آیا این مطلب برایتان مفید است؟
روزهای خاطره‌انگیز بارداری را سپری می‌کنید تا اینکه ملاقات با یک مهمان ناخوانده همه چیز را بهم می‌ریزد. با مشاهده اولین علائم، مانند پلاک‌های سفید روی زبان یا ترشحات غیر عادی واژن، ترس و نگرانی سراسر وجودتان را فرا می‌گیرد و با حجم عظیمی از سؤالات به پزشک مراجعه می‌کنید.
برفک یا عفونت قارچی در بارداری طبیعی است؟ علت آن چیست؟ آیا قابل درمان است؟
می‌توانم دارو مصرف کنم؟ خطری برای جنین ندارد؟ راهی برای پیشگیری و عدم تکرار مجدد آن در آینده وجود دارد؟ و... .
نگرانی را از خود دور کرده و آرام باشید، اگر تا پایان این مطلب ما را همراهی کنید، پاسخ بسیاری از دغدغه‌های ذهنی خود را خواهید گرفت.
برفک یا عفونت قارچی در بارداری چیست؟
در سراسر جهان، عفونتهای قارچی نرخ رشد بالایی را به خود اختصاص داده‌اند؛ پرچم‌دار آنها کاندیازیس یا برفک است. عامل ایجاد این عفونت گسترده، نوعی قارچ به نام مخمر کاندیدا آلبیکنس است. این عفونتهای قارچی بیشتر در قسمت‌های گرم و مرطوب بدن مانند دهان، واژن، روده، گلو و حتی نواحی مرطوب پوست مثل زیر بغل رشد می‌کنند.
نکته جالب این است که قارچ کاندیدا به‌طور طبیعی بدون آنکه مشکلی ایجاد شود، در بدن ما (دستگاه گوارش، دهان، واژن و ...) زندگی می‌کند. در حقیقت، بدن فعالانه وظیفه دارد، این قارچ را در حالت متعادل حفظ کند. مشکل زمانی شروع می‌شود که با کمبود یا افزایش کاندیدا مواجه شوید. یعنی، در صورتی که میزان آن از کنترل سیستم ایمنی بدن خارج شود، بیمار خواهید شد.
اگر در دهان رشد کند، برفک دهان و هنگامی که در داخل واژن تکثیر شود، عفونت قارچی واژن نامیده می‌شود. هر چقدر سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشید، بیشتر در معرض ابتلا به برفک یا عفونت قارچی قرار می‌گیرید. همچنین، در دوران بارداری که با تغییرات هورمونی گسترده همراه است، بیش از هر زمان دیگری، شرایط برای رشد این عفونت قارچی فراهم می‌شود.
برفک یا عفونت قارچی در بارداری! آیا خطرناک است؟
شاید تعجب کنید، اگر بشنوید: برفک به زنان باردار علاقه خاصی دارد! در حقیقت، اغلبِ زنان برفک یا عفونت قارچی در بارداری را تجربه می‌کنند. این موضوع به تغییرات در سطح هورمون‌های زنانه، مانند استروژن برمی‌گردد؛ زیرا، هورمون‌های بارداری شانس ابتلا به برفک و احتمال بازگشت آن را افزایش می‌دهند.
اگر چه برفک در بارداری ظاهراً بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما می‌تواند یک تهدید جدی محسوب شود؛ در یک کلام، دوره بارداری را سخت می‌کند و سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازد. بنابراین، اولین علائم را جدی بگیرید و سریعا به پزشک مراجعه کنید.
علائم برفک یا عفونت قارچی در بارداری
هنگامی که برفک یا عفونت قارچی در ناحیه واژن رخ می‌دهد، باعث التهاب واژن یا ولوواژینیت می‌شود. علائم آن عبارتند از:
- ترشحات غلیظ ، منسجم و سفید رنگی که بافتی شبیه پنیر دلمه دارند.
- سوزش ناشی از ادرار؛ این سوزش ممکن است با عفونت ادراری اشتباه گرفته شود.
- احساس ناراحتی یا درد در واژن؛ این درد بویژه در زمان برقراری رابطه جنسی تشدید می‌شود.
