آیا این مطلب برای شما مفید است؟
از دست دادن تناسب اندام، یکی از نگرانیهای مهم زنان باردار است. اولین تلنگرِ آن، زمانی که متوجه میشوید لباسهای قبل از بارداری برایتان کوچک شدهاند، زده میشود.
رفته رفته با هر بار مشاهد خود در آیینه ممکن است به این فکر کنید: آیا این مقدار اضافه وزن طبیعی است؟ میتوانم رژیم بگیرم؟ این میزان از چاقی برای جنین خطری ایجاد نمیکند؟ آیا بعد از زایمان به وزن قبل از حاملگی برمیگردم؟
ثابت نگهداشتن وزن در بارداری غیرممکن است؛ بنابراین، استرس را از خود دور کرده و این مطلب را تا انتها مطالعه کنید. ما به شما کمک میکنیم با کسب آگاهیهای لازم در خصوص افزایش وزن در بارداری، به وزن مناسب برای رشد و سلامت جنین دست پیدا کنید.
افزایش وزن در بارداری! آیا طبیعی است؟
مسلما نمیتوان انتظار داشت جنین به رشد خود در رحم ادامه دهد، اما تغییری در وزن مادر ایجاد نشود! بنابراین افزایش وزن جزئی از روال طبیعی بارداریست. واقعیت این است که در دوران بارداری به دلیل عملکرد هورمونها و تغییر در سطح آنها، به راحتی وزن اضافه میشود. علاوه بر وزن نوزاد، چربی زیر جلدی جهت محافظت از جنین در رحم ، ذخیره انرژی برای زایمان و همچنین تولید شیر پس از تولد نوزاد، افزایش پیدا میکند.
از سوی دیگر، میزان گردش خون نیز بیشتر می شود تا بدن برای خونریزی هنگام تولد آماده شود. بهطور خلاصه، افزایش وزن جنین، جفت، بزرگ شدن رحم، افزایش چربی ذخیره شده، افزایش خون و مایعات ناشی از بارداری و ... همگی در کنار هم باعث افزایش وزن در بارداری میشوند. آنچه نگران کننده است، افزایش ناگهانی وزن یا کاهش سریع آن در اثر رژیمهای غذایی سختگیرانه است.
چه مقدار افزایش وزن در بارداری طبیعی است؟
در گذشته (تا حدود سال 1990 میلادی)، پزشکان بر این باور بودند که اضافه وزن در زنان باردار یک مشکل مهم است. حتی در سالهای اخیر نیز بسیاری از متخصصان زنان و زایمان به خانمهای باردار توصیه میکردند، دچار اضافه وزن نشوند. اما در حال حاضر، پزشکان با توجه به اندام و شاخص توده بدنی مادر، وزن مناسب در این دوران را تعیین میکنند.
بعد از تکمیل جفت، مواد مغذی از بدن مادر به بدن جنین منتقل میشوند؛ بنابراین، مادرانی که دچار سوء تغذیه هستند، نمیتوانند نوزاد خود را آنطور که باید تغذیه کنند. به همین دلیل، از زنان لاغر یا با اندام معمولی خواسته میشود، به افزایش وزن بعد از بارداری توجهی نکنند و مقداری وزن بگیرند. بهطور کلی، افزایش وزن استاندارد بعد از سه ماهه دوم بارداری بین 0.3 تا 0.5 کیلوگرم در هفته است.
وزنی که در بارداری اضافه میشود، به دلیل تجمع چربی است؟
قطعا خیر؛ معمولا در سه ماهه دوم بارداری، با شروع رشد جنین، شاهد افزایش وزن در بارداری خواهید بود. ممکن است بعد از تولد نوزاد سه کیلویی خود، این سؤال برایتان مطرح شود که: چرا اضافه وزنی بیشتر از 3 کیلو داشتهاید؟! برای پاسخ به این سؤال باید نقش سایر عوامل اثرگذار بر وزن را در نظر بگیرید:
- رحم: 900 گرم
- سینهها: 450 تا 1300 گرم
- وزن جفت: حدود 500 تا 700 گرم
- افزایش چربی: 2700 تا 3600 گرم
- وزن مایع آمنیوتیک: 500 تا 900 گرم
- افزایش حجم خون: 1300 تا 1800 گرم
- افزایش حجم مایعات: 900 تا 1300 گرم
چون باردار هستید، باید به جای دو نفر غذا بخورید؟!
