آیا این مطلب برای شما مفید است؟
هیجان و شادی وصف‌ناپذیر از شنیدن خبر بارداری، از ماندگارترین خاطرات زوجین است. روزها و ماه‌ها با امید و سر زندگی سپری می‌شوند تا سرانجام نوزاد خود را در آغوش بگیرید. در این میان برخی زنان تجربه متفاوتی دارند؛ رفته رفته خوشحالی مادر شدن جای خود را به احساسات متفاوتی مانند افسردگی می‌دهد، تا آنجا که کنترلی بر روحیات خود ندارند.
اگر شما نیز با چنین بحران روحی مواجهید و می‌خواهید بدانید: آیا تغییرات خلق و خو در بارداری طبیعی است؟ به چه علت رخ می‌دهند؟ برای جنین خطری ندارند؟ مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری دائمی هستند یا موقتی؟ آیا استفاده از داروها ممنوعیتی ندارند؟ و...
تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
تغییرات خلق و خو در دوران بارداری! آیا طبیعی است؟
دوران بارداری به ویژه برای زنانی که اولین بارداری و زایمان خود را تجربه می‌کنند، پُر است از تغییرات ناشناخته و گاهاً گیج‌کننده. با رشد کودک در رحم علاوه بر جسم، روان شما نیز دستخوش تحولاتی می‌شود؛ یکی از شایع‌ترین آن‌ها نوسانات خلقی است که می‌تواند باعث نگرانی شما، خانواده و اطرافیانتان شود. احساساتی مانند: میل به گریه کردن، بیش از حد حساس شدن، استرس و... .
در واقع، تحت تأثیر هورمون‌های بارداری، تغییرات روحی خاصی را احساس خواهید کرد که در سه ماهه اول و سه ماهه آخر بارداری به اوج خود می‌رسند. روندی که کاملا طبیعی است و تجربه مشترک اکثر زنان در این دوران است. در اغلب موارد، وقتی بدن با سطح جدید هورمون‌ها سازگار شد، علائمِ تغییرات روحی نیز رفع می‌شوند. البته، گاهی بعد از تولد نوزاد، به ثبات روحی خواهید رسید.
علل تغییرات خلق و خو در ماه‌های مختلف بارداری
منشاء اصلی تغییرات خلق و خو در بارداری هورمون‌ها هستند؛ اما شرایط شخصی و محیطی نیز، بر شدت نوسانات خلقی‌تان در این دوران اثرگذارند. تحقیقات نشان داده است، زنانی که قبل از بارداری تجربه افسردگی دارند یا زندگی زناشویی پر تنشی را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض مشکلات روحی در بارداری قرار می‌گیرند.
برای بررسی و درک بهتر علل تغییرات روحی در بارداری، بهتر است این دوران را به 3 دوره زمانی تقسیم کنیم:
-
در 3 ماه اول بارداری
به محض شروع بارداری، بدن برای محافظت از شما و رشد کودکتان، شروع به ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌کند. اگر چه سطح بالای این هورمون‌ها نشان‌دهنده یک بارداری سالم است، اما باعث بروز عوارضی مانند تهوع صبحگاهی و نوسانات خلقی می‌شوند. در حقیقت، بر سلامت روان خانم‌های باردار بسیار اثرگذارند.
استروژن با تأثیر بر قسمتی از مغز که مسئول تنظیم خلق و خو است، باعث افزایش تحریک‌پذیری، اضطراب و حتی افسردگی می‌شود. از طرف دیگر، پروژسترون وظیفه جلوگیری از انقباضات عضلانی را بر عهده دارد و به شل شدن عضلات کمک می‌کند؛ این امر ناخواسته منجر به احساس خستگی، بی‌حالی و حتی حس غم و اندوه می‌شود!
دوازده هفته اول، با وجود خواب کافی، حس خستگی رفع نمی‌شود؛ قطعا وقتی تا این حد خسته باشید، شاد بودن کار سختی است. این موضوع در زنان شاغل یا مادرانی که مسئولیت نگهداری از فرزندان دیگری را هم دارند، بیشتر صدق می‌کند.
