدامات و راهکارهای مؤثر و البته بدون آسیب رساندن به نوزاد وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید علائم سوزش معده در بارداری را کاهش و حتی برطرف کنید. از جمله:

1. آخر شب و قبل از خواب غذا نخورید.
2. آهسته غذا بخورید و هنگام غذا خوردن صاف بنشینید.
3. مصرف کافئین را به حداقل برسانید یا کلا مصرف نکنید.
4. از مصرف مرکبات و آب میوه‌های اسیدی خودداری کنید.
5. از مصرف غذاهای سرخ شده، تُند یا چرب خودداری کنید.
6. هرگز با غذا آب ننوشید. سعی کنید بین وعده‌های غذایی آب میل کنید.
7. وعده‌های غذایی کوچک در طول روز را جایگزین سه وعده غذایی اصلی خود کنید.
8. از سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی جدا پرهیز کنید؛ علاوه بر ایجاد سوزش سر دل، مشکلاتی را برای سلامتی نوزاد ایجاد می‌کنند.
9. بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز نکشید. هنگام خواب، موقعیتی را فراهم کنید که سرِ تخت بالاتر از پایِ تخت قرار گیرد. می‌توانید با قرار دادن بالش‌هایی زیر شانه‌هایتان شیب لازم را ایجاد کنید. انجام این کار به جلوگیری از برگشت اسید معده کمک می‌کند.

عوارض سوزش معده در بارداری

سوزش معده در بارداری در صورت مداوم بودن، تغییرات مختلفی را در مری ایجاد می‌کند. غشای مخاطی مری توسط اسید هیدروکلریک خارج شده از معده تحریک می‌شود، بنابراین پس از بارداری ممکن است مادر مشکلاتی را تجربه کند. اگر به موقع با پزشک مشورت کنید، با مصرف داروهای مناسب می‌توانید از بروز بیماری‌های گوارشی جلوگیری کنید.

درمان سنتی سوزش معده در بارداری

داروهای گیاهی علی‌رغم طبیعی بودن می‌توانند خطراتی را برای مادر و جنین ایجاد کنند. بنابراین، توصیه می‌کنیم در مورد مصرف آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید؛ بویژه زمانی که داروی خاصی مصرف می‌کنید و امکان تداخل دارویی وجود دارد.
برای تسکین سوزش سر دل در بارداری مصرف مواد غذایی مثل ماست پربیوتیک، بادام، رازیانه (به مقدار کم) و یا عرق نعنا منعی ندارد. نوشیدن یک لیوان شیر گرم بدون چربی که با یک قاشق غذاخوری عسل شیرین شده است هم مؤثر خواهد بود.

آیا سوزش معده در بارداری به جنسیت جنین ارتباط دارد؟

خیر؛ در گذشته این باور خرافی وجود داشت که سوزش معده در بارداری نشان دهنده جنسیت پسر است. اما، امروزه علم این ارتباط را رد می‌کند. این حالت واکنش معمول بدن به تغییرات هورمونی و فیزیکی در بارداریست که در 80 درصد زنان اتفاق می‌افتد.

سؤالات متداول

1. سوزش سر دل در بارداری چه زمانی متوقف می‌شود؟

   خوشبختانه با روش‌ها و درمان‌های مناسب، سوزش سر دل در دوران بارداری قابل کنترل است و معمولا پس از زایمان برطرف می‌شود. همچنین، سوزش معده در ماه دهم بارداری با پایین آمدن نوزاد به سمت دهانه رحم، کم می‌شود.

2. سوزش معده در بارداری از چند ماهگی شروع می‌شود؟

   در برخی خانم‌های باردار سوزش معده در سه ماهه اول شروع می‌شود. در مقابل، بیش از نیمی از زنان باردار، سوزش معده شدید را بخصوص در سه ماهه سوم بارداری تجربه می‌کنند. در مواردی، سوزش سر دل در دوران بارداری در هفته بیستم رخ می‌دهد.

3. علت رفلاکس معده در بارداری چیست؟

   رفلاکس معده شکل شدیدی از رفلاکس اسید است؛ زمانی که اسید معده به سمت مری برمی‌گردد. در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی و رشد جنین در رحم، رفلاکس معده شایع است.

4. روش‌های درمان رفلاکس معده در بارداری چیست؟

   بجز تغییر در سبک و رژیم غذایی، ایمن‌ترین درمان استفاده از آنتی اسیدهایی است که توسط پزشک تجویز می‌شود. آن‌ها اسید معده را خنثی می‌کنند، در جریان خون جذب نمی‌شوند و روی جنین در حال رشد تأثیر منفی نمی‌گذارند.

5. آیا مصرف دارو برای سوزش سر دل در بارداری مجاز است؟

   برخی از زنان ممکن است داروهای معده را برای سوزش سر دل در اواخر بارداری استفاده کنند. داروهای بدون نسخه را خودسرانه مصرف نکنید؛ برای دریافت نسخه با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

6. آیا درد قفسه سینه در بارداری می‌تواند به دلیل مشکل معده باشد؟

   سوزش سر دل می تواند علائمی مشابه حمله قلبی ایجاد کند. اگر قبلاً هرگز سوزش معده نداشته‌اید و حالا آن را با درد قفسه سینه تجربه می‌کنید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.

7. درمان سوزش معده در اواخر بارداری چیست؟

   قبل از هر اقدامی، از مصرف غذاهایی که می‌توانند اسیدیته معده را افزایش دهند، اجتناب کنید؛ مثل غذاهای چرب و تند. سبزیجات و غلات بیشتری بخورید. در موارد شدید پزشک جهت درمان از آنتی اسیدها یا آلژینات‌ها استفاده خواهد کرد.

8. آیا سوزش سر دل در بارداری باعث زخم معده می‌شود؟

   اسید معده در دوران بارداری کم است؛ بنابراین، زخم معده به ندرت در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. در مواردی، زخم معده‌ای که قبل از بارداری وجود داشته، با شروع حاملگی بهبود یافته است.

9. آیا شیر می‌تواند رفلاکس معده در بارداری را تسکین دهد؟

   بهتر است از شیر بدون چربی یا کم چرب استفاده شود. زیرا چربی موجود در شیر رفلاکس معده را تشدید می‌کند. شیر مانند یک پوشش بین دیواره معده و اسید آن عمل می‌کند و علائم سوزش معده را برطرف می‌کند.

10. بهترین میوه برای برطرف کردن سوزش معده در بارداری کدام است؟

    موز به علت پتاسیم بالا و اسید (PH) پایین در خنثی کردن اسیدهای معده بسیار مؤثر عمل می‌کند. مصرف گلابی، خربزه، هندوانه و سیب نیز توصیه می‌شود.