این باور که «با شروع بارداری باید تغذیهای معادل دو نفر داشته باشید»، کاملا غلط است. غذایی که مادر میخورد، از طریق معده به جنین نمیرسد. در واقع، مواد مغذی در بدن مادر ذخیره میشوند؛ سپس، از راه جریان خون و توسط جفت، به جنین میرسند. بهتر است بجای دو برابر بیشتر خوردن، دو برابر به سلامت غذاهایی که میخورید، توجه کنید.
نکته مهم این است که در دوران بارداری نیاز به مواد مغذی مانند ویتامینها، مواد معدنی، پروتئین و ... افزایش پیدا میکند. بنابراین، اندازه یک نفر غذا بخورید، اما به سلامت دو نفر فکر کنید؛ با ترک عادتهای تغذیهای غلط، سلامت و رشد جنین خود را تضمین کنید.
میزان مجاز اضافه وزن در ماههای مختلف بارداری
اگر قصد دارید باردار شوید، توجه کنید که داشتن وزن مناسب و سلامت قبل از بارداری بسیار مهم است. در واقع چاقی یا لاغری قبل از بارداری میتواند، بر سلامت جنین و کیفیت زایمان اثرگذار باشد. بنابراین، قبل از هر اقدامی با پیروی از یک رژیم غذایی اصولی و ورزش منظم، به وزن مطلوب برسید.
افزایش وزن کل در دوران بارداری، باید در محدوده 11 تا 14 کیلوگرم باشد؛ بنابراین، میزان مجاز اضافه وزن در هر ماه به شرح زیر است:
-
سه ماهه اول بارداری
اغلب زنان در سه ماهه اول بارداری خود بین 1 تا 2 کیلوگرم افزایش وزن را تجربه میکنند. در برخی موارد میزان تهوع بارداری باعث کماشتهایی میشود؛ در این شرایط ممکن است وزنی اضافه نشود یا حتی روند کاهشی آن را شاهد باشیم. -
سه ماهه دوم بارداری
در این دوران به تدریج افزایش وزن در بارداری اتفاق میافتد؛ بهطور متوسط هر هفته بین 300 تا 500 گرم اضافه وزن مجاز است. البته، افزایش ناگهانی وزن در سه ماهه دوم بارداری نیز دور از انتظار نیست و باید توسط پزشک سریعا بررسی شود. -
سه ماهه سوم بارداری
در ماههای نزدیک به زایمان، افزایش وزن به حداکثر میزان خود میرسد. در این مرحله نیز تا 500 گرم در هفته مجاز به افزایش وزن هستید. در صورتی که دوقلو باردارید، این مقدار به 700 گرم در هفته تغییر میکند.
زمان شروع افزایش وزن مادران باردار
در طول مدت بارداری با گذشت هفتهها، شاهد تغییر در ترکیب کلی بدن خانمها هستیم. هر چند این روند از زنی به زن دیگر متفاوت است. برای مثال اغلب در 12 هفته اول، زنان باردار به سختی یا اصلاً وزنی اضافه نمیکنند. معمولا از هفته پنجم افزایش وزن در بارداری آغاز میشود. چربی بدن مادر، معمولا در هفته هشتم بارداری شروع به انباشته شدن میکند.
با رسیدن به هفته بیستم بارداری، جنین با سرعت بیشتری به رشد خود ادامه میدهد؛ در نتیجه بافت جفت، رحم و سینهها نیز افزایش پیدا میکند. از اواسط دوره حاملگی تا پایان آن، حجم پلاسمای خون مادر نیز 50 درصد افزایش پیدا میکند.
علل افزایش وزن در بارداری
در اوایل بارداری بیشترین دلیل افزایش وزن مادر، به تغییرات ناشی از بارداری برمیگردد تا وزن نوزاد. در واقع علل افزایش وزن در بارداری به استثنای وزن جنین، عبارت است از:
- جفت بزرگتر میشود.
- رحم شما متناسب با رشد جنین بزرگتر میشود.
- سینههایتان به علت رشد غدد شیردهی بزرگتر میشود.
- در اطراف نوزاد، مایعی به نام آمنیوتیک (amniotic) شکل میگیرد.
- بدن علاوه بر خون، به علت تغییرات هورمونی مایع اضافی تولید میکند.
