آیا این مطلب برای شما مفید است؟
بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری دچار مشکلات ادراری می‌شوند. احتباس ادراری (AUR) به‌عنوان ناتوانی ناگهانی و دردناک در تخلیه ارادی ادرار تعریف می‌شود. احتباس ادراری یک عارضه نادر اما جدی در بارداری است که می‌تواند منجر به عواقب خطرناک مانند نارسایی حاد کلیه، سقط خودبه‌خود، اختلال عملکرد دائمی مثانه و پارگی مثانه شود؛ بنابراین، این وضعیت نیاز به رسیدگی و درمان فوری دارد.
علائم احتباس ادرار در بارداری چیست؟
احتباس ادرار در حاملگی به چه دلایلی رخ می‌دهد؟
روش‌های درمان احتباس ادراری چیست؟
با ما همراه باشید تا در ادامه این مقاله، اطلاعات جامع و مفیدی درباره علل، علائم و راه‌های تشخیص و درمان احتباس ادراری در دوران بارداری به شما ارائه دهیم.
احتباس ادرار چیست؟
احتباس ادرار، ناتوانی در تخلیه کامل یا جزئی مثانه است. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، معمولاً فرد نمی‌تواند ادرار کند، یا اگر بتواند شروع کند، نمی‌تواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند.
علائم مرتبط با آن، با توجه به نوع احتباس ادراری، متفاوت است. عدم درمان، احتباس ادرار می‌تواند باعث درد شدید، ناراحتی و سایر مسائل پزشکی شود. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
مثانه شما مستقیماً با فرایند تولید مثل درگیر نیست، اما بارداری ممکن است اثرات زیادی بر مثانه داشته باشد. یکی از اثرات احتمالی بارداری بر روی مثانه، وضعیتی به نام احتباس ادراری است. احتباس ادرار در هر زمانی از بارداری ممکن است رخ دهد، اما بین هفته‌های نهم تا شانزدهم بارداری شایع‌تر است.
انواع احتباس ادراری در بارداری
به طور کلی دو نوع احتباس ادراری وجود دارد:
-
احتباس حاد ادرار
احتباس حاد ادرار به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و فقط مدت کوتاهی طول می‌کشد. افراد مبتلا به احتباس حاد ادرار با وجود داشتن مثانه پر، قادر به ادرار کردن نیستند.
احتباس حاد ادرار در بارداری معمولاً با درد شدید همراه بوده و یک وضعیت تهدید کننده زندگی است. اگر به طور ناگهانی قادر به ادرار کردن نیستید، مهم است که فوراً به دنبال درمان فوری پزشکی باشید. -
احتباس مزمن ادرار
احتباس مزمن ادرار با گذشت زمان ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به احتباس مزمن ادرار، توانایی ادرار کردن دارند؛ اما نمی‌توانند به طور کامل مثانه خود را تخلیه کنند.
از آنجایی که این نوع احتباس ادراری ممکن است بدون علامت باشد، بسیاری از افراد مبتلا به آن، نمی‌دانند که دچار این عارضه شده‌اند. احتباس مزمن ادرار شدت کمتری دارد؛ اما به طور معمول نیاز به مدیریت علائم در طول بارداری دارد.
علائم احتباس ادرار در بارداری
علائم احتباس ادراری در دوران بارداری با غیر بارداری تفاوتی ندارد و شامل موارد زیر است:
- تغییر در دفعات و جریان ادرار
- اصرار ناگهانی برای ادرار کردن
- ناتوانی در متوقف کردن، شروع تخلیه یا متوقف شدن کامل ادرار
- درد یا تورم زیر شکم
علائم احتباس ادراری مزمن در بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در شروع جریان ادرار
- نیاز مُبرم به ادرار کردن، اما دفع کم ادرار
- تکرر ادرار، بیشتر از هفت بار در روز
- جریان ادرار ضعیف یا قطع شونده
- احساس نیاز به دفع ادرار پس از اتمام ادرار
- ناراحتی خفیف و مداوم در پایین شکم و مجاری ادراری
نحوه تشخیص احتباس ادرار در بارداری
پزشک برای تشخیص احتباس ادرار در بارداری، ابتدا در مورد علائم شما سؤال می‌کند و سپس با استفاده از روش‌های زیر، نظر قطعی را می‌دهد. این روش‌ها شامل:
- معاینه فیزیکی معاینة فیزیکی شکم ممکن است علت مشکل را نشان دهد یا سرنخ‌هایی به دکتر بدهد.