- بثورات خشک؛ بثورات و راش‌های پوستی یکی دیگر از علائم شایع عفونت قارچی در بارداری است؛ ممکن است با یا بدون خارش باشند.
- تحریک شدید یا خارش ناحیه فرج یا واژن؛ این خارش کلافه‌کننده، معمولا شب‌ها، قبل از خوابیدن، بعد از حمام یا دوش گرفتن، هنگام رابطه جنسی و حتی بعد از یک پیاده‌روی طولانی تشدید می‌شود.
روش‌های تشخیص عفونت قارچی در بارداری
با مشاهده اولین علائم برفک یا عفونت قارچی در بارداری به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. ایشان با استفاده از روش‌های زیر به تشخیص وجود این بیماری می‌پردازد:
-
بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی
پزشک معالج با پرسش از سابقه پزشکی شما معاینه را شروع می‌کند: برای مثال سابقه ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، عفونتهای قارچی و... . بعد از آن، نوبت به معاینه لگن می‌رسد.
پزشک ابتدا ناحیه تناسلی خارجی شما را از نظر علائم عفونت مورد بررسی دقیق قرار می‌دهد. معمولا در این مرحله تشخیص امکان‌پذیر است، اما اگر پزشک لازم بداند، جهت اطمینان از ارزیابی خود با استفاده از دستگاهی به نام اسپکولوم، دهانه رحم و واژن ( قسمت داخلی ناحیه تناسلی) را معاینه می‌کند. -
نمونه گیری از مایع واژن
وی همچنین در صورت لزوم، از ترشحات و مایع واژن نمونه‌گیری کرده و برای تجزیه و تحلیل نوع قارچ، آن را به آزمایشگاه می‌فرستد. ارزش تشخیصی کاندیدیاز ولوواژینال با روش‌های آزمایشگاهی میکروبیولوژیکی، به 95٪ می‌رسد. با تعیین نوع قارچ، انتخاب روش درمانی مناسب برای پزشک فراهم خواهد شد.
روش‌های درمان عفونت قارچی در بارداری
در دوران بارداری، استفاده از هر دارویی برای درمان برفک بدون تجویز پزشک خطرناک است، زیرا می تواند به سلامت جنین آسیب برساند. روش درمان باید جامع باشد و فقط تحت نظارت یک متخصص زنان و زایمان با تجربه انجام شود. از طرف دیگر، عفونتهای قارچی در دوران بارداری لزوماً مانند زنان غیر باردار درمان نمی‌شوند.
در حقیقت، خطر احتمالی بروز نقایص مادرزادی در اثر استفاده از داروهای ضد قارچ خوراکی باعث می‌شود، پزشکان در کنار روش‌های غیر دارویی از داروهای ضد قارچ موضعی در دوران بارداری استفاده کنند. به‌طور کلی، روش‌های درمان عفونت قارچی در حاملگی شامل موارد زیر است:
-
درمان با استفاده از رژیم غذایی
تحقیقات زیادی اثبات کرده‌اند، مصرف برخی مواد غذایی باعث تشدید علائم برفک در بارداری می‌شود. بنابراین پزشک از شما می‌خواهد:- از محصولات لبنی پربیوتیک، مانند ماست استفاده کنید.
- خوردن میوه‌ها (با شیرینی کمتر)، بویژه لیمو، آلو و سیب سبز بسیار مفید است.
- مصرف سبزیجات تازه را در رژیم غذایی خود بگنجانید؛ برای مثال: جعفری و شوید، چغندر، کلم بروکلی، خیار، هویج و... .
- غذاهایی که باعث رشد قارچ‌ها می‌شوند را مصرف نکنید؛ برای مثال: انواع کیک و شیرینی، شکر، کافئین (چای سیاه و قهوه)، نوشیدنی‌های گازدار، غذاهای تند، میوه‌های شیرین و غذاهای چرب.