- میزان چربی جهت تأمین کالری شیردهی و محافظت از کودک در رحم، بیشتر میشود.
- بدن برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین در حال رشد و همچنین، آمادگی برای خونریزی هنگام زایمان، خون بیشتری تولید میکند.
برای افزایش وزن و چاقی در بارداری به چه دکتری مراجعه کنم؟
متخصص زنان و زایمان با بررسی نحوه و میزان دریافت مواد مغذی روزانه از مصرف غذاها، به مدیریت و کنترل وزنتان کمک میکند. او در کنار شماست تا روند طبیعی افزایش وزن در بارداری را طی کنید. در واقع، با استفاده از تستهای آزمایشگاهی، کمبودهای تغذیهای شما را رصد کرده و راهحل مناسب را اتخاذ میکند.
در صورتیکه رعایت برنامه غذایی خاصی ضرورت داشته باشد، متخصص زنان شما را به پزشک تغذیه واجد شرایط معرفی خواهد کرد. توجه داشته باشید، لاغری هم به اندازه چاقی میتواند خطرناک باشد و خطر زایمان زودرس و تولد کودک نارس را افزایش میدهد.
آیا در بارداری میتوان برای کاهش وزن رژیم گرفت؟
اگر قبل از شروع بارداری دچار چاقی بودهاید، چارهای ندارید جز اینکه وزن خود را مدیریت کنید؛ رژیم غذایی و ورزش شدید برای شما ممنوع است. در واقع، اگر طوری رژیم بگیرید که انگار اصلا حامله نیستید، مشکلاتی برایتان پیش خواهد آمد. کنار گذاشتن یکباره عادتهای غذایی غلط، قطعا سخت است و علاوه بر فشار جسمی، فشار روحی نیز ایجاد میکند. این مسئله بر سلامت جنین تأثیر منفی میگذارد.
عوارض افزایش وزن و چاقی در بارداری چیست؟
کنترل وزن در دوران بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. بهتر است قبل از بارداری با توجه به خصوصیات منحصر بهفرد بدن و استایل خود، وزنتان را مدیریت کنید تا در طول بارداری دچار مشکل نشوید. افزایش وزن در بارداری بیش از حد مجاز میتواند منجر به موارد زیر شود:
- فشار خون بارداری اضافه وزن در حاملگی خطر ابتلا به فشار خون را افزایش میدهد. فشار خون بالا باعث ضعف عملکرد جفت میشود؛ در نتیجه، نوزاد نمیتواند اکسیژن کافی و مواد مغذی را دریافت کند. در چنین شرایطی زایمان پیش از موعد و تولد نوزاد نارس اتفاق میافتد.
- دیابت بارداری چاقی، باعث افزایش قند خون طبیعی میشود و مادر را در معرض ابتلا به دیابت بارداری قرار میدهد. در چنین وضعیتی حتی جنین در رحم مادر، دچار اضافه وزن میشود و قند اضافی را به صورت چربی زیر پوستی ذخیره میکند. این نوزادان اگر چه وزنی بسیار بیشتر از حد نرمال دارند، اما معمولا ضعیف هستند و در اغلب موارد اندامهای داخلی آنها بهطور کامل رشد نکرده است.
- زانو درد و کمردرد افزایش وزن در حاملگی بیش از حد نرمال، باعث فشار به کمر و زانوها میشود؛ دردهایی که حتی بعد از پایان زایمان هم تا مدتها ادامه پیدا میکنند.
- افزایش درد هنگام زایمان افزایش وزن در بارداری بیش از حد مجاز، منجر به تولد نوزاد درشت میشود. از طرفی کانال زایمان نیز به علت چاقی مادر تنگ شده است. در نتیجه، عبور نوزاد از آن به سختی اتفاق میافتد و درد زایمان را چند برابر میکند.
- باریک شدن کانال زایمان افزایش چربیهای اضافی، کانال زایمان را باریک کرده و به علت سختی عبور نوزاد از آن هنگام تولد، زایمان سختی را رقم میزند.
- انقباضات ضعیف رحمی به دلیل انقباضات ضعیف رحم در هنگام تولد، روند زایمان طولانی میشود؛ هر چه زایمان طولانیتر شود، دوره بهبودی مادر بعد از زایمان افزایش پیدا میکند.