- آزمایش ادرار یا خون ممکن است لازم شود برای بررسی وجود عفونت یا موارد دیگر، آزمایش ادرار یا خون انجام دهید.
- تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن مقدار ادراری که پس از خارج‌شدن در مثانه فرد باقی می‌ماند با انجام سونوگرافی مثانه قابل‌اندازه‌گیری است.
- اندازه‌گیری‌های بعد از تخلیه ادرار برای مشاهده میزان جریان ادرار و میزان ادرار پس از تخلیه ادرار در مثانه
- تست‌های اورودینامیک برای ارزیابی میزان ذخیره و تخلیه ادرار مثانه
روش‌های درمان احتباس ادرار در دوران بارداری
پزشک شما با توجه به علت احتباس ادراری، بهترین روش درمانی را برای شما انتخاب می‌کند. به دلیل حساسیت بالای دوران بارداری، پزشک پس از انجام معاینات و بررسی‌های لازم بهترین و مناسب‌ترین روش درمانی را پیشنهاد می‌دهد تا آسیبی به سلامت جنین و مادر باردار وارد نشود.
گزینه‌های درمانی برای احتباس ادراری در بارداری عبارت‌اند از:
-
کاتتر
غالباً برای تخلیه ادرار از داخل مثانه نیاز به قرار دادن کاتتر است. کاتتر می‌تواند باعث تسکین درد و کاهش استرس بر مثانه، مجاری ادراری و کلیه‌ها شود. در برخی موارد ممکن است نیاز به کاتتر ساکن باشد که برای مدتی در جای خود باقی بماند.
در موارد دیگر از کاتترهایی استفاده می‌شود که بیمار باید برای کمک به تخلیه مثانه خود آنها را وارد کرده و خارج کند. پزشک نحوه استفاده از این نوع کاتتر را به بیمار آموزش می‌دهد. -
دارو
در صورتی که علت احتباس ادراری، عفونت تشخیص داده شود، احتمالاً پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. اما اگر احتباس ادرار شما ناشی از دارویی باشد که مصرف می‌کنید، پزشک ممکن است دوز آن را کاهش دهد یا حتی مصرف آن را به طور کامل متوقف کند.
از آنجایی که حتی برخی از داروهای بدون نسخه نیز می‌توانند باعث احتباس ادراری در بارداری شوند، مهم است که در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.
به هیچ عنوان در این دوران اقدام به مصرف خودسرانه دارو نکنید و حتما برای درمان آن و دریافت داروهای لازم به متخصص زنان خود مراجعه کرده و با ایشان مشورت کنید. -
پساری واژن
پساری واژن وسیله‌ای حلقه‌ای شکل است که در واژن قرار می‌گیرد. این حلقه، به بالا آوردن و حمایت از ساختارهایی که ممکن است باعث فشار به مثانه شده و جریان ادرار را محدود کنند، کمک می‌کند. -
فیزیوتراپی
پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که با یک فیزیوتراپیست متخصص در مشکلات کف لگن کار کنید. فیزیوتراپیست، تمریناتی برای کشش و شل کردن ماهیچه‌های سفت کف لگن به شما خواهد داد. -
مداخلات پزشکی
اگر چه به ندرت انجام می‌شود، اما اگر احتباس ادرار شما به دلیل کج بودن رحم باشد، پزشک شما ممکن است بتواند به صورت دستی یا جراحی رحم را به گونه‌ای تغییر دهد که به طور مناسب در لگن شما قرار بگیرد و فشار روی مثانه کاهش یابد.