-
درمان با استفاده از داروها
درمان برفک در یک زن باردار به دلیل حساسیت بالا، کار سختی است؛ از طرف دیگر، درمان عفونت قارچی در بارداری، معمولاً به نوع و ماهیت عفونت (پیچیده یا ساده) بستگی دارد؛ فراموش نکنید، در دوره درمان باید از انجام فعالیت جنسی خودداری کنید. روش‌های دارویی با توجه به شدت عفونت عبارتند از:- استفاده از ترکیبی از رژیم غذایی و دارو برای عفونتهای قارچی کم عارضه‌تر و ساده‌تر، درمان می‌تواند ترکیبی از رژیم غذایی و دارو باشد. این روش‌ها معمولا در کوتاه‌مدت به نتیجه می‌رسند. هر چند درمان‌های خوراکی و موضعی اثر بخشی مشابهی دارند، اما داروهای خوراکی گران‌تر هستند. البته، مصرف داروهای خوراکی در بارداری توصیه نمی‌شود. برای مثال فلوکونازول به دلیل عوارض مصرف، نباید در سه ماهه اول بارداری تجویز شود.
- استفاده از قرص، کرم یا پمادهای واژینال و شیاف‌های عفونت قارچی در این نوع عفونت‌ها، رژیم غذایی به تنهایی نمی‌تواند مؤثر باشد؛ از طرف دیگر، طول دوره درمان بیشتر بوده و به دوزهای دارویی متفاوت نیاز است. حتی امکان دارد بعد از بهبود، داروهایی برای جلوگیری از عود کردن مجدد عفونت، تجویز شود.
درمان طولانی مدت واژینال شامل 7 تا 14 روز مصرف قرص، کرم یا پمادهای واژینال و شیاف‌های عفونت قارچی است. همچنین، ممکن است پزشک بجای درمان مستقیم واژینال، دو تا سه دوز خوراکی داروی فلوکونازول تجویز کند. اگر بیماری شدید باشد، وی استروئیدهای موضعی را برای چند روز جهت تسکین علائم توصیه خواهد کرد.
زمان مراجعه به پزشک برای عفونت قارچی در بارداری
درمان برفک یا عفونت قارچی در بارداری بسیار ضروری است؛ بنابراین، در صورت بروز اولین نشانه‌ها، سریعاً با متخصص زنان و زایمان که در دوران حاملگی شما را تحت نظر دارد، تماس بگیرید. به یاد داشته باشید، وجود عفونت همیشه یک عامل خطر آفرین برای مادر و نوزاد است. به طور کلی، اگر حامله‌اید و در شرایط زیر به سر می‌برید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- اولین بار است که نشانه‌های عفونت قارچی را تجربه می‌کنید.
- علائم با گذشت زمان پیشرفت کرده، حتی علامت‌های دیگری اضافه شده‌اند.
- استفاده از کرم‌ها یا شیاف‌های ضد قارچ بدون نسخه هم علائم را تسکین نمی‌دهند.
کدام مادران بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به عفونت قارچی در بارداری هستند؟
حدود پنجاه درصد زنان در دوران بارداری به عفونت قارچی یا برفک مبتلا می‌شوند. البته، مادرانی با شرایط زیر، بیش از سایرین مستعد ابتلا به عفونت قارچی و برفک در بارداری هستند:
- استرس زیادی را تحمل می‌کنند؛ اضطراب و نگرانی می‌تواند سیستم دفاعی بدن را به میزان زیادی تضعیف کند.
- مادرانی که دیابت دارند؛ دیابت کنترل نشده باعث افزایش قند خون می‌شود. قند خون بالا محرکی برای افزایش رشد قارچ‌هاست.
- در گذشته نیز به برفک یا عفونت قارچی مبتلا شده‌اند. احتمال عود مجدد برفک یا عفونت قارچی در دوران بارداری زنانی که قبلا هم به آن دچار شده‌اند، بیشتر است.
- سابقه استفاده مکرر از آنتی بیوتیک‌ها را دارند. آنتی بیوتیک‌ها قادرند باکتری‌های مفید ناحیه واژن، مانند اسید لاکتیک را از بین ببرند و شرایط را برای رشد سریع قارچ‌ها فراهم کنند.
- سیستم ایمنی آنها ضعیف است؛ اختلال در سیستم ایمنی و حتی ابتلا به بیماری‌هایی که سیستم دفاعی بدن را ضعیف می‌کند، زنان باردار را بیشتر در معرض تکثیر قارچ‌های عفونی قرار می‌دهد.