- ابتلا به بیماریهای مزمن افزایش وزن در بارداری و ابتلا به چاقی، پس از زایمان منجر به شکلگیری بیماریهای مزمن مانند فشار خون و اختلالات کلیوی میشود.
راهحلهای برطرف کردن نیازهای غذایی بدن بدون پرخوری
با رعایت موارد زیر میتوانید بدون پرخوری، تمام مواد غذایی لازم برای سلامت خود و فرزندتان را تأمین کنید:
- منابع غذایی حاوی پروتئین، آهن و کلسیم را فراموش نکنید.
- مراقب مصرف میوههای خام با قند بالا باشید، زیرا میتوانند باعث چاقی شوند.
- حداقل هفتهای یکبار غذاهای دریایی با پایینترین سطح جیوه (ماهی قزلآلا) میل کنید.
- از غذاهای سالم خانگی استفاده کرده و خوردن فستفودها و غذاهای رستورانی را حذف کنید.
- میان وعدههای خود را به غذاهای مقوی، اما کم کالری تغییر دهید. مانند انواع آجیل بدون نمک.
- غذاهای دریایی به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع و میزان بالای پروتئین، بسیار مناسبند.
- در صورت چاقی، با خوردن میزان مناسبی میوه و سبزیجات، به احساس سیری خود کمک کنید تا مجبور نباشید، حجم زیادی غذا میل کنید.
- برای زنانی با اندام لاغر یا متوسط (قبل از حاملگی)، خوردن سه وعده غذایی متعادل در کنار میان وعدهها، جهت کنترل وزن در بارداری توصیه میشود.
- سه وعده اصلی غذایی را به قسمتهای کوچکتر (مثلا 5 وعده) تقسیمبندی کنید. شرایطی را فراهم آورید که همیشه در معدهتان غذا وجود داشته باشد.
- بجای خوردن شیرینیها از کربوهیدراتهای پیچیده مانند انواع نانهای سبوسدار استفاده کنید. کربوهیدراتهای ساده سریعا به گلوکز تبدیل شده و علاوه بر افزایش قند خون، به شکل چربی در بدن ذخیره میشوند و باعث چاقی شما خواهند شد.
- خوردن میان وعدههای متعدد در بین وعدههای غذایی اصلی، به مادران باردار دارای اضافه وزن توصیه نمیشود. اگر مشکل خاصی در این دوران ندارند، میتوانند ورزشهایی مانند پیادهروی، یوگا و شنای بارداری نیز انجام دهند.
آیا اضافه وزن برای سلامت جنین خطر دارد؟
اضافه وزن در دوران حاملگی میتواند برای مادر و کودک خطرات زیادی ایجاد کند. از اینرو، ضروریست به کنترل وزن خود توجه کنید. چاقی، فشار زیادی را بر سیستم گردش خون و فرایند متابولیسم بدن وارد میکند. این مسئله در نهایت باعث دیابت بارداری، مسمومیت بارداری، ترمبوز (لخته خون)، پره اکلامپسی و ... می شود. از طرف دیگر خطر زایمان زودرس و حتی سقط چنین را افزایش میدهد.
آیا اضافه وزن ارتباطی با جنسیت جنین دارد؟
طبق تحقیقات انجام شده، افزایش وزن در بارداری، میتواند نشانهای از تولد نوزاد پسر باشد. برای مثال، نتایج مطالعات دکتر کریستین جی ناوارا (Kristen J. Navara)، متخصص غدد از دانشگاه جورجیا، روی بیش از 68 میلیون مورد تولد (به مدت 23 سال) نشان میدهد، جنسیت نوزاد در زنان بارداری که بیشتر از 11 کیلوگرم اضافه وزن دارند، به احتمال بیش از 50 درصد، پسر است.
علت این موضوع مشخص نیست و مطالعات علمی بیشتری را طلب میکند. زیرا در مواردی ژنتیک، وزن مادر، نوع تغذیه و ... نیز بر میزان افزایش وزن در بارداری مؤثرند.