برای احتباس ادرار در بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟
اگر هر زمانی علائم و نشانه‌های احتباس ادرار در بارداری را در خود مشاهده کردید، حتماً همه چیز را با یک دکتر اورولوژی در میان بگذارید. همچنین به یاد داشته باشید که ممکن است احتباس مزمن ادرار در بارداری بدون هیچ علائمی ایجاد شود، بنابراین معاینات و چکاپ‌های ماهانه خود را جدی بگیرید.
علل احتباس ادرار در حاملگی
احتباس ادراری در حاملگی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. به طور کلی، نوعی فشار فیزیکی یا انسداد ناشی از رشد رحم معمولاً مقصر است. سایر علل احتمالی احتباس ادرار در دوران بارداری عبارت‌اند از:
- یبوست یبوست ممکن است در تمام ۹ ماه بارداری اتفاق بیفتد. از آنجایی که یبوست باعث تحریک و فشار به دیواره مثانه و حالب می‌شود، می‌تواند منجر به احتباس ادراری نیز شود.
- انسداد مثانه یا حالب احتباس ادراری در مردان مسن، به ویژه آنهایی که پروستات بزرگ شده دارند، رایج است، زیرا پروستات فشار بیشتری بر مجرای ادرار وارد می‌کند و جریان معمولی ادرار را متوقف می‌کند.
بارداری می‌تواند مشکل مشابهی ایجاد کند، زیرا رحم نه تنها مجرای ادرار را فشرده می‌کند؛ بلکه اغلب اندام‌های دیگر را نیز تحت‌فشار قرار می‌دهد. - عضلات ضعیف مثانه به گفته پزشکان، بارداری می‌تواند ماهیچه‌های مثانه را ضعیف کند که در این صورت تخلیه کامل آن هنگام ادرار کردن، سخت‌تر می‌شود. این شکل از کم کاری مثانه می‌تواند باعث احتباس ادراری شود.
- ناهنجاری‌های رحم تفاوت‌های ساختاری و آناتومیکی در رحم می‌تواند منجر به احتباس ادرار یا بی‌اختیاری ادرار شود. این امر به ویژه در مورد رحم کج شده یا به عقب برگشته صادق است.
این وضعیت معمولاً در اواخر سه ماهه اول خود به خود برطرف می‌شود. اگر برطرف نشود، رحم ممکن است در داخل لگن گیر کند و باعث ایجاد عوارض جدی شود.
عوارض احتباس ادرار در حاملگی برای مادران باردار
احتباس ادراری، علاوه بر ناراحتی می‌تواند باعث عوارض دیگری در دوران بارداری شود. این عوارض ممکن است جدی و تهدید کننده زندگی باشند. از جمله عوارض آن عبارت‌اند از:
- عفونت دستگاه ادراری (UTI) شایع‌ترین عارضه احتباس ادراری در دوران بارداری UTI است. اگر باردار هستید، به دلایل مختلفی بیشتر از قبل مستعد ابتلا به UTI هستید، از جمله:
- تغییرات هورمونی
- تفاوت‌های تشریحی
- فشار روی مثانه به دلیل بزرگ‌شدن رحم بر اساس تحقیقات، هنگامی که ادرار برای مدت طولانی در مثانه باقی می‌ماند، باکتری‌ها می‌توانند رشد کنند و منجر به عفونت در دستگاه ادراری شوند.
- عفونت کلیه و آسیب مثانه هنگامی که UTI به سرعت درمان می‌شود، افراد معمولاً بدون هیچ مشکلی بهبود می‌یابند. احتباس ادراری درمان نشده می‌تواند به کلیه‌ها سرایت کند و باعث عفونتی به نام پیلونفریت شود. این عفونت، جدی و خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد. به گفته پزشکان، احتباس طولانی مدت ادرار همچنین می‌تواند مثانه را ضعیف کرده و باعث بی‌اختیاری ادرار و یا حتی آسیب‌های جدی‌تر مانند پارگی مثانه شود.
- سقط‌جنین سقط‌جنین به دلیل احتباس ادراری بسیار نادر است و در کمتر از 1٪ حاملگی‌ها رخ می‌دهد؛ اما ممکن است اتفاق بیفتد. AUR در دوران بارداری یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می‌شود. زیرا ممکن است نشان‌دهنده عوارض جدی مانند بزرگ شدن رحم، افتادگی رحم و سایر ناهنجاری‌ها باشد.