- میزان استروژن آنها بالاست. مادران بارداری که مصرف داروهای ضد بارداری با دوز بالا و یا هورمون درمانی استروژن را در سابقه پزشکی خود دارند، به علت سطح بالای استروژن بیشتر در معرض ابتلا به برفک در بارداری هستند.
علل ابتلا به عفونت قارچی در بارداری
بین 45 تا 46 درصد زنان در دوران بارداری خود، علائم برفک دهان و یا کاندیدیاز ولوواژینال را تجربه می‌کنند؛ البته برای بسیاری از آنها، این بیماری اولین بار است که اتفاق می‌افتد. دلیل اصلی ابتلا به برفک یا عفونت قارچی در بارداری، تغییر در سطح هورمون‌هاست. در ادامه این علل را به طور کامل بیان کرده و توضیحات لازم را بیان کرده‌ایم:
-
افزایش هورمون استروژن
افزایش هورمون استروژن موجب کاهش تعداد لاکتوباسیل‌ها که وظیفه آنها جلوگیری از رشد قارچ‌ها و میکرو فلورهای بیماری‌زاست، می‌شود؛ در نتیجه، میزان گلیکوژن در بافت پوششی مخاط واژن افزایش پیدا می‌کند؛ این مسئله باعث تولید مثل و رشد قارچ‌ها می‌شود. -
فعالیت هورمون پروژسترون
از طرف دیگر، پروژسترون که وظیفه حفظ بارداری را دارد، سیستم ایمنی بدن مادر را مهار کرده، باعث کاهش عملکرد محافظتی میکرو فلورهای طبیعی واژن (باکتری‌های مفید واژن) می‌شود. در این شرایط قارچ‌ها در واژن تکثیر شده و باعث عفونت می‌شوند.
نوجه: بد نیست بدانید در سایر افراد، مصرف برخی داروهای خوراکی ضد بارداری، مصرف آنتی بیوتیک‌ها، وجود بیماری‌های مقاربتی و دیابت در شکل‌گیری عفوت قارچی نقش دارند. همچنین، برخی خانم‌ها در دوره قاعدگی نیز به دلیل بر هم خوردن تعادل هورمون‌ها دچار این عفونت می‌شوند.
روش‌های پیشگیری از عفونت قارچی در بارداری
هیچ روشی به‌طور 100 درصد، برای پیشگیری از ابتلا به عفونت قارچ کاندیدا وجود ندارد، اما برخی اقدامات می‌توانند شانس ابتلا به عفونت قارچی واژن را تا میزان قابل توجهی کاهش دهند. بنابراین زنان برای پیشگیری از عفونت قارچی در بارداری، باید توصیه‌های زیر را رعایت کنند:
- لباس‌های زیر خود را به صورت روزانه عوض کنید.
- برای رعایت بهداشت و شستن ناحیه تناسلی از آب تمیز استفاده کنید.
- از هر چیزی که منجر به گرما زدگی، تعریق زیاد و تحریک پوست ناحیه تناسلی می‌شود، دوری کنید.
- از یک رژیم غذایی متعادل و البته متنوع استفاده کنید. به ویژه مصرف قندهای ساده و نشاسته را حذف کنید.
- اندام تناسلی و واژن خود را بعد از هر بار شستن به آرامی خشک کرده و رطوبت آن را بگیرید. این کار را با حوله نرم و با ملایمت انجام دهید.
- استفاده از نوارهای بهداشتی و تامپون‌ها به تولید قارچ کاندیدا کمک می‌کند؛ تا جایی که می‌توانید، استفاده از آنها را محدود کنید.
- از لباس‌های گشاد، راحت و از جنس پنبه استفاده کنید. لباس‌های نخی به گردش اکسیژن و هوا کمک کرده و مانع از رشد قارچ‌ها می‌شوند.
- شستشوی مکرر و بیش از حد ناحیه واژن، به تکثیر و رشد قارچ‌ها کمک می‌کند؛ همچین، استفاده از دوش واژینال بدون تجویز پزشک ممنوع است.