تهوع صبحگاهی در سه ماهه اول بارداری کلافه کننده است و ترس دسترسی به جایی برای استفراغ، خصوصا در جلسات کاری یا مهمانی را تشدید می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود، دائما نسبت به زمان تهوع بعدی مضطرب باشید و احساس غم و اندوه کنید. -
در 3 ماه دوم بارداری
در سه ماهه دوم، بدن از نظر روحی و جسمی نسبت به سه ماهه اول، به ثبات بیشتری می‌رسد؛ در واقع، با تغییرات هورمونی جدید کنار آمده است. در این زمان، مادر بیشتر به کودک خود احساس دلبستگی و محبت پیدا می‌کند. در مقابل برخی زنان، از دیدن تغییرات فیزیکی، مانند شکمی که رفته رفته بزرگ می‌شود، لکه‌های پوستی و... احساس ناامیدی شدیدی می‌کنند.
در سه ماهه دوم، این ترس که آیا دوباره به روال عادی زندگی برمی‌گردم؟ و آیا تغییرات ظاهری موقتی هستند؟ باعث بروز ترس شده و اعتماد به نفس مادر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. لازم به ذکر است، برخی مادران که تجربه سقط جنین داشته‌اند، درجه بالاتری از نگرانی‌ها را در کل دوران بارداری، تجربه می‌کنند. -
در 3 ماه سوم بارداری
با ورود به سه ماهه سوم بارداری، بار دیگر سطح استروژن و پروژسترون بالا می‌رود تا برای زایمان آماده شوید. اضطراب و نگرانی در مورد نحوه زایمان، سلامت نوزاد، روزهایی که برای مراقبت از او پیش‌رو دارید و... افزایش پیدا می‌کنند. کم‌خوابی ناشی از بزرگ شدن شکم و همچنین بی‌اشتهایی، باعث تشدید تنش‌های روحی می‌شود. در این زمان بیشتر از هر زمان دیگری به کمک اطرافیانتان نیاز دارید.
از طرف دیگر، در اواخر بارداری ترشح هورمون اکسی توسین به اوج خود می‌رسد؛ هورمونی که به «هورمون عشق و اعتماد» معروف است و علاوه بر کمک به ترشح شیر مادر، باعث ارتباط قلبی با نوزاد و افزایش مهر مادری می‌شود. همچنین، در مواردی پس از تولد نوزاد، با کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون، افسردگی پس از زایمان رخ می‌دهد.
انواع مشکلات و تغییرات خلق و خو در بارداری
نمی‌توان الگوی یکسانی از مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری ارائه داد. ممکن است در دوره‌ای به شدت احساس خوشحالی داشته باشید، یا آنچنان غمگین شوید که با شنیدن یک موسیقی آرام، نتوانید جلوی اشکهایتان را بگیرید! به‌طور کلی، رایج‌ترین مشکلات خلق و خو در بارداری عبارتند از:
-
احساس کلافگی و عصبانیت
با هر محرکی به شدت عصبانی می‌شوید؛ آستانه تحمل‌تان به شدت پایین می‌آید و غر زدن واکنش غالب شماست. کلافه هستید و نمی‌دانید چه کاری حالتان را بهتر می‌کند. حتی نسبت به همسرتان که به راحتی کارهای روزمره‌اش را انجام می‌دهد، عصبانیت شدید نشان می‌دهید. نگران نباشید، احساس کلافگی و عصبانیت در بارداری طبیعی است. -
ترس و اضطراب
موارد کوچک و بزرگ باعث می‌شوند، به راحتی مضطرب شوید. برای مثال، نگرانید غذایی که می‌خورید، باعث صدمه به نوزادتان نشود. استرس دارید آیا والدین خوبی خواهید بود؟ توانایی تأمین مالی نیازهای نوزادتان را دارید؟ آیا فرزند سالمی به دنیا می‌آورید؟ هنگام زایمان خطری شما را تهدید نمی‌کند؟ و بسیاری افکار و دغدغه‌های ذهنی دیگر که نوسانات خلقی در بارداری را تشدید می‌کنند. -
افسردگی
دائما غمگین و نا امید هستید. تمایلی به حضور در جمع ندارید و احساس می‌کنید برگشتن به روال زندگی قبل از بارداری، محال است. بی اشتهایی و اختلالات خواب نیز از دیگر مواردیست که تجربه می‌کنید. -
خستگی شدید
در هفته‌های اول بارداری، تمایلی به بلند شدن از رختخواب ندارید. فعالیت بدنی‌تان به شدت کاهش پیدا کرده است. خسته‌اید و نمی‌توانید روی کارهایتان تمرکز کنید. -
میل به گریه کردن
با افزایش سطح هورمون‌ها در سه ماهه اول بارداری، میل به گریه کردن امری عادیست. شرایط جدید و کنار آمدن با واقعیت مهمِ مادر شدن می‌تواند اشکتان را جاری کند. نفس عمیق بکشید و بخاطر داشتن دلبندتان شاد باشید.