افزایش وزن ناگهانی در بارداری به چه علت است؟
افزایش سریع و ناگهانی وزن (حدود 1 کیلوگرم در هر هفته) میتواند نشاندهنده ابتلا به بیماریهای زیر باشد و نیاز به رسیدگی فوری توسط پزشک دارد:
- پره اکلامپسی
- دیابت بارداری
- اختلالات کبدی
- اختلال در عملکرد غده تیروئید
چطور میتوانم اضافه وزن در بارداری را محاسبه کنم؟
وزنِ قبل از بارداری، تعیین کننده مقدار وزنی است که میتوانید در بارداری داشته باشید. با استفاده از قد و وزن قبل از حاملگی، شاخص توده بدنی (BMI) خود را محاسبه کنید. این مقدار عبارتست از:
BMI = وزن/((قد)²)
برای مثال اگر وزن شما 60 کیلوگرم و قدتان 170 سانتیمتر (7/1 متر) باشد، آنگاه شاخص توده بدنی شما عبارتست از:
BMI = 60kg/((1.7)²m) = 20/7
BMI قبل از بارداری | اضافه وزن مناسب در بارداری (تک قلو) |
BMI < 18/5 | 12 تا 15 کیلوگرم |
18/5 < BMI < 25 | 10 تا 13 کیلوگرم |
25 < BMI < 30 | 7 تا 10 کیلوگرم |
BMI > 30 | مشورت با پزشک |
در مثال بالا و با توجه به جدول، افزایش وزنی بین 70 تا 73 کیلوگرم برای شما ایدهآل است. اگر وزنتان بعد از بارداری بیشتر از 13 کیلوگرم اضافه شده باشد، یک هشدار است. با توجه به اینکه گرفتن رژیمهای سخت و انجام ورزشهای سنگین جهت کاهش سریع وزن، در بارداری خطرآفرین هستند، قبل از بارداری تلاش کنید، به وزن مناسب برسید.
روشهایی برای پیشگیری از افزایش وزن غیر مجاز در بارداری
در اوایل بارداری و با شروع حالت تهوع صبحگاهی، برخی مادران تمایل بیشتری به غذا خوردن پیدا میکنند. آنها معتقدند وقتی گرسنه هستند، حالت تهوع دارند؛ در نتیجه، برای رفع این حالت مجبور به پرخوری میشوند.
از طرف دیگر، در میانه بارداری و با از بین رفتن تهوع صبحگاهی، طعم غذاها بهتر میشود. در این زمان تمایل به پرخوری و به دنبال آن افزایش وزن حتی در میان مادرانی که به علت حالت تهوع، کم غذا شده بودند، افزایش پیدا میکند. بهطور کلی روشهای زیر برای پیشگیری از افزایش وزن غیر مجاز در بارداری توصیه میشود:
- بدن خود را هیدراته نگهدارید؛ حداقل روزی دو لیتر آب بنوشید.
- با مشورت پزشک، تمرینات ورزشی سبک و منظم روزانه را انجام دهید.
- از خوردن غذاها و نوشیدنیهای پرکالری، پرچرب و شیرین خودداری کنید.
- خواب کافی داشته باشید و استرس را از خود دور کنید. بسیاری از پرخوریها منشاء عصبی داشته و به علت اضطراب اتفاق میافتد.
- از مصرف غذاهای سرخ کرده و کنسروی خودداری کنید. تا جایی که میتوانید، غذاهای خود را آبپز و با کمترین مقدار روغن طبخ کنید.
- مصرف نمک را کاهش دهید؛ علاوه بر افزایش فشار خون، میتواند باعث زیادهروی در خوردن غذاهای اصلی شود. همچنین مصرف بیش از حد نمک، باعث احتباس آب در بافتها میشود.
- از یک برنامه غذایی سالم و سرشار از مواد مقوی پیروی کنید، این برنامه باید شامل لیست متنوعی از میوه و سبزیجات تازه، نان و غلات سبوسدار، حبوبات، گوشت بدون چربی، ماهی و لبنیات کم چرب باشد.
- از مصرف پنیرهای غیر پاستوریزه، ماهیهای دودی، لبنیات پرچرب، غذاهای نزدیک به تاریخ انقضاء، غذاهای نگهداری شده در یخچال بدون گرم کردن و ... پرهیز کنید. زیرا میتوانند باعث مسمومیت غذایی شوند.