- محصولات بهداشتی که در ناحیه واژن یا زیر بغل خود استفاده می‌کنید، باید فاقد عطر و رنگ‌های افزودنی باشند. استفاده از محصولات دارای اسید لاکتیک توصیه می‌شود.
- ناحیه تناسلی خود را بعد از هر بار استفاده از توالت یا آمیزش جنسی با آبگرم بشوئید. هنگام شستشو بعد از قضای حاجت، دست‌ها باید تمیز باشد و آب را از قسمت جلو به عقب حرکت دهید.
آیا عفونت قارچی به سلامت جنین آسیب می‌رساند؟
کاندیدیازیس ولوواژینال یا عفونت قارچی در واژن در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند شما را برای جنین خطراتی را بوجود آورد.
عوارض و خطرات برفک یا عفونت قارچی در بارداری
این مشکل می‌تواند عوارض و خطرات زیر را برای مادر و جنین را به همراه داشته باشد:
- افزایش احتمال زایمان زودرس
- تخلیه زودرس مایع آمنیوتیک
- پارگی بافت نرم در هنگام زایمان
- افزایش احتمال سقط خود به خود در مراحل اولیه بارداری
- افزایش احتمال خطر تأخیر رشد داخل رحمی جنین و تولد کودکی با وزن کم
- افزایش خطر ابتلا به عفونت پس از زایمان، به ویژه آندومتریت (التهاب رحم)
- ضایعات کاندیدی یا قارچی در غشاهای مخاطی، پوست و دستگاه تنفسی نوزاد.
- ابتلا نوزاد به درماتیت (التهاب پوستی) در صورت شدت علائم برفک در هنگام زایمان
- عفونی شدن مایع آمنیوتیک (آمنیونیت) و یا التهاب غشای آمنیوتیک در اثر سرایت عفونت قارچی در بارداری به جنین و غشاهای آمنیوتیک. این مسئله باعث افزایش خطر هیپوکسی (کمبود اکسیژن) جنین خواهد شد.
سؤالات متداول
-
آیا ابتلا به عفونت قارچی در بارداری شایع است؟
بله، البته؛ این مسئله به علت تأثیر تغییرات هورمونی در بارداریست که موجب بر هم زدن تعادل در PH واژن می‌شوند. اغلب در 3 ماهه سوم بیشتر اتفاق می‌افتد. -
آیا برفک از مادر به نوزاد منتقل می‌شود؟
امکان انتقال عفونت قارچی در بدو تولد به نوزاد وجود دارد و خود را به صورت راش پوشک یا برفک دهان نشان می‌دهد. در برخی موارد به علت وجود آسیب در نوک سینه، بستر مناسب برای رشد برفک فراهم می‌شود؛ در این شرایط نوزاد با خوردن شیر، به برفک دهانی مبتلا خواهد شد. -
آیا عفونت های قارچی در بارداری مسری هستند؟
خیر؛ با وجود اینکه از راه آمیزش جنسی قابل انتقال هستند، اما از طریق هوا یا تماس بدنی عادی، منتقل نمی‌شوند. -
برفک دهانی یا عفونت قارچی دهان در بارداری چه علائمی دارد؟
اگر چه این مسئله در بین نوزادان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن رواج بیشتری دارد، اما زنان حامله نیز از ابتلا به آن در امان نیستند. علائم آن عبارتند از:- قرمزی و زخم همراه با ترک در گوشه‌های دهان
- پلاک‌های سفید در دهان؛ پلاک‌های سفید، نرم و کمی برجسته که روی زبان و مخاط دهان دیده می‌شوند. شکل ظاهری آنها شبیه کشک است.
- بثورات شل سفید یا زرد روی زبان و غشاهای مخاطی دهان که به سمت ناحیه حلق دهانی رو به گسترش هستند. به همین دلیل هنگام خوردن غذا یا نوشیدن آب باعث مشکل در بلعیدن می‌شوند.
-
آیا برفک یا عفونت قارچی در بارداری یک بیماری مقاربتی است؟
خیر، اما می‌تواند بعد از یک رابطه جنسی منتقل شود ( از مرد به زن یا بالعکس). بنابراین، استفاده از کاندوم جهت افزایش ایمنی و سلامت توصیه می‌شود.