روش‌های کنترل نوسانات خلقی در بارداری
اینکه از شما بخواهیم برای مقابله با نوسانات خلقی در بارداری افکار مثبتی داشته باشید، کار سختی است و در حرف آسان است. بنابراین، توصیه می‌کنیم برای کنترل احساسات خود در این دوران، موارد زیر را رعایت کنید:
- از خوردن غذاهای شیرین و نوشیدنی‌های گازدار پرهیز کنید.
- استراحت و خواب کافی داشته باشید تا بتوانید به خوبی از خود مراقبت کنید.
- تغذیه سالم بخصوص مصرف میوه و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
- وعده‌های غذایی اصلی خود را به وعده‌های کوچک تقسیم کرده و در طول روز میل کنید.
- با مطالعه کتاب‌های آموزشی مرتبط با تربیت فرزند، آگاهی و اعتماد به‌نفس خود را برای مادر شدن بالا ببرید.
- بعد از مشورت با پزشک، انجام ورزش‌های سبک و ملایم مانند یوگای بارداری را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
- از تجربه مشترک سایر والدینی که فرزند دارند، استفاده کنید. با این کار می‌بینید، تنها زن بارداری نیستید که نسبت به آینده نگران است!
- در لحظه زندگی کنید؛ زمانی را برای انجام سرگرمی‌های مورد علاقه‌تان اختصاص دهید؛ برای مثال، رفتن به سینما، بودن در جمع‌های دوستانه و ...
- از تکنیک‌های تمرکز حواس و حفظ آرامش غافل نشوید؛ آن‌ها به شما کمک می‌کنند با موقعیت‌های اضطراب‌آور مقابله کنید. برای مثال، گوش دادن به موسیقی، نوشتن احساسات، ماساژ بارداری و... بسیار مؤثرند.
- لیستی از نگرانی‌ها و کارهایی که باید انجام دهید (مانند وقت مراجعه به متخصص زنان، خرید سیسمونی و...) بنویسید؛ برنامه‌ریزی برای انجام آن‌ها را با همسر خود تکمیل کنید. این کار باعث آرامش ذهنی‌تان خواهد شد.
زمان مراجعه به پزشک برای تغییرات خلق و خو
اغلب مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری طبیعی هستند؛ اما اگر بیش از 2 هفته طولانی شوند، لازم است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. در واقع، زمانی که تغییرات خلق و خو در بارداری باعث شوند، روال عادی زندگی‌تان مختل شود، دیگر از هیچ کاری احساس لذت نکنید و سلامت جنین را با مخاطره مواجه کند، نیاز به مداخله پزشکی ضرورت پیدا می‌کند.
برای کنترل نوسانات خلقی در بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟
برای بررسی تخصصی نوسانات خلقی در بارداری بهتر است، به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. وی با دانش و تجربه‌ای که در این زمینه دارد، شما را به بهترین نحو راهنمایی خواهد کرد. در صورتی که تغییرات خلق و خو در بارداری، ریشه در بیماری‌های روحی درمان نشده پیش از زایمان داشته باشند، او شما را به روانپزشک یا روانشناس واجد شرایط معرفی خواهد کرد.
آیا استفاده از دارو درمانی برای درمان نوسانات خلقی در بارداری مجاز است؟
برای درمان مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری، پزشکان روش‌های غیر دارویی را در اولویت قرار می‌دهند. عوارض مصرف این داروها در سه ماهه اول بارداری بیشتر است. آن‌ها می‌توانند باعث خطر زایمان زودرس، ناهنجاری‌های جسمی و مشکلات تنفسی در جنین شوند. اصولا پزشک با توجه به علائم و شدت آن‌ها، نوع درمان را تعیین خواهد کرد.