احتمال ابتلا به احتباس ادراری حاد در زنانی که سابقه بیماری‌های التهابی لگن یا فیبروم بزرگ دارند، بیشتر است. در این موارد اگر بلافاصله به رحم رسیدگی نشود، می‌تواند منجر به سقط‌جنین نیز بشود. در هر صورت، تأخیر یا عدم درمان احتباس ادراری در بارداری می‌تواند هم برای نوزاد و هم برای مادر یک تهدید باشد.
آیا احتباس ادرار در دوران حاملگی بر سلامت جنین تأثیر می‌گذارد؟
همان طور که اشاره شد، احتباس ادرار در بارداری یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می‌شود و به مداخله فوری نیاز دارد. اگر به موقع تح درمان قرار نگیرد، می‌تواند منجر به عفونت‌های مکرر، آسیب به کلیه و مثانه، سقط‌جنین یا حتی پارگی رحم و سایر عواقب جدی شود که سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازد.
آیا با استفاده از روش‌های خانگی می‌توان احتباس ادرار در بارداری را درمان کرد؟
با توجه به حساسیت‌های دوران بارداری و برای جلوگیری از عوارض خطرناک این بیماری، بهتر است هرگونه علائم مرتبط با احتباس ادراری را جدی گرفته و در صورت بروز آنها، به جای استفاده از درمان‌های خانگی، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
پزشکان، احتباس ادرار را بر اساس نوع آن (حاد یا مزمن) و علت احتباس ادرار درمان می‌کنند. البته ممکن است پزشک به شما توصیه کند که درمان‌های خودمراقبتی مانند تمرینات کگل، ادرار کردن به موقع، دفع ادرار مکرر و غیره را به تنهایی یا در کنار سایر درمان‌ها برای مدیریت احتباس ادراری انجام دهید.
آیا می‌توان از احتباس ادرار در بارداری پیشگیری کرد؟
اقدامات زیر می‌تواند باعث کاهش احتمال ابتلا به احتباس ادراری در دوران بارداری شود:
- هرگز ادرار خود را نگه ندارید. نگه‌داشتن منظم ادرار در داخل می‌تواند عضلات مثانه شما را فرسوده کند. همچنین در صورت نگه‌داشتن ادرار، احتمال ابتلا به عفونت ادراری (UTI) بیشتر است. UTIs می‌تواند باعث احتباس ادرار شود.
- تمرینات عضلات کف لگن را انجام دهید. تمرینات کف لگن که به آن تمرینات کگل نیز می‌گویند، می‌تواند عضلات کف لگن را قوی‌تر کرده و عملکرد مثانه و روده را بهبود بخشد.
- تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی ایجاد کنید. شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود از احتباس ادرار ناشی از یبوست جلوگیری کنید. برای کمک به پیشگیری از یبوست، فیبر کافی در رژیم غذایی خود دریافت کنید، آب و مایعات دیگر بنوشید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
سؤالات متداول
-
آیا احتباس ادرار در دوران بارداری با جنسیت جنین ارتباط دارد؟
احتباس ادرار در بارداری و جنسیت جنین ارتباط مستقیمی باهم ندارند. احتباس ادرار معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری یا یک تفاوت آناتومیکی جدی اتفاق می‌افتد. -
آیا برای درمان احتباس ادرار در بارداری می‌توان دارو مصرف کرد؟
در صورتی که علت احتباس ادرار، عفونت ادراری تشخیص داده شود و فرد مبتلا به التهاب مثانه باشد، پزشک در صورت صلاحدید، برای درمان، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
مصرف آنتی‌بیوتیک به مدت ۷ تا ۱۰ روز به صورت خوراکی توصیه می‌شود و احتمالاً با مصرف آنتی‌بیوتیک در عرض چند روز علائم التهاب مثانه برطرف می‌شود؛ اما برای حذف هرگونه باکتری از دستگاه ادراری، دوره درمان به طور کامل باید سپری شود.