سؤالات متداول
-
تا چه مقدار افزایش وزن در بارداری مجاز است؟
در بهترین حالت، با شروع سه ماهه سوم بارداری، مادران نباید بیشتر از نیم کیلوگرم در هفته وزن اضافه کنند. -
آیا همه مادران باردار چاق میشوند؟
حتی در مادرانی که به علت تهوع صبحگاهی قادر به خوردن غذای کافی نیستند هم شاهد افزایش وزن در بارداری هستیم. به طور کلی، زنان در این دوران مستعد اضافه وزن هستند، بنابراین طبیعی است که شاهد تغییرات وزنی، بیش از حد معمول باشند. -
آیا استفاده از پودر افزایش وزن در بارداری مجاز است؟
در صورتی که به سختی غذا میخورید و نمیتوانید به وزن مناسب در بارداری برسید، احتمال دارد متخصص زنان و زایمان جهت تأمین مواد مغذی مورد نیازتان، مکمل تجویز کند. استفاده از پودرهای افزایش وزن موسوم به ویت گینرها برای زنان در دوران بارداری و شیردهی محدودیتهایی دارد، مگر با مشورت و تجویز پزشک؛ زیرا میتوانند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهند. -
آیا کوچک بودن شکم و باردار به نظر نرسیدن طبیعی است؟
بله؛ این موضوع بستگی به عوامل متعددی از جمله آناتومی بدن و تناسب اندام هر فرد دارد. برای مثال، در زنان باردار قد بلند، برآمدگی شکم کمتر دیده میشود. همچین، زنان ورزشکاری که عضلات شکمی قوی دارند، شکم کوچکتر بوده و علائم ظاهری حاملگی کمتر خود را نشان میدهد. با انجام معاینات پزشکی میتوانید به راحتی از سلامت و رشد طبیعی جنین خود مطمئن شوید. -
آیا بزرگتر شدن شکم نسبت به سن بارداری طبیعی است؟
بله، کاملا. تجربه هر خانم از بارداری و تغییرات آن منحصر به خود اوست. فیزیک بدنی مادر نقش مهمی در سایز شکم در ماههای مختلف بارداری دارد. برای مثال بزرگی شکم در زنانی با قد کوتاه بیشتر مشهود اشت. از طرفی وضعیت قرار گرفتن نوزاد در رحم و ضعیف بودن عضلات شکم (در اثر عدم ورزش یا بارداریهای متعدد) در بزرگ به نظر رسیدن آن اثر دارند. -
دلیل هر روز چاقتر شدن من در بارداری چیست؟
برای خانمها دوران حاملگی، دورهایست که سریعترین میزان افزایش وزن را تجربه میکنند! علت اصلی افزایش وزن، رشد جنین در رحم است. تغییرات هورمونی همچنین باعث افزایش ذخیره چربی، بزرگ شدن سینهها، بزرگ شدن رحم و ... میشود که همگی در روند چاقی نقش دارند. اگر احساس میکنید، روند افزایش وزنتان غیرعادیست، حتما به پزشک مراجعه کنید تا از نظر ابتلا به دیابت بارداری و فشارخون معاینه شوید. -
آیا مادران باردار در این دوران میزان کالری بیشتری میسوزانند؟
میزان متابولیسم یا سوخت و ساز بدن زنان باردار، در روزهای ابتدایی 5 درصد و در روزهای نزدیک به زایمان بین 15 تا 20 درصد افزایش پیدا میکند. بنابراین، در این دوران به دریافت کالری بیشتری در مقایسه با سایر زنان نیاز دارند. -
کم کردن وزن اضافه شده در بارداری چقدر طول میکشد؟
معمولا بعد از تولد نوزاد بهطور طبیعی مقداری وزن از دست میدهید (بین 4 تا 7 کیلوگرم)؛ اما اگر انتظار دارید بلافاصله بعد از تولد فرزندتان، روند کاهشی وزن را طی کنید، سخت در اشتباهید. زیرا بدن شما در دوره بهبود قرار دارد. از طرفی، رعایت رژیم غذایی میتواند مواد مغذی دریافتی را کاهش دهد. این موضوع بر کمیت و کیفیت شیر، تأمین سطح انرژی و مدت زمان بهبودی شما اثر منفی دارد.
کاهش وزن باید در یک روند تدریجی اتفاق بیفتد. پس صبور باشید. بهطور کلی، 6 تا 12 ماه بعد از بارداری زمان میبرد تا به وزن قبل از حاملگی دست پیدا کنید. آن هم در صورتی که از یک برنامه غذایی اصولی و انجام فعالیتهای ورزشی منظم غافل نشوید.