تنها در مواردی که عدم درمان سریع تغییرات خلق و خو در بارداری، برای جنین خطرناک باشد، پزشکان از درمان‌های دارویی ایمن استفاده می‌کنند. در حالت کلی، بدون مشورت پزشک از مصرف خودسرانه داروهای ضد استرس و افسردگی خودداری کنید.
تغییرات خلق و خو در بارداری تا کی باقی می‌مانند؟
تغییرات خلق و خو در بارداری موقتی هستند؛ معمولا زمانی که بدن خود را با شرایط جدید، بویژه افزایش سطح هورمون‌های بارداری منطبق می‌کند، برطرف می‌شوند. نوسانات خلقی که در سه ماهه سوم بارداری بروز پیدا می‌کنند نیز، با تولد نوزاد رفع می‌شوند. در واقع، با از بین رفتن عامل ایجاد مشکلات روحی، شاهد درمان آن خواهید بود.
فراموش نکنید، در برخی زنان مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری، ریشه در بیماری‌های درمان نشده قبل از حاملگی مانند افسردگی، اختلالات دوقطبی، اختلالات تیروئید و... دارند؛ در این موارد نیاز است، طول دوره درمان کامل شود.
عدم بهبودی نوسانات خلقی در بارداری چه عوارضی خواهد داشت؟
اگر با استفاده از روش‌های غیر دارویی موفق به درمان تغییرات خلق و خو در بارداری نشدید، باید به‌طور جدی درمان‌های تخصصی‌تر و روش‌های دارویی ایمن را نزد پزشک دنبال کنید. از عوارض شایع عدم درمان به موقع نوسانات خلقی در بارداری عبارتند از:
- زایمان زودرس
- افسردگی پس از زایمان
- تولد نوزاد با وزن کمتر از حد نرمال
- سقط جنین ( در افسردگی‌های شدید)
- افزایش احتمال اختلالات عصبی در نوزاد
- کمبود اکسیژن و عدم رشد طبیعی جنین
آیا تغییرات خلق و خو در بارداری به جنین آسیب می‌رساند؟
با افزایش تنش و نوسانات خلقی در بارداری، مشکلات دیگری در بدن ایجاد می‌شود که به بدن و مغز جنین در حال رشد در رحم، آسیب جدی وارد می‌کند. برای مثال، سطح بالای استرس، باعث افزایش فشار خون و انقباض عروق می‌شود. در نتیجه، با ایجاد مشکل در سیستم گردش خون، اکسیژن و غذای کافی به جنین نخواهد رسید. در چنین شرایطی بروز مشکلات جسمی و مغزی در نوزاد دور از انتظار نیست.
آیا تغییرات خلق و خو در بارداری با جنسیت جنین ارتباطی دارد؟
در گذشته این باور غلط وجود داشت که تغییرات خلق و خو در بارداری، نشانه‌‌ای از دختر بودن جنین است. به بیان دیگر، زنانی که نوسانات خلقی در بارداری را تجربه نمی‌کنند، نوزاد پسر به دنیا می‌آورند. بهترین راه برای تشخیص جنسیت، روش‌های پزشکی مانند انجام سونوگرافی است. در یک کلام، مشکلات روحی و نوسانات خلقی در بارداری، هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارند.
سؤالات متداول
-
آیا می‌توان از تغییرات خلق و خو در بارداری پیشگیری کرد؟
خیر؛ زیرا نوسانات روحی در حاملگی ناشی از هورمون‌های بارداریست و نمی‌توان مانع از ترشح آن‌ها شد. -
آیا می‌توان در دوران بارداری داروی آرام‌بخش مصرف کرد؟
مصرف این داروها می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را بر سلامت و رشد جنین وارد کند. بنابراین، مصرف آن‌ها خطرناک است. -
استفاده از داروهای گیاهی ضد استرس در دوران بارداری منعی ندارد؟
مصرف هر ترکیب گیاهی و حتی دمنوش‌ها باید با مشورت پزشک انجام شود. صرف طبیعی بودن به معنای بی‌خطر بودن این داروها نیست. -
آیا جنین احساسات مادر را متوجه می‌شود؟
- کودک شما تحت تأثیر هر چیزی که تجربه می‌کنید، قرار می‌گیرد؛ از لذت شنیدن یک موسیقی گرفته تا خوردن غذای لذیذ و حتی ترس هنگام تماشای یک فیلم. هر چه شادتر باشید، جنین در محیط شادتری رشد می‌کند.
